مترجمی فراتر از آشنایی با زبان مبدأ و مقصد است

هاجر غفاری مترجم خبرگزاری سیناپرس اصفهان و مدرس دوره های مترجمی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری سیناپرس اصفهان به مناسبت سی سپتامبر مصادف با 8 مهر، روز جهانی مترجم اظهار داشت: این روز به پاس بزرگداشت سنت جروم، مترجم کتاب مقدس حضرت عیسی مسیح روز جهانی مترجم نامگذاری شده است. درایران نیزسال هاست که این روز را ارج می نهند و من نیز به نوبه خود ازتمامی بزرگان رنج کشیده این حرفه تشکرمی کنم. 

غفاری ادامه داد: ترجمه دردنیای امروزی مرزها را کنار زده و فرهنگ‌ها و زبان ها را به هم می‌آمیزد و این اتفاق زیباست. مترجم نقشی فرامرزی و فرا زمانی دارد زیرا مفاهیم علمی، شعر و تبلیغ درکم ترین زمان ممکن به واسطه هنر ترجمه، رنگ و بوی فرهنگی دیگر را به خود می گیرد و اینجاست که به واسطه این فن مفاهیم انحصاری علم و ادراک آن فراگیر می‌شود.

وی در خصوص ابزار و پیش نیازهای مترجی عنوان کرد: گفته شده آشنایی با زبان مبدا و مقصد (توانش زبانی) از ملزومات ترجمه است اما شرط دیگری نیز هست که کمتر به آن پرداخت شده است: آشنایی با مبانی ترجمه برای تصمیم گیری و مجهز شدن به استراتژی های حل مشکل.  در دنیای تکنولوژی کار با ابزارهای کمکی برای مترجم امری ضروری است و در این پویایی شکل سنتی ترجمه دیگر جایگاهی ندارد.

این مترجم ادامه داد: مبحث دیگری به عنوان دانش تخصصی (توانش دانش) مد نظر است زیرا در دنیای تخصصی شده کنونی دیگر نمی توان در تمامی حیطه ها متخصص بود. ترجمه نیز از این امر مستثتی نیست، پس بهترین مترجم‌ها حیطه خاصی را برای کار بر می گزینند مانند ترجمه خبری، ترجمه متون علمی و آکادمیک، و ترجمه متون ادبی.
وی افزود: در ترجمه خبری دانش فرا زبانی و روان شناسی، لحن متن ترجمه، ترتیب وقوع موارد، جانبدارانه بودن کلام و عوامل منشوری بسیار اهمیت دارد.
ترجمه متون علمی مستلزم آگاهی از آن رشته و کاربرد صحیح واژگان و اصطاحات در میان اهالی فن آن رشته است.
ترجمه متون ادبی ذوق ادبی می طلبد، هر مترجمی نمی تواند بر کلام سوار شود و تأثیر شعر بیگانه را با همان کیفیت در زبان فارسی بیافریند. خوشبختانه در این زمینه قدم های ارزشمندی میان اهل این فن و هنر برداشته شده است. علاقه مندان به این حیطه می توانند گاهنامه شعر انگلیسی در جامعه فارسی را به صاحب امتیازی دکترحسین ملانظر و به سردبیری استاد احمد همتی مطالعه کنند.

مترجم خبرگزاری سیناپرس اصفهان تصریح کرد: روزگاری بهترین مترجم ها کسانی بودند که تنها با زبان مبدأ و مقصد آشنا بودند ولی با گسترش علم و تخصصی شدن حوزه های مختلف، ترجمه حرفه ای نیز جایگاه خود را پیدا کرده و دیگر نمی توان بدون بهره گیری از دانش و فناوری مترجم قابلی بود. پس تحصیل در این حرفه و استفاده از تکنولوژی از ضروریات به روز علم ترجمه است.

وی گفت: پایه دروس برای تمامی رشته‌ها مقطع لیسانس است و در تحصیلات تکمیلی دانشجو فقط با شیوه پژوهش و محقق شدن آشنا می شود. اگر آموزش ترجمه در کشور مبنی بر فرآیند ترجمه باشد تا محصول ترجمه، دانشجو سریعتر برای پیوستن به بازار کار آماده می شود. به عنوان مثال اساتید مقاله، بخشی از یک کتاب، خبر و …  را بین دانشجویان تقسیم و دانشجویان ترجمه می کنند در نهایت قضاوت بر روی محصول ترجمه صورت می گیرد. در صورتی که اگر روند ترجمه بررسی شود و دانشجویان با راهبرد حل مشکل آشنا شوند سریعتر به نتیجه مطلوب دست می یابند.

غفاری اشاره کرد: از آنجایی که من این ضعف را در سیستم آموزشی احساس کردم در پایان نامه خود به بررسی راهبردهای عملی توسط مترجمان حرفه ای و دانشجویان ترجمه با استفاده از نرم افزار ضبط صفحه نمایش پرداختم و شیوه حل مشکل را براساس شواهد بیان کردم. امیدوارم اساتید ترجمه نیز به راهبردهای حل مشکل و فرآیند ترجمه اهمیت بیشتری دهند.

وی در پایان گفت: جای خالی آشنایی با زبان مادری و ویراستاری در زبان فارسی در بین دروس دانشگاهی رشته مترجمی به شدت خالی است. گاهی در زمان دانشجویی به این فکر می کردم که مگر ما هر ساله خانه تکانی نمی کنیم و وسایل کهنه و بی فایده را دور نمی ریزیم چرا طراحان سرفصل دروس دانشگاهی بعد از دهه ها برنامه‌های درسی را به روز نمی کنند؟ چرا دانشگاه‌ها سالهاست که دست به چارچوب سرفصل دروس رشته ترجمه نزده اند. این همه مقاومت در برابر تغییر به جز فاصله انداختن بین نیاز بازار و پیوستن مترجمین تحصیل کرده به بازار کار چیز دیگری به دنبال ندارد.

گزارش: امین بازوکار