صدیقه البرزی دکترای تخصصی جامعه شناسی، عضو هیأت علمی و مدیر گروه پژوهشی علوم رفتاری جهاد دانشگاهی فارس در گفتگو با خبرنگار سیناپرس فارس، با بیان اینکه اعتیاد به مواد مخدر جوانان در جهان و در ایران در حال افزایش است که منجر به آسیب ها و مشکلات بی‌شماری برای فرد، خانواده و جامعه می شود، عنوان کرد: این بلای خانمان سوز هزینه های اقتصادی قابل توجهی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به خانواده ها و جامعه وارد می‌کند به همین دلیل در سال‌های اخیر سیاست گذاران و دولتمردان کشور توجه ویژه‌ای به این مشکل داشته‌اند و در این میان، ابعاد مختلف اجتماعی و روان‌شناختی به‌منظور شناسایی، پیشگیری و درمان مورد توجه قرارگرفته است.
وی با اشاره به آغاز پژوهش برای بررسی مؤلفه‌های اجتماعی و روان‌شناختی مصرف مواد مخدر در میان جوانان شهر شیراز، اظهار کرد: روش پژوهش به‌صورت کمی و تکنیک پیمایش انجام‌شده که جامعه آماری در مطالعه حاضر، تمامی زنان و مردان جوان واقع در گروه سنی 18-35 سال در شهر شیراز است.
مدیر گروه پژوهشی علوم رفتاری جهاد دانشگاهی فارس افزود: بدین منظور مطابق با جدول لين و خطای 4 درصد 600 نفر به‌صورت طبقه ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند که داده ها با ترکیبی از پرسشنامه محقق ساخته و استاندارد جمع آوری و با نرم افزارSPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
وی با تشریح نتایج به دست آمده از پژوهش در میان شهروندان شهر شیراز گفت: نتایج حاکی از این بود که با بالا رفتن سن، مصرف مواد مخدر بیشتر می شود اما درباره تحصیلات، سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی، رابطه عکس مشاهده شده بدین معنا که با افزایش سرمایه های اجتماعی و فرهنگی و تحصیلات در بین افراد، مصرف مواد مخدر کاهش یافته است.
البرزی با اشاره به اینکه طی تحقیقات انجام شده، مردان بیش از زنان به مصرف مواد مخدر می پردازند، تاکید کرد: از یافته های دیگر پژوهش حاضر اینکه افرادی که خود را به پایگاه طبقاتی بالاتر متعلق می دانند نسبت به سایر افراد، کمتر مواد مخدر مصرف می کنند.
مدیر گروه پژوهشی علوم رفتاری جهاد دانشگاهی فارس طبق آمار و اطلاعات بدست آمده، سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی را دو متغیر مهم در تبیین مصرف مواد مخدر دانست که ضرورت توجه بیش از پیش سیاستگذاران را نسبت به این دو مولفه آشکار می سازد.
بنابه گفته این جامعه شناس، سرمایه اجتماعی از طریق اعتماد متقابل، تعامل اجتماعی متقابل، گروه‌های اجتماعی و احساس هویت جمعی، احساس وجود تصویری مشترک از آینده را به وجود می‌آید که می‌تواند با استفاده از تعاملات مؤثر بین افراد و به‌صورت گروهی زمینه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مانند مصرف مواد مخدر باشد.
وی با بیان اینکه درگیری جوانان در سطح جامعه و دسترسی به سرمایه اجتماعی و افزایش تعاملات و مهارت‌های اجتماعی می‌تواند از میزان مصرف مواد مخدر جلوگیری کند، اضافه کرد: به نظر می‌رسد هنگامی‌که جوانان از سرمایه اجتماعی برخوردار هستند در مواجهه با فشارهای گروهی یا موقعیت‌های استرس‌زا از روش‌های مؤثرتری برای حل مشکلات و برخورد با آسیب‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.
البرزی با تصریح اینکه جوانانی که در ارتباط متقابل با دیگران هستند، اعتماد و اطمینان دارند و سرمایه اجتماعی بالاتری را تجربه می‌کنند، می‌توانند شناخت مناسب‌تری داشته باشند، گفت: این گونه افراد کمتر در معرض خطر مصرف مواد مخدر قرار می گیرند.
مدیر گروه پژوهشی علوم رفتاری جهاد دانشگاهی فارس نظریه «کنترل اجتماعی هیرسکی» را مورد توجه قرار داد و گفت: یک جامعه یا گروه با سرمایه اجتماعی بالا بهتر می‌تواند اعضای خود را کنترل کند و در چنین جوامعی جوانان بیشتر به دانشگاه، فعالیت‌های اجتماعی مطلوب و شغل علاقه‌مند می‌شوند بنابراین ارزش‌ها و باورهای محیط اجتماعی خودشان را بهتر می‌پذیرند و کمتر درگیر رفتارهای ضداجتماعی مانند مصرف مواد مخدر می‌شوند.
این پژوهشگر، «سرمایه فرهنگی» را یکی دیگر از مؤلفه‌های اجتماعی مؤثر بر مصرف مواد مخدر در بین جوانان دانست و افزود: منابع فرهنگی یکی از عوامل تعیین‌کننده کنش‌های افراد و پیش‌شرط‌های اساسی برای جهت‌گیری‌های رفتار عاملان در محدوده‌های ساختاری است. سرمایه فرهنگی شامل دانش مهارت تحصیلات و مزایای فردی است که به افراد امکان می‌دهد تا از یک موقعیت اجتماعی بالاتر برخوردار شوند.
وی با اشاره به اینکه سرمایه فرهنگی ارزش‌ها، اعتقادات و نگرش‌هایی است که فرد را به دلبستگی اجتماعی و توانایی انطباق با رفتارهای اجتماعی غالب پیوند می‌دهد، ابراز کرد: این سرمایه از طریق سبک‌های زندگی و اعمال مربوط به سلامتی وضعیت سلامت افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد کسب موقعیت اجتماعی بالا و وضعیت سلامتی مناسب که به‌واسطه سرمایه فرهنگی به وجود می‌آید، موجب می‌شود تا دامنه عوامل خطری که جوانان را به سمت مصرف مواد مخدر می‌کشاند کم کند و مصرف مواد را در این افراد کاهش دهد.
گزارش: حمیدرضا ثابت نسب