گزارش تصویری و تحلیل فنی مسجد شاه ابوالقاسم یزد

از ساختمان اولیه این بنا تنها قسمت کمی از تزیینات گچبری محراب باقی مانده است . ورودی بنا در ضلع غربی بوده  و ابعاد آن   180 × 95 سانتیمتر بوده و دو سکو در طرفین آن است . پلان بنا مستطیل شکل بوده و ابعاد داخلی آن 320 × 1250 سانتیمتر است . پوشش و سقف بنا در قسمت بعد از ورودی و انتهای فضا به صورت طاق آهنگ  و در وسط به صورت چهار بخشی و خیز آن نیز بیشتر است که آن را کامل نپوشانده اند و محفظه ای چهار گوش تقریباٌ در ابعاد 1×1 متر باقی گذاشته و نورگیری از آهن و شیشه بر آن کارگذاشته اند . در انتهای جنوب غربی فضا ،  دهلیز کم عمقی است که با در چوبی مسدود شده است .  در بدنه ضلع جنوبی دو محراب دیده می شود که یکی ساده بدون تزیینات و دیگری دارای نقوش اسلیمی و کتیبه کوفی با تزیینات گل وبوته را بر آن گچبری کرده اند و جلوه زیبایی به آن بخشیده اند .  ارتفاع قسمت باقیمانده 120 سانتیمتر و عرض آن 140 سانتیمتر و عمق گچبری ها حدود 5/1  سانتیمتر است .

دو کتیبه در محراب مسجد به چشم می خورد ، یکی در نوار بالای تیزه قوس محراب  نگاشته شده که عبارت : « ایاک نعبد و ایاک نستعین  ا حدانا  » از آن باقی مانده است و دیگری در دوره قوس محراب که احتمالاٌ متن سوره اخلاص است . در لچکی های دو طرف شانه قوس و  نیز داخل فرورفتگی محراب نقوش اسلیمی دیده می شود .

در بنا هچگونه تزییناتی غیر از تزیینات محراب وجود ندارد و شواهدی که حاکی از توسعه یا کاهش از ابعاد بنا در گذشته و یا اخیراٌ باشد در بنا دیده نمی شود . مرمت های اخیر انجام شده از جمله ، موزاییک فرش کف مسجد و همچنین ازاره بنا را با موزاییک به همان ا ندازه  در یک ردیف کار کرده اند و بد نه های دیوار را نیز با گچ سفید کاری و نورگیری از جنس آهن در ابعاد کوچک بر روی قسمت چهار گوشه باز وسط سقف چهار بخشی مسجد ،  کار گذاشته اند .

پژوهشگران در مورد قدمت محراب بنا نظراتی ارائه داده اند ، آرتور پوپ و دکتر زمانی آن را متعلق به قرن پنج  و شش می دانند و دکتر ایرج افشار آن را یگانه اثر قدیمی و دیدنی دوره مغول معرفی کرده است .

در  کتاب یادگار های یزد نوشته ایرج افشار ،  از این بنا به شرح زیر یاد شده است : « مسجدی است منحصر به یک اتاق واقع در زیر ساباط بازار چه شاه ابوالقاسم . یگانه اثر قدیمی و دیدنی آن محراب گچبری شده اثر مغولی آن است . آن مقدار از پیشانی گچبری محراب مسجد که باقی است عبارت است از :

( ایا ) ک نعبد و ایاک نستعین  ا ( ه ) دنا ال ( صراط المستقیم )  . بر رور محراب سوره اخلاص به گچ نقش شده است . »                          

گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی – فاطمه کردی

No tags for this post.