به گزارش سیناپرس، تصور نمی شود کسی در دنیا وجود داشته باشد که بخواهد زباله های منزجر کننده موجود در سطل های سرویس های بهداشتی را لمس کند، یا حتی بخواهد که زباله های شهری را واکاوی کند؛ مگر آنکه درد نان داشته باشد و به دنبال روزیش در سطل های زباله کوچه خیابان ها باشد.
اما اگر جزو افرادی هستید که سر میز غذا به جای توجه کردن به شکل و رنگ غذای مورد علاقه تان، به فکر میکروب های احتمالی در بشقاب، لیوان یا هر آنچه که روی میز قرار دارد هستید، یا پس انجام هر کاری دائم دستان خود را می شویید و در نهایت با دلهره ای فزاینده دست به شی دیگری می زنید و یا در بسیاری موارد بدون آنکه بویی نا مطبوع در محیط استشمام شود، شما آن را حس می کنید، باید بگوییم در علم روانشناسی به این نوع رفتارهای افراط گونه همراه با اجبار درونی که در نهایت نارضایتی، اضطراب و استرس را به همراه دارد، اختلال وسواس می گویند. این افراد معمولا قادر به مبارزه با کنترل تفکرات خود درباره میکروب ها نیستند.
امروزه این اختلال شیوع زیادی در میان مردم جوامع گوناگون داشته است و روان درمانگران راه حل هایی متنوعی برای رهایی این افراد ارائه داده اند. راه حل های نظیر CBT ( تمرکز روی حل مشکل و هدف با تغییر الگوی فکری) یا صحبت کردن درباره آنچه که فرد را در زمینه نظافت مورد آزار قرار می دهد، در بسیاری موارد هم با تجویز قرص و دارو، روان درمانگران در تلاش برای کنترل رفتارهای مخرب مراجعه کنندگانشان هستند.
در رویکردی جدید فناوری راه کار تازه ای برای درمان و کنترل اختلال وسواس ارائه داده است. واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، ورای کاربرد سرگرم گونه اش به خدمت روان درمانگران آمده است. در واقع این فناوری با خلق دنیایی نو در راستای بهبود اعمال مخرب بیماران به کار گرفته می شود. به گزارش سیناپرس، با توجه به اینکه مدت زمان اندکی است که این فناوری در علم روان درمانی به کار گرفته می شود، اما پژوهشگران ایرانی در کلینیک واقعیت مجازی انیستیتو روانپزشکی تهران واقع در دانشکده علوم رفتاری دانشگاه تهران یک کاربرد درمانی جدید با ایرانیزه کردن این فناوری خلق کرده اند. این روش درمانی بسیار اثر بخش گزارش شده است.
دکتر راضیه جواهری رنانی، پژوهشگر و روانشناس بالینی انیستو روان پزشکی تهران که توانسته با به کارگیری واقعیت مجازی و واقعیت افزوده (AR-VR) کمک زیادی به مراجعه کنندگان خود در درمان اختلال وسواس کند، در گفتگو با خبرنگار سیناپرس می گوید؛ ابتدا جستجوی زیادی برای یافتن نتایج پژوهش هایی در این زمینه صورت گرفت. در برخی موارد مراجعه کنندگان در حین استفاده یا بعد از آن به سرگیجه و حالت تهوع دچار می شدند که ما در ایران به رفع این مشکل پرداختیم و تا کنون از سوی مراجعه کنندگان خود چنین گزارش هایی را دریافت نکردیم.
وی در تشریح این روش درمانی می گوید؛ با توجه به ماهیت واقعیت افزوده و واقعیت مجازی که فضایی از دنیای حقیقی را برای فرد تداعی می کند، ما با توجه به سبک زندگی اقشار متوسط در کشورمان سناریو ها یا به عبارتی دیگر فضایی از خانه هایی را طراحی کردیم که مراجعه کنندگان بتوانند با آن ارتباط حسی کامل تری بر قرار کنند.
