گزارش تصویری و تحلیل فنی پل قوزیوند

این پل تاریخ در سه و نیم كیلومتری شمال شرقی شهر بیستون و در مسیر جاده آسفالته صحنه به كرمانشاه قرار دارد  . پل قوزیوند به طول 18 متر و 30 سانتیمتر بوده  كه شامل سه پایه و دو دهانه است . پایه های پل از سه بخش میانی و آبشكن های مثلثی در دو طرف آن شكل گرفته اند . این پایه ها به وسیله لاشه سنگ و ملاط گچ ساخته شده اند ولی روكار آن ها به وسیله سنگ هاییبه ابعاد متوسط بین 21*30*30 و 15*43*43 سانتی متر چیده شده است .  از پایه اول تنها نمای غربی آن دیده می شود و قسمت های دیگری آن به وسیله انباشت خاك پوشیده شده است . بخش میانی این پایه به طول 40/7 متر است و طول هر ضلع آبشكن آن 50/2 متر است .

 بخش پائین این پایه به وسیله سنگ های تراشیده دوره  ساسانی ساخته شده است . در نمای جنوبی این پایه ، بخش هایی از آب شكن ضلع جنوبی دوره ساسانی قابل رویت است كه بر روی آن با اندكی عقب نشینی ، آبشكن دوره پهلوی   ایجاد شده است . پایه دوم نیز همانند پایه اول در دو مرحله ساخته شده است . در دوره ساسانی ، بخش میانی پایه به طول 40/7 متر بوده و طول هر ضلع آبشكن ها 60/2 متر است .این پایه نیز به وسیله سنگ های تراشیده ساخته شده است .

از این پایه تنها یك ردیف از سنگ های آن قابل رویت است . در قسمت هر یك از بلوك های سنگی این پایه سوراخی ایجاد شده كه از آن به منظور اتصال سنگ ها استفاده شده است به این صورت كه در داخل این سوراخ ها ماده فلزی مذابی ریخته و سپس بلوك های سنگی ردیف بالایی را بر روی آنها قرار      می دادند . نمونه این گونه اتصال ها در پل ساسانی خسرو دوم كه بر روی رودخانه گاماسیاب در بیستون احداث شده ، مشاهده می شود . در دوره پهلوی بر روی پایه ساسانی ، پایه ای به ابعاد كوچكتر ایجاد كرده اند . طول بخش میانی این پایه 15/6 متر و عرض آن 70/2 متر است . آبشكن شمالی آن به صورت مثلثی است كه هر ضلع آن به طول 78/1 متر است ولی آبشكن جنوبی آن به صورت نیم دایره ای است كه قطر آن 35/1 متر است . بر روی این آبشكن ، آب پرهایی ایجاد شده است . پایه سوم نیز همانند پایه اول بلافاصله بر روی سنگ های دوره ساسانی احداث شده است . بخش هایی از این پایه به وسیله خاك پوشیده شده است . بخش میانی این پایه به طول 40/7 متر است . كه در نمای شمالی و جنوبی آن آبشكن های مثلث شكلی ایجاد شده است . از سنگ های پایه ساسانی دو ردیف قابل رویت است . برروی پایه ساسانی پایه پهلوی ایجاد شده كه شامل چهار ردیف سنگ های پلاك است . در قسمت فوقانی آبشكن شمالی ، بخش هایی از آب پرها باقی مانده است .

طاق های هر دو دهانه از نوع طاق های هلو چین كفته است كه ارتفاع هریك از آنها از بستر رودخانه تا تیزه قوس 45/5 متر است. متأسفانه جان پناه این پل تخریب شده و تنها اثری از آن باقی مانده است . بر اساس شواهد برجای مانده به نظر می رسد كه عرض جان پناه های این پل 70 سانتی متر بوده است .

گذرگاه پل با شیبی ملایم از كناره راست رودخانه آغاز شده و تا روی پایه دوم ادامه یافته است . از پایه دوم نیز تا كناره سمت چپ با شیب ملایمی ادامه دارد . سطح روی پل به وسیله قلوه سنگ های رودخانه ای و ملاط گچ پوشیده شده است .

در نمای جنوبی پل ، قوس طاق ها ، اندكی از سطح دیوار جلو آمده است . در حد فاصل این قوس ها و نمای دیوار یك ردیف آجر تراش خورده به صورت دایره ای اطراف قوس را احاطه كرده است . در دو طرف هر طاق تزیئناتی ایجاد شده است . این تزیئنات به صورت ستون نماهای شش ضلعی است كه هم سطح تیزه طاق شروع شده و احتمالاً تا روی دیوار جان پناه ها ادامه داشته است ولی متأسفانه بخش فوقانی این ستون نماها از بین رفته است. تعداد این ستون نماها چهار عدد است . نمای شمالی پل تخریب شده ولی به نظر می رسد كه از هر جهت شبیه نمای جنوبی باشد .

در حدفاصل دو دهانه ، حفره مربع شكلی وجود دارد كه از نمای شمالی شروع و تا نمای جنوبی ادامه دارد . از این حفره به عنوان ناودانی استفاده شده تا آب های سطح روی پل را به بیرون هدایت كند . ناودان سنگی نمای جنوبی پل هنوز برجای مانده است .

در حدفاصل طاق دهانه ها ، كتیبه سنگی به ارتفاع 62 سانتی متر در قسمت فوقانی ناودان شمالی وجود دارد .

متن كتیبه حاكی از زمان ساخت این پل است كه در سال 1305 توسط اداره فوائد عامه كرمانشاه ساخته شده است .

شواهد باستان شناختی نشان داده است پایه های سنگی این پل در اواخر دوره ساسانی ساخته شده ولی هرگز به اتمام نرسیده است تا اینكه مطابق با متن كتیبه در دوره پهلوی اول اقدام به تكمیل پل می نماید .

گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی – فاطمه کردی

No tags for this post.