به گزارش سینا پرس فارس، مسئول کمیته آموزش هیات پزشکی ورزشی استان فارس، گفت: پرواز زدگی زمانی بوقوع می پیوندد که وضعیت خواب بدلیل پرواز از منطقه ای به منطقه جغرافیائی دیگر ویا شیفت کاری بهم می خورد.
دکتر اسکندر رحیمی، افزود: در شرایط پرواز زدگی فرد احساس خواب آلودگی، خستگی، حساسیت، کج خلقی، بی حالی و گم گشتگی می کند، این وضعیت بدلیل بهم خوردن ریتم شبانه روزی بدن بوجود می آید.
این استاد دانشگاه شیراز اظهار داشت: ریتم شبانه روزی یا ساعت بدن وضعیت بیوشیمیائی، فیزیولوژیکی و رفتاری ۲۴ ساعت بدن ما می باشد که فعالیت های روزانه ما مانند خواب، بیداری، خوردن و درجه حرارت بدن را تنظیم می کنند.
ساعت بدن و مغز
وی با بیان اینکه پرواززدگی به نظر می رسد بدلیل اختلال در دو بخش جداگانه اما مرتبط بهم گروهی از نرون ها در مغز باشد و این نرون ها بخشی از ساختار هسته های بالای کیاسما هستند، تصریح کرد: این ساختار در زیر هیپوتالاموس و در کف مغز قرار دارند و یک گروه از این نرون ها در رابطه با خواب عمیق هستند و بر خستگی ناشی از فعالیت موثرند تعدادی دیگر حرکات سریع چشم را کنترل میکنند، نرون های مرتبط با حرکات سریع چشم بسختی با شرایط جدید هماهنگ میشوند و لذا هردو گروه از ریتم و هماهنگی خارج میگردند.
چه چیزی ساعت بدن را از ریتم خارج میکند
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه ساعت بدن بوسیله ساعت درونی کنترل می شود لیکن بوسیله عوامل خارجی محیطی مانند تاریکی و روشنائی شب و روز تحت تاثیر قرار میگیرد، ابراز داشت: وقتی که ساعت بدن از هماهنگی خارج می شود و نیازمند برگشت بحال اولیه است پرواززدگی بوجود میآید.
مسئول کمیته آموزش هیات پزشکی ورزشی فارس ضمن بیان اینکه مسافرت از مناطق مختلف و رفتن از روشنائی روز به تاریکی شب که متفاوت از ریتمی است که ما به آن عادت داریم می تواند باعث بهم خوردن هماهنگی ساعت بدن ما شود، گفت: تنظیم هورمونی کلید هماهنگی ریتم شبانه روزی است، وقتی پرواز زدگی بوقوع میپیوندد هماهنگی سطح هورمونی با محیط بهم میخورد، درجه حرارت بدن با توجه به ساعت بدن متفاوت است، پرواززدگی الگوی خواب، بیداری، خوردن و کار را بهم میزند و پرواز زدگی تا زمان عادت کردن با محیط جدید ادامه دارد.
چرا پرواز از غرب به شرق سخت تر است
دکتررحیمی در ادامه با بیان اینکه هنگام سفر به سمت شرق، علائم پرواززدگی شدیدتراست و بدن زمان کمتری برای بازیافت دارد و سفر به غرب روزها بلندترمیشوند، در حالی که سفر به شرق، آنها را کاهش می دهد، افزود: این بدان معنی است که بدن ما زمان کمتری برای تنظیم و همگام سازی با ریتم روزانه در هنگام پرواز به شرق دارد.
وی با اشاره به اینکه پرواز از شمال به جنوب و بالعکس مشکلات مضاعف دارد و فصول متفاوت هستند، اظهار داشت: پرواززدگی معمولا بعد از عبور از یک یا دو منطقه زمانی به وقوع نمی پیوندد. بلکه معمولا عبور از چند منطقه حادث می شود.
الکل و کافئین:
استاد دانشگاه شیراز با اشاره به هشدارهای سازمان جهانی بهداشت که آشامیدن الکل و کافئین ضمن یا قبل از پرواز علائم پرواززدگی را بیشتر می کند، ابراز داشت: این دو باعث آب زدائی می شوند و از آنجاکه هوای داخل هواپیما خشک تر از هوای سطح زمین است و درنتیجه علائم پرواززدگی نمایان تر می شود، نوشیدن الکل باعث افزایش ادرار و در نتیجه اختلال در خواب شده و همچنین الکل باعث کاهش خواب گردیده و کیفیت خواب کاهش می یابد.