به گفته وی، چیدمان و دکوراسیون خانه ای که در سیستم های VR و AR طراحی شده است، مطابق با فرهنگ ایرانی است به گونه ای که با نوع شیوه زندگی امروزی و با زندگی اقشار متوسط همخوانی داشته باشد. در واقع خانه طراحی شده نه لوکس است و نه فقیرانه. وقتی فرد شروع به استفاده از این فناوری می کند، پس از یادگیری های اولیه می فهمد که چگونه می تواند فرآیند درمانی را آغاز کند. در جلسه نخست افراد با فضای خانه و جایگاه وسایل آشنا می شوند و هر جلسه به مدت چهل و پنج دقیقه طول می کشد.
گفتنی است؛ در این سناریوها عموما خانه ها آب ندارد. جواهری رنانی می گوید؛ این سناریوها نه تنها برای افرادی که از وسواس شستشو رنج می برند مفید است، بلکه برای افرادی که وسواس زیادی بر روی نجس پاکی دارند، کاربرد دارد. در کل اختلال وسواس شستشو در فرهنگ ما دو نوع است که یکی به رفع آلودگی و میکروب زدایی و دیگری به نجس پاکی اختصاص دارد. این روش درمانی برای هر دو دسته کاربرد دارد.
فقط به آلودگی ها فکر کنید
وی با اشاره به فرآیند درمانی و انجام رفتارهایی که باید از سوی مراجعه کنندگان صورت گیرد،در گفتگو باسیناپرس می گوید؛ «در سناریوها برای درمان افرادی که از اختلال وسواس نجس پاکی رنج می برند، فرد باید مواد و اشیای نجس از قبیل خون، مدفوع یا سرویس بهداشتی را لمس کند. درست است که افرادی که این اختلال را ندارند این اشیا را لمس نمی کنند؛ اما ما از مراجعه کنندگان می خواهیم این کار را انجام دهد تا حساسیت آن کمتر شود. در واقع در حین انجام سناریو اصلا نمی گذاریم که حواس فرد به چیزی دیگری جلب شود؛ فرد باید تلاش کند که در ذهن فضایی واقعی را تجربه کند و تصور کند که در دنیای واقعی قرار دارد و تمام اشیا واقعی است.»
وقتی سناریو ها تمام می شود به فرد توصیه می شود که تا یک ساعت دست خود را نشوید؛ چراکه تا مدت زمانی باید احساس کند که آلودگی ها همچنان باقی است. جواهری رنانی در این باره می گوید؛ «با یک شبیه سازی و مواجهه مستقیم از اشیا آلوده به فردی که دارای چنین اختلالی است، تلاش می کنیم حساسیت های بی مورد آن بر طرف شود. گفتنی است، روند درمان به صورت تدریجی است و از روش مواجهه آنی استفاده نمی شود. به عبارت دیگر به مرور و مرحله به مرحله افراد را با شرایطی که از آن فرار می کنند، رو به رو می کنیم. در جلسات انتهای افراد متوجه بی منطق بودن حساسیت های خود نسبت به تمیزی و کثیفی و یا نجس و پاکی می شوند.»
در این میان افرادی که دارای اختلال بویایی یا به عبارت دیگر از وسواس بو رنج می برند از این فناوری بی نصیب نیستند؛ به گفته این پژوهشگر، برخی مراجعان با اینکه در سناریوهای فعلی بویی تعریف نشده است، اما به قدری ارتباط بر قرار کرده بودند که گزارش می دادند. بوی موادی که لمس می کردند استشمام شده است؛ این شرایط بستگی به تلقین پذیر بودن افراد دارد.
جواهری رنانی می گوید؛ سناریوی این اختلال در آینده ای نزدیک به روش درمانی با استفاده از واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، اضافه می شود. همچنین آیتم هایی در زمینه لامسه قرار است اضافه شود که افراد بتوانند دنیای واقعی تری را تجربه کنند.
گزارش: مهتاب دمیرچی