به گزارش سیناپرس فارس، امروزه تحقق جامعه سالم در تمامی جوامع بعنوان هدفی اساسی شناخته شده و یکی از نیرومندترین عوامل توسعه محسوب میشود، طوری که دستیابی به توسعه در گرو تحقق سلامت جامعه است. سلامتی و بیماری از مفاهیمی هستند که بشدت با کیفیت زندگی پیوند خورده اند، اما معمولاً هرگاه سخن از سلامت میاید، بیشتر بر بعد جسمانی توجه شده در حالیکه تعالی جامعه در گرو سلامت در تمامی ابعاد جسمانی، روانی، معنوی و اجتماعی است و این ابعاد، نقاط پیاپی مسیر تاریخی مفهوم سلامت را نشان میدهد، نقاطی که به اقتضای طبیعت بشر در نیل به سلامت شکل گرفته اند.
بدین معنا که روزگاری تهدیدات طبیعی چندان فراوانی داشت که انسان نخستین، تنها به دنبال بقاء بود. اما بتدریج، به پایه ای از پیشرفت رسید که صرف زنده ماندن، دغدغه روزمره نبود و در عین بقا، میخواست که بیمار هم نباشد و زندگی رضایت بخشی داشته باشد. با این وجود از دیرباز، رویکردهای گوناگونی در حوزه سلامت مطرح شده و نحوه مواجهه با سلامتی و بیماری متنوع بوده است. یکی از این رویکردهای مهم، رویکرد ارتقاء سلامت است. براساس این رویکرد، افراد جامعه باید به گونه ای توانمند شوند که مسئولیت سلامتی خود را پذیرفته و شیوه زندگی سالمی اتخاذ کنند. با توجه به هزینه های سنگین درمانی و بهداشتی، ضرورت تغییر رویکرد از درمان به پیشگیری، بسیار ملموس است. برای پیشگیری از ابتلا به بیماری و حفظ و ارتقاء سلامتی، اصلاح سبک زندگی، الزامیست. شیوه زندگی سالم یعنی یک زندگی متعادل که در آن شخص به طور آگاهانه دست به انتخاب های سالم و بهداشتی میزند.
در حال حاضر و با تغییرات وسیع در ماهیت و ابعاد بیماریها، همچنان جامعه بشری با بیماریهایی مواجه است که متأثر از سبک و سیاق زندگی میباشد. طوریکه فرد با اتخاذ الگوهای رفتاری سالم، به رعایت رژیم غذایی مناسب، مدیریت خواب، فعالیتهای ورزشی، کنترل وزن بدن، اجتناب از رفتارهای پرخطر و … توجه ویژه داشته و میتواند در برابر بسیاری از اختلالات جسمی-روانی خود را ایمن سازد. سازمان بهداشت جهانی، اعتقاد دارد که با اصلاح رفتار میتوان با بسیاری از عوامل مخاطره آمیز، مقابله کرد. سکته قلبی، مغزی، دیابت، پرفشاری خون، سرطان گوارشی، اختلالات روحی از عوامل خطر در جوامع امروزی است. برای نمونه سرطان معده و روده تحت تأثیر عواملی نظیر سن، جنس، عادات تغذیهای ناسالم، زندگی کم تحرک، مصرف سیگار، الکل تقویت میشود.
فعالیتهای ورزشی، تغذیه مناسب و سالم، مدیریت استرس، اجتناب از مصرف خودسرانه داروها، غربالگری و معاینات دورهای، اجتناب از مصرف مواد مخدر، دخانیات و الکل و اجتناب از رفتارهای پرخطر جنسی، تنها بخشی از رفتارهای مبتنی بر سلامت هستند، که همانطور که رعایت آنها میتواند موجب افزایش کیفیت سلامت شود بی توجهی به آن نیز قادر است سلامت افراد جامعه را با خطر مواجه کند. مطالعات متعدد و گزارشهای جهانی نشان میدهد ایران در بسیاری از مؤلفه های مربوط به سبک زندگی سالم از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. برای نمونه، ایران به عنوان یکی از کشورهایی که در مصرف خودسرانه دارو دارای رتبه بالایی است، شناخته میشود و آنتی بیوتیک با تمامی خطرات گستردهای که دارد، یکی از پرمصرفترین داروها آن هم به صورت خودسرانه میباشد (طبق نظر سازمان بهداشت جهانی مقاومت به آنتی بیوتیکها یکی از مهمترین تهدیدات بهداشتی در قرن حاضر هستند). یا میزان مصرف سرانه کالری که در ایران بیش از حد مجاز است و نان، برنج، روغن و قند و شکر به میزان بسیار بالاتری از نرم جهانی مصرف میشود.
چنانچه گفته شد، اتخاذ سبک سلامت محور موجب ارتقاء کیفی زندگی شده، افراد را بسوی بهزیستی سوق داده و نهایتا، موجب کاهش هزینه های درمانی میشود. بالعکس چنانچه الگوی سالم از سوی افراد رعایت نشود، پیامدهای منفی آن نه تنها فرد، بلکه کلیت جامعه را تهدید کرده و خسارتهای فراوانی به بار خواهد آمد. زمانیکه افراد از سلامت کافی برخوردار نباشند بخوبی از عهده وظایف و ایفای نقش های اجتماعی برنخواهند آمد و بدون شک برای رسیدن به توسعه پایدار، انسان سالم، نقش کلیدی داشته لذا حفظ و ارتقاء سلامت، بسیار مهم و اتخاذ سبک زندگی سلامت محور یک ضرورت اساسی است که نیازمند توجه بیشتر سیاستگذاران و مسئولین امر میباشد.
صدیقه البرزی
دکترای جامعه شناسی و عضو هیات علمی و مدیر گروه پژوهشی جهاد دانشگاهی فارس