به گزارش خبرگزاری سیناپرس اصفهان، امین خیام باشی مسؤول امور موزه عصار خانه شاهی اصفهان اظهار داشت: در سال ۱۰۲۱ هجری قمری همزمان با احداث بازار بزرگ قیصریه و مدرسه ملاباشی به دستور شاه عباس اول عصار خانه شاهی که یکی از عصار خانه های تاریخی در شهر است، ساخته شد.
خیام باشی ادامه داد: در عصارخانه دو سنگ بزرگ بر روی هم قرار دارند، این دو قطعه سنگ از یک طرف با اهرمی به الاغ، شتر یا اسب وصل بوده و با حرکت حیوان، سنگ رویی که متحرک بوده به صورت دورانی حرکت می کرده و با خرد کردن دانه ها روغن آن را استخراج می کردند.
مسئول امور موزه عصار خانه شاهی اذعان داشت: مساحت فعلی عصارخانه 380 متر مربع است در صورتی که در زمان قدیم مساحت اصلی این بنا 1800 متر مربع بوده و در حال حاضر محل بارانداز عصارخانه، پاساژ طلا فروشان شده است.
وی گفت: عصارخانه 11 متر ارتفاع دارد، داخل بنا سه فضای گنبدی شکل موجود است که سقف ها به سبک طاق و چشمه ساخته شده، نور مجموعه از نورگیرهای سقف تأمین می شود. لازم به ذکر است وجود سقف گنبدی شکل و فضای خنکی که ایجاد می کند محل مناسبی برای نگهداری روغن ها بوده زیرا روغن ها در فضای گرم خراب می شده است.
خیام باشی افزود: فضای اصلی عصار خانه شامل پیشخوان، شترخوان، گرم خانه، بارانداز و تیرخانه بوده که به مرور زمان بخش زیادی از آن ها تخریب شده و در حال حاضر فقط حدود بیست درصد از فضای اصلی آن باقی مانده است.
وی ادامه داد: با ورود بار دانه ها به عصارخانه برخی از دانه ها که نیاز به بو دادن یا گرم گردن داشته است وارد گرم خانه می شدند، مواد به دست آمده از این فراینده رج نام داشته، رج را با اب مخلوط می کردند تا خمیری به نام گُله درست می شد، گُله ها را برروی سبدی به اسم کوپی قرار میدادند و به تیرخانه منتقل می کردند، تیرخانه شامل دو تیر اصلی، قطور و بزرگ از جنس چوب چنار، قرقره، اهرم چوبی، چاهی به نام تیلوئه بوده، روغن گیری نهایی در این بخش انجام می شده است.
خیام باشی در پایان اشاره کرد: در عصار خانه از دانه های روغنی مثل برزک، کنجد و غیره روغن گرفته می شده که برای مصارف خوراکی، درمانی، سوخت مورد نیاز روشنایی ها و غیره استفاده می شده.
گزارش: مولود عبداللهی پور