وی در ادامه افزود: کافئین همچنین میتواند الگوی خواب را بهم زده لذا بهتر است که ضمن پرواز از آب استفاده کرد و موارد دیگری که علائم را بدتر میکند شامل استرس و نشستن به مدت طولانی در شرایط نامناسب است، افرادی که میتوانند ضمن پرواز جابجا شوند و یا بخوابند پرواززدگی را کمتر تجربه میکنند.
بیماری ارتفاع، اکسیژن وکم آبی
مسئول کمیته آموزش هیات پزشکی ورزشی استان فارس با بیان اینکه این احتمال وجود دارد که بین سطح اکسیژن محیط و پرواززدگی رابطه وجود داشته باشد، گفت: فشار داخل کابین هواپیما کمتر از سطح دریا است و این بدین معنی است که ضمن پرواز اکسیژن کمتری به مغز میرسد و این میتواند باعث بیحسی و سرگیجه شده و علائم پرواززدگی را افزایش دهد.
محققان دریافته اند افرادی که در پروازهای تجاری به سر می برند تغییرات در هوا را تجربه می کنند که باعث کاهش اشباع اکسیژن می شود. این وضعیت میتواند بعد از ۳-۹ ساعت پرواز بوجود آید و مانند علائم ارتفاع زدگی باشد.
علائم پرواززدگی متعدد است
رحیمی اظهار داشت:مشکلات خواب در پرواززدگی مشترک است و شامل بی خوابی، خستگی سردرد، حساس شدن، سختی در تمرکز، افسردگی مختصر، از دست دادن اشتها، احساس گیجی، احساس ناخوشایند، اختلالات دستگاه گوارش، حالت تهوع و یبوست. این علائم بستگی به سن، مدت پرواز و وضعیت سلامت فرد دارد.
درمان پرواز زدگی وجود ندارد
استاد دانشگاه شیراز با بیان اینکه در شرایط حال حاضردرمانی برای پرواززدگی وجود ندارد، اما برخی از شرایط زندگی مانند سازگاری، علائم پرواززدگی را کم می کند، تصریح کرد: افرادی که ازلحاظ جسمانی فعال هستند، استراحت خوبی دارند و وضعیت تغذیه مناسبی دارند نسبت به افراد غیر فعال کمتر دچار پرواززدگی می شوند.
قبل از پرواز طولانی با پزشک خود مشورت کنید
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز، گفت:وجود مشلات پزشکی مانند دیابت، بیماری قلبی عروقی، و بیماری تنفسی علائم پرواززدگی را شدیدتر می کند. قبل از پرواز طولانی مدت با پزشک خود مشورت کنید
اجتناب از پرواززدگی
مسئول کمیته تغذیه هیات پزشکی ورزشی استان فارس از افراد خواست تا به توصیه های زیر توجه کنند:
۱- پروازهائی را انتخاب کنید که اوائل عصر به وقت محلی برسید، بنابراین شما میتوانید حدود ۱۰ شب بخوابید.
۲- جهت آماده شدن برای پرواز به سمت شرق چندین روز قبل از پرواز زودتر به رختخواب بروید و پرواز به سمت غرب دیرتر به رختخواب بروید.
۳- ساعت خود را هرچه زودتر و به محض رسیدن به مقصد با ساعت مقصد تنظیم کنید.
۴- در طول پرواز با حرکات کششی و راه رفتن در راهرو هواپیما خود را فعال نگهدارید
۵- از چشم بند و گوشی استفاده کنید و خود را برای یک خواب مختصر آماده کنید، تلاش کنید جهت کاهش خواب آلودگی به هنگام شب در مقصد بخوابید و در زمان های دیگر حدود ۲۰ دقیقه بخواب روید.
۶ – مقدار زیادی آب در طول پرواز بیاشامید و از مصرف الکل و قهوه به منظور کم آبی اجتناب کنید.
هنگام ورود و اقامت
۱- از صرف غذای زیاد و تمرین شدید اجتناب کنید
۲- به هنگام روز در بیرون از محل اقامت زمانی را صرف کنید
۳- به وقت عادی محل اقامت به رختخواب بروید
هر چه زودتر فرد با جدول زمانی محل مقصد سازگار شود ساعت بدنش سریعتر سازگار خواهد شد. افرادی که بطور منظم برای کار مسافرت می کنند باید به طور منظم ورزش کنند.
یک مطالعه نشان داده است که استفاده از عینک آفتابی در پرواز طولانی ممکن است با تغییر الگوهای نور، بدن را با منطقه زمانی جدید سازگار کند.
پژوهشگران با بررسی تاثیر هورمون ملاتونین و دیگر هورمون ها در کارکرد ساعت بدن امید وارند که روزی دارو درمانی در دسترس افرادی قرار گیرد که با مشکل شیفت کاری یا پرواززدگی روبرو هستند.
منبع: پایگاه خبری تحلیلی پزشکی ورزشی ایران