دوباره پوست را روی آن می کشند تا در نهایت مجسمه ای شود از پرنده ای رنگین بر شاخه ای بی جان؛ یا سر مرالی شود با شاخ های درهم تنیده بر سینه دیوار که نگاهش بیننده را به طبیعت پرهیاهوی حیات وحشی می برد که همه در آن، جان دارند. تاکسیدرمی شکل نوینی از علاقه انسان ها به حیوانات شکار شده از گذشته های دور است؛ انسان هایی که دوست داشتند حیوانات شکار شده خود را نگهداری کنند. اما طی صدسالی که از قدمت آن در جهان می گذرد، با مواد دباغی و تکنولوژی شکل امروزی به خود گرفته و روز به روز در حال فراگیرتر شدن است.
تاکسیدرمی سرشار از حکایت های عجیبی از دنیای حیات وحش است. حیواناتی که سال ها روی دیوار خانه ها، کنار سالن های پذیرایی یا پاسیوی ویلاها بهت زده و خشکیده به عنوان سند افتخار صاحبخانه ایستاده یا نشسته اند و از این همه قساوت و بی رحمی شکارچیان، چشمانشان هاج و واج مانده است.
گاهی هم هر چند در راهروی موزه های آثار طبیعی یا نمایشگاه های حیات وحش به مردم زل می زنند، اما می توان مامن مناسبی برای این حیوانات مجسمه مانند دانست، جایی که بیشترِ گونه های منقرض شده آبزیان، خزندگان، پستانداران و… در آن به اجبار سکونت داده شده‌اند. به گفته کارشناسان، برخی از آنها هم در امور تحقیقاتی و علمی و پژوهشی زیر تیغ می روند. حیواناتی که اگر از شکارچیان دور و زنده می ماندند، حتما آوای وحش شان طبیعت ایران را به رنگ و بوی خود آغشته می کردند.
فعالیت های پدیده تاکسیدرمی
تاکسیدرمی دارای مراحل گوناگونی است. مراحلی که از یک حیوان بی جان، مجسمه ای هنری می سازد. یک فعال حقوق حیوانات به سیناپرس می گوید: تاکسیدرمی بر گونه های مختلف حیوانات تلف شده با شیوه های مختلف قابل انجام است که در خوشبینانه ترین حالت به منظور استفاده علمی و آموزشی و جلوگیری از شکار بی رویه برای نمونه های پژوهشی استفاده می شوند.
علیرضا شهرداریدر گفتگو با سیناپرس عنوان کرد: پستانداران، خزندگان، پرندگان و دوزیستان قابلیت تاکسیدرمی شدن را دارند. در پستانداران ابتدا تمام بافت های عضلانی، چربی و غضروف حیوان را از پوست جدا و با محلول خاصی شست و شو می شود و پس از مراحل خشک سازی با فوم های آماده، پوست حیوان را روی آن می کشند. در خزندگان و پرندگان نیز از محلول های دیگر استفاده می کنند و پس از تثبت حیوان را بر روی شاخه درخت یا تخته چوبی تثبیت می کنند.
این فعال حقوق حیوانات که حدود ۲۰ سال در زمینه حمایت از حیوانات فعالیت می‌کند، استفاده از تاکسیدرمی در فعالیت های آموزشی و موزه های محیط زیست را مناسب می داند و می گوید: تاکسیدرمی زمانی کار درستی است که از لاشه های پیدا شده در حوادث جاده ای یا لاشه حیواناتی که در باغ وحش ها تلف شده اند و به جای دفن و نابود شدن با هنر تاکسیدرمی به منظور امور آموزشی فقط در موزه های تحت نظر سازمان محیط زیست می تواند مفید باشد. در غیر اینصورت اگر از طبیعت کشته و صید شوند کار اشتباه و مخربی است.
تهدید یا فرصت؟
کارشناسان معتقدند که شکار بی رویه، بزرگترین تهدید انقراض گونه های نادر کشور را رقم زده است، هر چند قوانین بسیاری درخصوص صید و شکار وضع شده است با این حال هرازگاهی اخباری از کشف و ضبط این جرایم دیده و شنیده می شود. به عنوان مثال در ماه گذشته، ۱۲ جسد تاکسیدرمی شده حیوانات و جانوران وحشی در خرم آباد کشف و ضبط شد و چه بسیار حیواناتی که اخبار آنها منتشر نمی شود و برای فروش به صف می شوند.
از نمونه های آن می توان به فروشگاه های صنایع دستی شمال یا جنوب کشور اشاره کرد که مملو از لاشه های خشکیده گونه های ارزشمند حیات وحش از جوندگان و گوشتخواران تا برخی پرنده های در خطر انقراض هستند که بدون مجوز سازمان حفاظت محیط زیست برای فروش به نمایش گذاشته می شوند. این در حالی است که مطابق ماده هشت قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، «مبادرت به هرگونه ﺷﮑﺎر و ﺻﯿﺪ و ﭘﺮورش و ﻧﮕﻬﺪاری و ﺗﮑﺜﯿﺮ و ﻓﺮوش و ﺧﺮﯾﺪ ﺟﺎﻧﻮران وﺣﺸﯽ و اﺟﺰای آنها مستلزم ﺗﺤﺼﯿﻞ ﭘﺮواﻧﻪ ﯾﺎ اﺟﺎزه از سازمان حفاظت محیط زیست بوده» و لذا فروش وحوش تاکسیدرمی شده بدون مجوز سازمان حفاظت محیط زیست تخلف محسوب می‌شود.
اما تنها این فروشگاه های جاده ای نیستند که مبادرت به نگهداری غیرمجاز پرندگان یا حیوانات زیبا و گاه وحشی که جایشان در مرغزار و طبیعت و جنگل است، به عنوان تاکسیدرمی می کنند. بسیاری از مکان ها در پایتخت و دیگر شهرهای کشور هستند که به صورت باغ خصوصی یا منزل شخصی و در خفا از این حیوانات و پرندگان نگهداری می کنند.
خرید تاکسیدرمی یعنی شکار بی رویه
این مدرس جانورشناسی با اعتقاد به اینکه خرید و فروش حیوانات تاکسیدرمی شده برای استفاده شخصی و تزئینات منازل علاوه بر غیرقانونی بودن غیراخلاقی نیز است می گوید: تنها راهکار جلوگیری از شکار بی رویه و صید غیرمجاز عدم استقبال مردم از خرید این گونه های خشک شده است. تا زمانی که مردم از این پدیده استقبال می کنند راه های ترویج شکار و صید به روی صیادان گشوده است که نتیجه آن کاهش یا انقراض بسیاری از گونه های حیات وحش است.
گفتگو:نیلوفر منصوری