به گزارش سیناپرس، درک یک بحران برای نسل جوان می تواند چشمه های تغییر و تحولات مثبت در یک جامعه و حتی جهان را رقم بزند. برای مثال گرتا تونبرگ جوان معترض به تصمیمات دولت ها در باب تغییرات اقلیمی با سخنرانی های فراوان در سراسر دنیا به ویژه در سازمان ملل نظر جمعی از هم سن و سالان و دیگر آحاد جمعیت جهان را به خود جلب کرد و توانست گامی مثبت در آگاهی بخشی از وضعیت محیط زیست جهانی در نسل حاضر بردارد؛ اینجاست که می توان گفت؛ نقش اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در جامعه می تواند از هر فضای آکادمیکی پر رنگ تر باشد.
ترویج علم سفیر اصلی این آگاهی بخشی است و افراد و موسساتی که در این زمینه فعالیت می کنند باید بدانند که تاثیری که از دل مجموعه فعالیت های آنان در جامعه رواج پیدا می کند، اهمیت زیادی در جریان و سبک زندگی مردم دارد.
موزه علوم و فناوری در ایران هم یکی از مراجع ترویج علم است. «به گفته سیف الله جلیلی رئیس این مجموعه ،تنها مراکزی که می توانند نقش ترویج علم به شکلی واقعی و نه شعاری را ایفا کنند، موزه های علوم و فناوری است که اساسا برای همین هدف تاسیس شده اند و هیچ انجمن یا دانشگاه و یا هیچ موزه سنتی امکان ندارد که مانند موزه های علم و فناوری در ترویج علم موثر باشد؛ چراکه ترویج علم جزو وظایف این موزه ها است. حال با توجه به این رویکرد، موزه علوم و فناوری به مناسبت هفته ترویج علم در هفته ای که گذشت به برگزاری جشنواره ای با عنوان «علم برای همه» پرداخت. جشنواره ای که رنگ سبز محیط زیست به خود داشت و با رویکرد بوم شناختی در سه جنبه قصه، فیلم و عکس و پادکست به کار خود پایان داد. 
در این خصوص صونا آقابابایی، مدیر ترویج علم و فناوری موزه ملی علوم و فناوری در گفتگو با خبرنگار سیناپرس معتقد است؛ این جشنواره بهانه ای بود تا علاقه مندان به علم گرد هم بیایند تا بتوانند در یک بستری سالم با هم به ترویج علم پردازند. در واقع بهانه ای است تا بتوانیم در نهایت به یک صورت بندی جدید برسیم. وی ترویج علم را یک ابزار می داند؛ ابزاری که موزه علوم و فناوری در تلاش است با بهره گیری از آن میان علم و جامعه و برای بهتر شدن کیفیت زندگی مردم پیوند برقرار کند.
به گفته آقابابایی، طیف سنی شرکت کنندگان در این جشنواره از پنج الی شش سال تا هفتاد الی هشتاد سال بود. دبیر جشنواره «علم برای همه» با اشاره به دستاوردهای مهم این رویداد، می گوید؛ «با توجه به اینکه جشنواره امسال با محوریت محیط زیست کار خود را آغاز کرد، رویکردهای بوم شناختی به مساله محیط زیست مورد توجه قرار گرفت. دادارچه که یکی از بخش های راه افتاده در موزه علوم و فناوری از گذشته بود، در این جشنواره هم پیگیری شد؛ در این بخش ما با استفاده از کتاب های داستانی و تصاویر درج شده در آن ها و با همکاری قصه خوان های حرفه ای، فیلم یا موشن های کوتاه می سازیم. همچنین داستان های شنیداری را هم با زبان های گوناگون از جمله عربی، فارسی، ترکی، گیلکی و دیگر زبان های بومی کشورمان، روایت می کنیم. مخاطب این بخش کودکان پنج تا هشت سال هستند. »
گفتنی است کتاب های ترجمه شده در حوزه محیط زیستی اغلب برای مخاطبان ایرانی جذابیت چندانی ندارد؛ چراکه آن ها نمی توانند درکی از تنوع زیستی مکانی داشته باشند که هیچگاه در آن حضور نداشتند، آقابابایی؛ در این باره می گوید، از آنجایی که تنوع زیستی درج شده در کتاب ها برای کودکان ایرانی نا آشنا بود، به همین دلیل تلاش شد، قصه های صوتی بومی و محلی ایران از سراسر کشور گردآوری شود؛ قصه هایی که نشان از فرهنگ همزیستی با محیط زیست کشور دارد. به همین دلیل فراخوان طبیعت در قصه را منتشر کردیم. پیرو این فراخوان قصه‌های مردم را با گویش ها و از زبان خودشان گردآوری کردیم که همگی در سایت بارگزاری شده است. برخی از این قصه ها که قابلیت تصویر سازی دارند برای ترویج بیشتر ویژگی های بوم شناختی مناطق مختلف کشور انتخاب می شوند.
