اکوتوریسم و ژئوتوریسم دو بال رهایی از چرخه معیوب اقتصاد نفتی

به گزارش سیناپرس؛ میراث فرهنگی؛ واژه ای که ما با سفر به جای جای کشور پهناورمان می توانیم این عبارت را در گذاره های مالکیتی مکان ها در جای جای کشورمان و در ادبیات گردشگری آن درج کنیم؛ اما کارشناسان معتقدند، با وجود تعدد بالای میراث فرهنگی در ایران، در عمل حفاظت چندانی از آن نمی شود.

چراکه همواره بودجه کمی از سوی نهادها و سازمان ها به آن اختصاص داده شده است. گفتنی است؛ در کنار میراث فرهنگی، میراث طبیعی در توسعه گردشگری هم مولفه مهمی است. این میراث در بسیاری از کشورهای توسعه یافته به قدری مورد حمایت قرار گرفته است که وزارتخانه و سازمان هایی که وظیفه حفاظت از آن را بر عهده دارند، برنامه های مدون و جدی برای این منظور اتخاذ کرده اند.

دکتر بهرام نکویی صدری، استاد مدعو گروه اکوتوریسم دانشگاه علم و فرهنگ و پژوهشگر در زمینه گردشگری و ژئوتوریسم معتقد است پایبندی به سه رکن اصلی می تواند توسعه اکوتوریسم و رسیدن به اقتصاد سبز را در کشور به دنبال داشته باشد.  

وی در گفتگو با خبرنگار سیناپرس گفت: آگاهی جامعه گردشگری نخستین رکن مهم توسعه اکوتوریسم در یک کشور است؛ در واقع کمبود آگاهی بزرگترین چالش پیش روی این مولفه در ایران است و ما برای رفع این معضل نیازمند به روز رسانی همه جانبه در این زمینه هستیم.

نکویی صدری افزود: برای مثال باید بدانیم، گردشگری دانشی یکپارچه است که نمی توان تاثیرات انواع آن را از یکدیگر تفکیک کرد. در حقیقت نمی توان فرهنگ و آداب و رسوم یک محیط را از ویژگی های اکوتوریسمی و طبیعی آن جدا کرد.

فرهنگ و طبیعت آمیخته با هم

به گفته وی؛ در اکوتوریسم تمرکز روی طبیعت به ویژه طبیعت جاندار است و از آنجایی که عناصر محلی و فرهنگی با عناصر طبیعی آمیخته شده است؛ به صورت یک مجموعه هماهنگ برای بازدیدکنندگان جاذبه دارد. همچنین فرهنگ را در هر مکانی می توان دید؛ بنابراین باید گفت؛ این دو از یکدیگر تاثیر می گیرند و نمی توان به صورت جداگانه به آن ها نگاه کرد.

تشریح مکان به زبان علمی

نکویی صدری در ادامه گفت: رکن مهم دیگر در توسعه اکوتوریسم، عملیاتی کردن فرآیند تفسیر است؛ عملی که حاصل آن آموزش جامعه گردشگری در راستای سود رساندن به محیط طبیعی و ترویج دانش و ویژگی های گردشگری مکان ها است. متاسفانه در کشور ما نهادی به عنوان مرکز تفسیر گردشگری وجود ندارد و هنوز به عنوان یک رکن مهم در توسعه گردشگری شناخته نشده است. گفتنی است؛ اعمال فرآیند تفسیر اکوتوریسم برای جامعه گردشگری، چه گردشگران و چه راهنمایان و حتی جوامع میزبان باید در یک بستر استاندارد شکل بگیرد؛ بر همین اساس چالش مهم بعدی در راه توسعه اکوتوریسم در ایران این است که هنوز تفسیر اکوتوریسم آنگونه که باید در جامعه گردشگری کشور اتفاق نیفتاده است.  

وی افزود: تفسیر آن نوع از اطلاع رسانی و ترویج علم است که متخصصان هر رشته در محیط به نشر اطلاعات و آموزش گردشگران و جامعه محلی می پردازند.

به گفته این پژوهشگر، تفسیر به معنای آموزش جامعه محلی برای شکل گیری نوعی از گردشگری است که برای محیط سودمند باشد. اصل دیگری هم در تفسیر وجود دارد که به آموزش گردشگر می پردازد؛ یعنی اگر به طور نامحسوس به گردشگران آموزش بدهیم به گونه ای که با طبیعت به صورت آگاهانه رفتار کنند، گام در عرصه تفسیر گذاشتیم. در این روند گردشگران متوجه شکل گیری یک فرآیند آموزشی نمی شوند، اما محتوای مناسب را یاد می گیرند.

