ادبیات پارسی، ادبیات حکمت و معنویت

دکتر امیر اسماعیل آذر مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران در گفت و گو با خبرنگار سیناپرس اصفهان به مناسبت روز شعر و ادب پارسی، اظهار داشت: بسیار نیکو است که یک روز را به عنوان روز شعر و ادب پارسی در تقویم تخصیص داده اند اما باید توجه داشت هر روز، هر شب، هر لحظه و هر ثانیه روز شعر و ادب پارسی است زیرا ما با این زبان متولد می شویم، زندگی می کنیم، از دنیا می رویم و در طول حیات خود تمام ارتباط های اجتماعی ما از طریق این زبان برقرار می شود.

استاد آذر اشاره کرد: در مورد زبان پارسی، فقط زبان بودن مطرح نیست، بلکه زبانی است پربار که بار آن فلسفه، حکمت، مضامین و مفاهیم قرآنی و غیره است، این زبان همان زبانی است که هانری کربن (پدیدار شناس معاصر جهانی) را از هزاران کیلومتر راه به ایران آورد تا در دامان معنویت شیخ شهاب الدین سهروردی و صدرالمتالهین آرامش خودش را بازیافت کند.

مدیرعامل مؤسسه فرهنگی هنری فرهنگیان افزود: این زبان همانی است که گوته در مقابل حافظ سر تعظیم فرود می آورد و می گوید، ای حافظ، ای شاعر آسمانی تو چون یک کشتی اقیانوس پیما هستی و من در مقابلت یک تخته پاره ای به دنبال تو؛ گوته حاضر نیست خود را با حافظ مقایسه کند و می گوید من کجا و حافظ کجا؟ او می گوید ای حافظ، ای کاش می توانستم دربان درب میکده ای باشم که مستی خود را از آن وام گرفته ای، مطالب فراتر را می توان در دیوان غربی شرقی، گوته پیدا کرد اما باید همیشه به یاد داشت که گوته شاعری است که غرب و شرق را با ادبیات به هم گره زده است و خود را شاگرد حافظ می دانست.

وی در ادامه گفت: هانری ماسه که تمام عمر خود را بر سر زبان و ادبیات پارسی گذاشته است، این چنین از این زبان یاد می کند و می گوید، من نمی توانم بدون سنجه قدرت این زبان را بشناسم و به شما معرفی کنم، نمی توانم فردوسی را با وریوس (شاعر بزرگ یونانی) سنجه کنم زیرا فردوسی چه بسا از آن بزرگتر است، یا حتی نمی توان سعدی را با آناتول فرانس (فیلسوف شهیر فرانسوی) قیاس کرد، چرا که سعدی از آن بزرگتر و والاتر است.

این استاد شعر و ادب پارسی بیان کرد: هانری ماسه در مورد مولانا جلال الدین بلخی می گوید: در این عالم هر چه گشتم کسی را برای سنجه با مولوی پیدا نکردم زیرا او انسانی بسیار بسیار بزرگ است، مولوی یک روانشناس و یک جامعه شناس است، او کسی است که خدا را درک کرده و سعی می کند انسان ها را با خدا پیوند دهد. 

آذر گفت: حدود سال 1635 میلادی آندره دوریه در کشور فرانسه، دیوان سعدی را به زبان فرانسوی ترجمه کرد، دیری نپایید که تفکر سعدی در تمام اروپا گسترده شد، این حیرت آور بود که در انگلیس، هلند و دیگر کشورها مترجمین شروع به ترجمه گلستان سعدی کردند و جوامع مختلف غرق در حکمت و معنویت زبان پارسی شد.

وی اضافه کرد: راشلگل هردر، در سال 1812 میلادی بخشی از دیوان حافظ را ترجمه کرد و باعث شد آلمان ها با اشعار حافظ آشنا شوند، در سال 1804 میلادی والدامرسن (فیلسوف امریکایی) با اینکه تسلط کامل به زبان پارسی نداشت، جسته گریخته با تفکر حافظ آشنا شد و توانست در آنجا مکتب جدیدی به نام مکتب ترنسندتالیزم راه اندازی کند که این مکتب تعالی گری و بر گرفته از تفکرات حافظ بود.

این استاد اضافه کرد: بدون شک در قرن نوزدهم یعنی دوره ویکتوریا یا دوره رمنسیسم ها همه و همه بر سر سفره شعر و ادبیات پارسی نشسته اند، مثل سخن رودکی که گفت: «با صد هزار مردم تنهایی، بی صد هزار مردم تنهایی» آیه: «وَإِنْ تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُوا هَٰذِهِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ۖ وَإِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُوا هَٰذِهِ مِنْ عِنْدِكَ ۚ قُلْ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ» و برای اولین بار از تنهایی انسان صحبت کرد تا روزگار شهریار، رهی معیری، امیری فیروزکوهی، فریدون مشیری، نیما یوشیچ و همه شاعران نوپرداز، که همه خواسته اند از تنهایی و رنج های بشر بکاهند.

آذر ادامه داد: غیر از روزگار مشروطیت که شعرها جانب جامعه را گرفت و شمایل وطنی گرفت که این دوره را می توان به عنوان فصل جدیدی از شعر و ادب پارسی دانست، ادبیات ما سراسر پر از حکمت و معنویت است.

وی اشاره کرد: فردوسی بیش از 1300 بار در شاهنامه از مضامین قرآن مجید بهره گرفته است، مثل «بد و نیک هر ز یزدان بود لب مرد باید که خندان بود» ولی از قرن ششم یعنی روزگار سنایی غزنوی به بعد می بینیم که دواوین شاعران، با مفاهیم بلند قرآنی به هم آمیخته شده است و شما کمتر غزلی از حافظ پیدا می کنید که سایه ای از آیات قرآن را نداشته باشد، یا اشعار مولوی که همه در مسیر قرآن، امامان و پیامبران است.

استاد آذر در پایان اشاره کرد: شعر و ادب پارسی به صورت خلاصه ادبیات حکمت و معنویت است و همین امر باعث شده در بین مردم دنیا بخصوص ایرانیان جایگاه ویژه ای پیدا کند، همانگونه که اگر بخواهیم کسی را آرام کنیم یا برای ابراز علاقه و احساسات خود از شعر پارسی استفاده می کنیم.

گزارش: مولود عبداللهی پور