مدیر ترویج علم و فناوری موزه ملی علوم و فناوری هدف از این کار را ایجاد احساس پیوند میان تنوع زیستی و فرهنگی در شهرهای گوناگون ایران می داند تا مردم شناخت کافی از دیگر مناطق بوم شناختی به دست بیاورند. همچنین عشق و علاقه به محیط زیست در کودکان پرورش داده شود؛ اینکه علاوه بر آشنایی با محیط زندگی خود و با نگاه بومی نگرش مثبتی به محیط زیست پیرامون خود پیدا کنند.
کنشگران وارد عرصه شدند
بومرنگ بخش دیگر این جشنواره بود که در آن با کنشگران محیط زیستی فعال در جوامع محلی ارتباط برقرار شد که شامل دو فیلم با عنوان «زاگرس می‌سوزد، مردم برایش جان می‌دهند» در مورد تلاش جوامع محلی برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های عمدی زاگرس با دست خالی و دیگری «حیات وحش پاقلات، حفاظت مردمی» است. به گفته آقابابایی، هدف نمایان ساختن جنبه های گوناگون کنشگری در زمینه محیط زیست نظیر حفظ و احیای پوشش گیاهی، تنوع جانوری و آموزش و آگاهی سازی، بود. وی در تشریح این بخش می گوید؛ هدف از ارتباط با کنشگران محیط زیستی این بود که فعالیتشان در قالب فیلم بازتاب داده شود؛ در همین راستا طی یک فراخوانی از کنشگران مختلف دعوت کردیم تا فعالیت‌های خود به صورت یک مجموعه عکس برای دبیرخانه جشنواره ارسال کنند. خوشبختانه با همکاری جوامع محلی شاهد بازخورد خوبی بودیم. هدف ایجاد مطالبه گری در میان مردمی بود که شاید همزیستی چندانی با طبیعت ندارند.
به گزارش سیناپرس، اما از آنجایی که یکی از رویکردهای اصلی جشنواره «علم برای همه» شناخت فضای بومی و ایجاد روحیه مطالبه گری محیط زیستی در نسل جوان بود، شاید نخستین گامی که باید پیش از هر اقدامی برداشته می شد، اطلاع رسانی آن در بستری بود تا افراد و به ویژه نوجوانان بیشتری در کشور با چنین مرکزی دولتی آشنا شوند، نه آنکه جشنواره ای در دل یک سازمان پیش رود و دستاوردهایی هرچند ارزشمند هم داشته باشد اما در مقیاسی کوچک و با سکوت اهالی ترویج علم پیش برود. از سوی دیگر تک صدایی بودن و اجرایی کردن اقدامات در یک بستر جزیره ای آن هم در یک موضوع واحد، دستاورد مطلوبی به دنبال ندارد. اینکه انجمن یا سازمانی مدعی ترویج علم باشد، عملی که نیازمند تیم سازی و عملکردهای گروهی است اما توانایی یک صدا شدن و اتحاد با دیگر نهادها را نداشته باشد، چگونه می تواند به اهداف ترویج علمی خود جامعه عمل بپوشاند؟
اما چند سالی می شود که پادکست ها پا به دنیای ترویج علم گذاشته اند و موفق هم بوده اند؛ نوعی محتوای صوتی که با خلاقیت های شنیداری توانسته اند طرفداران زیادی به خود جلب کنند.گفتنی است، راشگو نام پادکستی است که در بخش سوم جشنواره «علم برای همه» جای داده شده است، این بخش در مورد بحران آب و بحران غذا، هم‌نشینی با علم با موضوعات تغییر اقلیم است.
