محیط‌ زیست ایران در سیطره مهاجم چینی

درخت عرعر با نام علمی Ailanthus altissima در متون فارسی نیز از آن نام برده شده است. به گونه‌ای که دهخدا درباره‌اش می‌گوید: درخت نیست، بلکه منظور سرو کوهی است. نام چینی‌اش مفهوم آسمانی دارد و به آن درخت بهشتی می‌گویند. املای عربی آن «عرعر» است، اما گمان می‌رود «اَراَر» درست باشد.

عرعر گونه ای درخت است که رشد بسیار سریع دارد. ریشه های آن بسرعت پراکنده می شود. در شرایط مناسب، تند و بوته وار می روید و منطقه نمناک را یکساله می پوشاند. این درخت طی 20 تا 25 سال به ارتفاع 30 متر می رسد. نهال های درخت عرعر تنه صاف و قهوه ای دارند و میانشان نسبتا پوک است. پوست تنه با گذشت عمر به سفیدی می گراید. تاج درخت به شکل چتری ناآراسته است. برگ ها متشکل از برگچه های شانه ای و به طول 30 تا 90 سانتی متر است. حدود فروردین جوانه می زند و در اواخر پاییز برگ آن می ریزد. این درخت دوپایه است؛ به این معنی که گل های نر بر درخت نر و گل های ماده بر درخت ماده پدید می آیند. گل های عرعر از پایان اردیبهشت شکفته می شوند و بوی ناخوشایندی می پراکنند. در تیرماه، میوه هایی مانند میوه های زبان گنجشک تولید می کند که مغز میوه دارای یک پوسته بالدار است و خوشه های پرباری تشکیل می دهد. این درخت، بومی چین است، اما در جنوب کره، ژاپن و تایوان نیز قدمت دارد. امروزه در همه قاره ها با آب و هوای گرم تا معتدل یافت می شود.

چرا درخت عرعر گسترش یافته است؟

این درخت طی چند دهه گذشته برای ارتقای تراکم فضای سبز در مناطق خشک کشور وارد ایران شد، اما به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی در نقاط مختلف ایران اکنون شاهد نفوذ گسترده این مهمان ناخوانده هستیم و علاوه بر مشکلات زیست محیطی شاهد صدمات و مشکلاتی نیز از لحاظ جسمانی برای هموطنان هستیم.

کاظم ساعدی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کردستان و مسئول دفتر استانی انجمن مرتعداری در گفت وگو با جام جم، درخت عرعر را نوعی آفت معرفی می کند و می گوید: این درخت، برای جنگلداران، کشاورزان و حتی صاحبخانه ها در بسیاری از نقاط جهان معضلی جدی شده است. باروری بالای بذرها و توانایی بالای جست زنی به صورت پاجوش و ریشه جوش و رشد سریع آن تقریبا در همه جا باعث شده این درخت به صورت رقیبی جدی و تهدیدی برای گونه های بومی و محصولات زراعی قلمداد شود. بعلاوه این گونه درختی موادی از خود ترشح می کند که رشد گیاهان و درختان مجاور را به نفع خود مختل می کند؛ به اصطلاح علمی این گونه دارای نوعی ویژگی دگرآسیبی (آللوپاتیک) است.

این محقق در ادامه در خصوص مضرات این درخت برای پوشش گیاهی کشور می افزاید: عرعر در بین مردم به درخت جهنمی معروف شده و به دلیل خاصیت تهاجمی و اختصاص منابع آب و خاک و سایه افکنی روی دیگر گیاهان مطلوب و همچنین به خاطر خاصیت آللوپاتیکش در اروپا و آمریکا به عنوان گونه ای آفت مطرح شده است. متأسفانه در ایران تا به حال درباره مضرات این درخت بخوبی اطلاع رسانی نشده است. مشاهدات نشان داده هر کجا که خاک به هم خورده و رطوبت کافی وجود داشته باشد بسرعت تکثیر می شود و تمام فضای مهیا شده را به خود اختصاص می دهد. همچنین بوی بدی ایجاد می کند و بشدت آلرژی زاست. بهترین مکان برای این گونه باغچه حیاط می تواند باشد، اما در درز بین آسفالت ها و پیاده روها و هر جای دیگری نیز ممکن است رشد کند. مواد سمی موجود در کل پیکره گیاه باعث سردرد نیز می شود و در موارد تماسی و ورود به سیستم گوارشی ، علائم مسمومیت برای انسان و دام ظاهر خواهد شد.

به لحاظ زیست محیطی معرفی این گونه به دیگر مناطق دنیا درسی شده است تا دانشمندان با احتیاط بیشتری نسبت به معرفی و ورود یک گونه در غیر از خاستگاه خود اقدام کنند. این گونه بشدت سلامت اکوسیستم های مورد هجوم خود را به خطر می اندازد.

گونه هایی با ظاهر مشابه

ممکن است مردم درخت عرعر را با درخت سماق که یک گونه ارزشمند بومی است، اشتباه بگیرند. سماق دارای میوه های قرمز گردی است که ممکن است تا زمستان هم روی درخت بماند. گاهی برخی انواع درخت گردو نیز به دلیل برگ های مرکبشان ممکن است به جای عرعر اشتباه گرفته شود. برگ های عرعر بسیار بزرگ تر هستند.

رفتارهای زایشی عرعر نشان داده است قطع درخت به تنهایی باعث مرگ آن نخواهد شد، بلکه حتی باعث تحریک بیشتر برای جست زنی مجدد خواهد شد. عمل قطع باید با کنترل شیمیایی نیز همراه باشد. در غیر این صورت باید کل درخت ریشه کن شود که معمولا امکان پذیر نیست. سموم تریکلوپیر و سورفاکتانت توانسته است اثر خوبی بر تنه، برگ و تنه بریده شده داشته باشد.

No tags for this post.