نقش علم در نجات جان بشر و کنترل ویروس کرونا

دکتر احمد شیخی، استاد تمام و رئیس گروه اختر فیزیک و کیهان شناسی بخش فیزیک دانشگاه شیراز به نقش علم در نجات جان بشر اشاره کرد و در این خصوص به سیناپرس گفت: انقلاب علمی و صنعتی حدود 4 قرن پیش از دوران فلورانس در اروپا اتفاق افتاد. انقلابی بود که کمک کرد، بشر راه شناخت طبیعت را کشف کند. در واقع بشر روش علمی را برای شناخت طبیعت یاد گرفت. روشی که مبتنی بر مشاهده دقیق، طرح پرسش، پیشنهاد فرضیه، آزمایش به منظور تایید  یا رد فرضیه و ارایه نظریه علمی است.

عضو گروه علوم پایه فرهنگستان ایران افزود: روش علمی به انسان این قدرت را داد که طبیعت را مسخر و قوانین حاکم بر طبیعت را کشف کند. گالیه از جمله پیشگامان رنسانس است. او اعتقاد داشت که شناخت ما از طبیعت باید بر مبنای اندازه گیری باشد. هر آنچه که قابل اندازه گیری هم نیست باید به گونه ای تغییر دهیم که قابل اندازه گیری باشد. گالیه معتقد بود که قوانین حاکم بر طبیعت به زبان ریاضیات نوشته شده است و برای اینکه ما بتوانم طبیعت را بشناسیم و راه استفاده از آن را یاد بگیریم باید این قوانین حاکم بر طبیعت را با فرمول های ریاضی پیدا و بیان کنیم.

دکترای فیزیک گرایش اختر فیزیک و کیهان شناسی اظهارداشت: گالیه نخستین کسی بود که ثابت کرد سیارات به دور خورشید می چرخند. تا پیش از گالیه تصور عمومی بر این بود که خورشید به دور زمین می چرخد و زمین مرکز عالم است. حتی به دلیل این ادعای علمی، اربابان کلیسا او را دوبار محکوم به اعدام کردند زیرا ادعای گالیه مبنی بر چرخش زمین به دور خورشید در تعارض با مطالب کتاب مقدس مسیحیان بود.

عضو هیات مدیره انجمن نجوم ایران و عضو پیوسته انجمن فیزیک ایران به سیناپرس گفت: بکارگیری روش علمی، مسیر را برای انقلاب علمی و صنعتی هموار کرد. ابتدا بشر ماشین بخار را اختراع کرد که منجر به ظهور کارخانه های بزرگ، لوکوموتیو و قطار و انواع وسایلی شد که با ماشین بخار کار می کرد. بکارگیری قوانین مکانیک نیوتن نیز منجر به پیشرفت و توسعه راه ها و تونل ها و صنعت ساختمان سازی شد. همچنین به تدریج با اختراع اتومبیل و هواپیما در مسافرت و زمان انجام مسافرت ها صرفه جویی بسیاری صورت گرفت؛ پیش از اختراع هواپیما، مسافت های طولانی با کاروان ها طی می شد و چندین هفته زمان سپری می شد تا انسان ها از یک مکان به مکان دیگر جا به جا شوند اما اکنون به راحتی دورترین مسافت ها ظرف چند ساعت طی می شود.

عضو بنیاد ملی نخبگان و فدراسیون سرآمدان علمی ایران بیان کرد: در اواخر قرن 19 با کشف قوانین الکترومغناطیس به وسیله ماکسول راه برای اختراع انواع وسایل برقی و الکتریکی هموار شد. مخصوصا با اختراع موتور الکتریکی، تحولی بزرگ در زندگی روزمره بشر اتفاق افتاد و سطح رفاه انسان به طرز چشمگیری افزایش یافت. اکنون بیشتر وسایل منازل دارای یک موتورالکتریکی است که با قانون القای فارادی( یکی از قوانین بنیادین الکترومغناطیس) کار می کند.

جزو یک درصد دانشمندان پر استناد جهان در سال 2021 خاطرنشان کرد: کشف الکترومغناطیس کاربرد بسیار وسیعی در روزمره زندگی ما داشت. یکی از کاربردهای آن که امروزه به وفور استفاده می کنیم، بحث امواج الکترومغناطیسی است. موبایل، وای فای و اینترنت و تکنولوژی هایی مانند تلویزیون، رادیو و … همگی مبتنی بر امواج الکترومغناطیس هستند که تولید و آشکار سازی آن را حدود 120 سال است که فرا گرفته‌ایم.