آقابابایی درباره این بخش می گوید؛ با استفاده از داستان های علمی تخیلی پرطرفدار تلاش کردیم یک نمایش رادیویی از آنها تهیه کنیم و به بهانه این نمایش به پیش بینی آن اتفاق رخ داده در فیلم بپردازیم. در واقع یک جریان سازی نقادانه راه‌اندازی کردیم و با یکسری از کنشگران حوزه های مختلف به بررسی و پیش بینی شرایط این حوزه در جامعه پرداختیم. البته این پادکست ها به همراه یک نمایش رادیویی ده دقیقه ای است که برگرفته از متن داستان یا فیلم علمی تخیلی است.
با توجه به اینکه یکی از اصلی ترین و مهمترین رویکردهای محیط زیست اتمام منابع در اثر مصرف بیش از اندازه و تغییرات اقلیمی و بحران های پیش رو است، است، وی در پاسخ به این پرسش که جایگاه ترویج اطلاعات درباب چنین موضوعاتی در این جشنواره کجاست؟ می گوید؛ در کل مباحث اصلی و مهمی که در بحث محیط زیست در کشور از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار است نظیر بحران آب یا غذا را انتخاب کردیم. با توجه به اتفاقات رخ داده از سوی دولت ها در بحث بحران های محیط زیستی، در این جشنواره تلاش شد به موضوعات مهم بپردازیم. تقریبا همه ما می دانیم که تولیدات انبوه صنایع عامل اصلی رخداد بحران ها هستند؛ بنابراین به رواج رویکرد های انتقادی از صنعت را پرداخته ایم. اگر کشورها نتوانند تولیدات انبوه را کنترل کنند و با دانش و نگرش بومی به عوارض آن نپردازند، عملاً تنها با نشانه گذاری مصرف نمی‌توانیم کاری را پیش ببریم.
آقابابایی معتقد است، در حقیقت معضلات اصلی را تولیدات انبوه و فعالیت های صنعت ایجاد می کند و ما باید انرژی خود را بر حل این موضوع بگذاریم. به همین دلیل در بخش بومرنگ هدف شکلگیری نگرش انتقادی و مطالبه‌گری مخاطبان است.
گفتنی است؛ انجام فعالیت هایی نظیر برگزاری مسابقه نقاشی با موضوع بحران ها یا قصه نویسی هم می تواند تصویر جامعی از ذهنیت کودکان نوجوانان از شرایط فعلی محیط زیست بدهد اینکه نسل آینده چه تصویری از محیط زندگی خود در روزهایی دارد که نسل فعلی در قید حیات نیستند، شاید با این آگاهی نگرش تصمیم گیران و دولتمردان را درباره محیط زیست تلطیف شود. آقا بابایی در این باره می گوید؛ در طول سال فعالیت های ترویجی با طیف های گوناگون در موزه علوم و فناوری به وقوع می پیوندد و تنها منوط به برنامه های مناسبت محور نیست. در این جشنواره هم مشاوره های تخصصی برای استانداردسازی اشاعه اطلاعات از سوی افراد کارشناس در حوزه محیط زیست دریافت شد.
بی شک اشاعه اطلاعات درست در فضای آموزشی بود که باعث شد گرتا تونبرگ روزی کنار خیابان بنشیند و به نشانه اعتراض از رفتن به کلاس درس سرباز زند. وقت آن رسیده است که نسل نوجوان ما نسبت به شرایط محیط زیست کشور حساس تر شوند تا بتوانیم نسل مسوولیت پذیرتری را به آینده هدیه دهیم.
گزارش: مهتاب دمیرچی