وی با اشاره به این که در توسعه اکوتوریسم این مهم است که افراد در حین گردشگری به حیرت بیفتند؛ گفت: به شگفت آوردن مردم در حین بازدید از یک مکان می تواند راه کار مهمی برای توسعه گردشگری باشد که این نیاز به آگاهی از تاریخ و ماهیت آن مکان طبیعی دارد؛ بنابراین دانش کلی و برگرفته از علوم گوناگون به ویژه رشته های مبتنی با محیط طبیعی می تواند کمک زیادی به افزایش این مولفه در اکوتوریسم کند.

و در نهایت اقتصاد سبز

نکویی صدری افزود: سومین رکن توسعه اکوتوریسم نفع جامعه محلی و طبیعت در بستر گردشگری است؛ اینکه در نهایت صنعت گردشگری باید به نفع جامعه محلی و محیط طبیعی بیانجامد که حاصل این فرآیند دستیابی به اقتصاد سبز است. در واقع اگر این سه رکن وجود نداشه باشد، اکوتوریسم در کشور ما توسعه نمی یابد.

وی خاطرنشان کرد: به طور کلی برای رسیدن به اقتصاد سبز و توسعه اکوتوریسم، علاوه بر اجرای این سه رکن، قوانین مدونی هم باید درج شود که مسبب افزایش آگاهی و ترویج دانش گردشگری باشد؛ با توجه به موارد یاد شده پایبندی به رکن دوم و شناخت مکان ها به واسطه علوم مرتبط می تواند راه کار مهمی برای رسیدن به توسعه یافتگی در صنعت گردشگری باشد.

به گفته نکویی صدری، متاسفانه نسل جدید ما شناخت کافی از زیست بوم ایران ندارند و این سد راه توسعه اکوتوریسم در کشور است.

این پژوهشگر با اشاره به شناسایی میراث زیستی و غیر زیستی کشورمان از سوی متخصصان گفت: خوشبختانه کشور ما هر آنچه که برای توسعه اکوتوریسم نیاز است را داراست و ظرفیت زیادی در توسعه اقتصاد سبز ناشی از اکوتوریسم دارد؛ یکی دیگر از راه های رسیدن به اقتصاد سبز، شناسایی میراث زیستی و غیر زیستی کشور از سوی متخصصان و کارشناسان حرفه ای است. گفتنی است؛ تنوع غیر زیستی متنوع و زیادی در کشور داریم که حتی می توان گفت از تنوع زیستی آن چشمگیرتر است؛ اما متاسفانه تا کنون توجه جدی به آن نشده است.

ژئوتوریسم را هم دریابیم

وی افزود: به تنوع غیر زیستی، تنوع زمین شناختی و ژئومورفلوژیکی می گویند. در واقع علاوه بر اینکه توسعه اکوتوریسم می تواند ما را به اقتصاد سبز برساند، ژئوتوریسم هم در ایران می تواند موجب بهره برداری اقتصاد سبز شود.

ژوئوتوریسم بی نظیر ایران

نکویی صدری با اشاره به این امر که کشور ما قابلیت های بسیاری در توسعه ژئوتوریسم دارد، گفت: با توجه به اینکه چند سالی می شود دانشمندان از واژه ژئوتوریسم به عنوان یکی دیگر از انواع گردشگری یاد می کنند، اما همچنان در کشور ما مغفول مانده است؛ ایران ظرفیت منحصر به فردی در توسعه گردشگری بر مبنای ویژگی های ژئومورفلوژیکی (زمین ریخت شناسی) و ژئوتوریسم دارد و کمتر مکانی را در جهان می توان یافت که دارای چنین ویژگی های زمین ساختی باشد.

وی تاکید کرد: علاوه بر میراث فرهنگی و میراث طبیعی، میراث زمین شناسی و ژئو توریسم هم در توسعه گردشگری اهمیت دارد و می توان با افزایش قابلیت ها و توسعه این سه میراث به بهره برداری سبز اقتصادی در کشور رسید.

در نهایت باید گفت؛ توسعه یافتگی در صنعت گردشگری می تواند اقتصاد بیمار کشور را از چرخه معیوب درآمدهای نفتی بیرون بکشد و شاید روزی برسد که چشممان به تصمیمات حاکمان پر قدرت جهان نباشد و منتظر افزایش قیمت نفت نباشیم و آن شکوفایی اقتصادی که کشورهای دور و نزدیک از این توسعه یافتگی کسب کرده اند را ما هم تجربه کنیم. گفتنی است، تدوین یک برنامه مشترک بین سازمانی و به کارگیری متخصصانی که سواد آکادمیکی بالایی دارند می تواند مسیر هموارتری را پیش روی فعالان عرصه گردشگری ایجاد کند و این زمانی ممکن است که مسوولان دولتی و فعالان غیر دولتی به یک اتحاد همه جانبه رسیده باشند.

گفتگو: مهتاب دمیرچی