نقش علم در کنترل بیماری ها

شیخی به سیناپرس گفت: در عرصه پزشکی هم با کارهایی که پاستور فلمینگ و دیگر محققان انجام دادند، بشر توانست میکروارگانیسم ها و عوامل بیماری زا  را در قرن 19 و اوایل قرن 20 شناسایی کند. او توانست آنتی بیوتیک و انواع واکسن ها را بسازد و بیماری های مهلکی مانند طاعون، وبا، حصبه، سیل  و فلج اطفال را کنترل کند. اکنون در بعضی از جوامع این بیماری ها حتی ریشه کن شده اند.

وی اظهارداشت: از نظر تاریخی، طاعون بزرگ که در قرن 14 میلادی در اروپا اتفاق افتاد و منشا آن از کشور چین بود که بازرگانان از راه  آسیای میانه به اروپا بردند، بیش از یک سوم جمعیت اروپا را تلف کرد زیرا آن زمان علم آنقدر پیشرفت نکرده بود و بشر روش علمی، میکروب ها، عوامل بیماری زا را نمی شناخت که بخواهد برای کنترل بیماری طاعون اقدام کند.

به گفته وی، علم پزشکی، علاوه بر کاهش درد و رنج بشر و کنترل بیماری ها، باعث شده طول عمر بشر به طور متوسط در یکصدسال اخیر 20 سال افزایش پیدا کند و این خدمت خیلی بزرگی به بشر است؛ متوسط عمر بشر طی یک قرن گذشته حدود 60 تا 65 سال بود اما اکنون به 80 تا 85 سال رسیده است. در خیلی جوامع حتی سن بشر از این مقدار هم بیشتر شده است.

عضو گروه علوم پایه فرهنگستان ایران افزود: زمانی که وارد قرن 20 شدیم و الکترون را کشف کردیم، راه را برای یک انقلاب دیگری در صنعت الکترونیک هموار شد. الکترون، ذره بنیادی و بسیار سبکی است که در ساختار همه اتم ها مشارکت دارد. مثلا ساده ترین اتم که هیدروژن است از یک یک پروتون و الکترون تشکیل شده است. عناصر سنگین تر همگی تعداد بیشتری پروتون و الکترون دارند.

وی تصریح کرد: بشر با شناخت ذره الکترون توانست رادیو، تلویزیون، لپ تاپ، موبایل، اینترنت و بسیاری از وسایل دیگر را اختراع کند که سبک زندگی بشر را به مقدار قابل ملاحظه ای تغییر داده و رفاه و آسایش زیادی به دنبال خود آورده است.

نقش علم در کنترل بیماری کرونا

شیخی گفت: هم اکنون بحرانی که دنیا با آن مواجه است، پاندمی یا همه گیری ویروس کروناست. تصویر کنید که اینترنت، لپ تاپ، کامپیوتر و گوشی همراه نبود، چه اتفاقی رخ می داد؟ آموزش و پژوهش و بسیاری از فعالیت ها و کسب و کار ها به طور کلی تعطیل می شد. امروزه بسیاری از کسب و کارها در بستر فضای مجازی و اینترنت در حال روی دادن است.

دکترای فیزیک گرایش اختر فیزیک و کیهان شناسی اظهارداشت: بسیاری از خرید و فروش ها، خدمات، سرویس های فنی، بازاریابی ها حتی خدمات پزشکی در بستر فضای مجازی دنبال می شود. وجود اینترنت در این پاندمی کرونا که از سال 2019 شروع شده است یک موهبت بزرگ برای بشریت بود. اگر اینترنت نبود فاجعه ای به مراتب بزرگتر برای بشر رخ می داد.

وی تاکید کرد: از سوی دیگر امروزه هم متخصصان علوم پزشکی معتقدند تنها راه مقابله با بیماری کرونا، واکسیناسیون گسترده است. این بیماری در کشورهایی که بیش از 80 درصد جمعیت خودشان را واکسیناسیون کرده اند، تقریبا مهار شده و مردم به روال عادی زندگی شان برگشته اند؛ البته امکان دارد موردهای جدیدی وجود داشته باشد و افراد بار دیگر به این بیماری مبتلا شوند اما عموما این افراد کسانی هستند که واکسن نزده اند یا اگر واکسن زده اند، آمار مرگ و میر در آنها به شدت پایین است.

وی در پایان به سیناپرس گفت: اکنون کرونا در کشورهایی که واکسیناسیون کرده اند، تبدیل به بیماری مانند آنفلوآنزا شده است. اکنون کشورهایی مانند نروژ، دانمارک، نیوزلند و سوئد به روال عادی زندگی برگشته اند و افراد این جوامع بیماری خفیف این بیماری را می گیرند. بیماری کرونا در این جوامع در حال کنترل است. خوشبختانه اکنون ابتلا به ویروس کرونا مرگ و میر گسترده ای ندارد، این خدمت علم به بشریت است.

گفتگو: فرزانه صدقی