مردگان بی خانمان

انسان شناسان از شیوه معمول بشر برای دفن مردگان به عنوان یکی از ویژگی های بارز که ما را از سایر حیوانات متمایز می کند، نام می برند. از سوی دیگر برنامه ریزان کلان شهرهای جهان از این موضوع، ناراحت بوده و به عنوان یک معضل به آن نگاه می کنند. از آن جهت که اکثر گورستان ها و قبرستان ها در حال پر شدن هستند، به اعتقاد برنامه ریزان کلان شهرهای جهان، تدفین تبدیل به یک معضل جدی برای شهرهای پرجمعیت تبدیل شده است. 

در برخی کشورهای جهان مانند بریتانیا، به دلیل افزایش شهرنشینی و زندگی شهری، پیدا کردن محلی برای تدفین اجساد، مشکل مهمی محسوب می شود. بر اساس نتایج یک مطالعه جدید که در اوایل سال ۲۰۲۱ منتشر شد، یک چهارم گورستانهای متعلق به شهرهای این کشور ظرف ده سال کامل شده و از هر شش قبرستان، یکی از انها در هر ۵ سال پر خواهند شد.

حال مساله این است که چگونه می توانیم از این وضعیت کابوس وار جلوگیری کنیم؟ سوالی که امروزه بسیاری از شهرداری های جهان با آن رو به رو هستند این است که برای جلوگیری از بحران جدی در نحوه مدیریت تدفین مردگان چه باید کرد؟ به گزارش سیناپرس، در این میان بازیافت قبرها و استفاده مجدد از آن پس از بازه زمانی مشخصی، یکی از گزینه های بارز است. قبر افراد عادی که چند دهه پیش مرده اند می تواند برای بازدیدکنندگان جذابیت نداشته باشد، بنابراین افرادی که تازه فوت می کنند می توانند در آن آرام بگیرند.

این روش در برخی کشورها همچون آلمان معمول است. چنین روشی در ایران و کشورهای مسلمان نیز دیده می شود چرا که بر اساس قوانین شرعی می توان پس از ۳۰ سال قبر را مورد بازیافت قرار داد. از جمله مزایای بازیافت قبرها می توان به کاهش هزینه برای خانواده ها اشاره کرد زیرا اعضای یک خانواده به طور بالقوه می توانند مردگان تازه وفات یافته خود را در قبر اقوامی که ۳۰ سال از عمرشان گذشته دفن کنند و این موضوع علاوه بر ایجاد آرامش روانی، می تواند  به نوعی احترام گذاشتن به مردگان پیشین باشد.  

در یونان و اسپانیا، رویکرد مشابه اجاره یک طاقچه یا فرو رفتگی در یک دیوار روی زمین وجود دارد که اجساد در آنجا آرام گرفته و به طور طبیعی تجزیه می شوند. پس از تجزیه بقایای جسد که شامل استخوان ها بوده، جمع آوری شده و در مقبره ای قرار داده می شوند. این روش نیز مزیت خاص خود را دارد که نشان دهنده افزایش جریان گورها و استفاده کارآمدتر از فضا است. این روش البته با رویکردی مذهبی که در روران هخامنشیان در ایران صورت می گرفت مشابهت داشته و در متون تاریخی می خوانیم که اجداد ما به این مقابر، گور دخمه می گفتند.

به طور کلی وقتی صحبت از برخورد با مردگان به میان می آید، شاید بهترین گزینه برای صرفه جویی در فضا، سوزاندن اجساد باشد که در برخی کشورها از جمله هند، چین و انگلستان انجام می شود، البته برخی اعتقادات مذهبی نیز ممکن است در آن دخیل باشد. به گزارش سیناپرس، بر اساس داده های سال ۲۰۱۹ میلادی، ۷۸ درصد از مراسم تشییع جنازه بریتانیایی ها شامل سوزاندن جسد بود که برای بسیاری از افراد گزینه ای مناسب به حساب می آمد. 
با این حال سوزاندن اجساد جنبه های منفی متعددی نیز دارد. از نظر زیست محیطی، هنگام سوزاندن جسد، صدها کیلوگرم دی اکسید کربن توسط جسد تولید می شود، البته اگر بخار جیوه ناشی از پر کردن دندان را که به تنهایی ممکن است ۱۶ درصد از انتشار جیوه را تشکیل می دهد محاسبه نکنیم. 

یک روش دیگر که در برخی کشورهای جهان به شدت رواج پیدا کرده، دفن طبیعی با استفاده از تابوت های کمپوست است که جسد در این تابوت در نزدیکی سطح خاک مدفون شده و تجزیه جسد تسریع می شود. برای سرعت بخشیدن به روند تجزیه، برخی از شرکت ها از تابوت های ساخته شده از میسلیوم یا الیاف شبه قارچ استفاده می کنند که به روند تجزیه کمک کرده و آن را سه برابر افزایش می دهد.

پس از گذر زمان مورد نظر،بقایای جسد را می توان خارج و به عنوان کمپوست استفاده کرد. با استفاده از فناوری هایی مانند این روش، که امکان گردش بیشتر محل های دفن را فراهم می کند، ممکن است در آینده بتوانیم بخش های جدیدی از چشم انداز خود را به عنوان مکان هایی برای دفن مردگان، از جمله خاکریزهای بزرگراه و مسیرهای دوچرخه سواری باز کنیم.

با این حال، برای همه این راه حل های ممکن، یک عامل مهم باقی می ماند و آن جاودانگی و ماندگاری یاد متوفی است. حتی با سوزاندن اجساد، بسیاری از مردم این ایده را دارند که بقایای سوزانده شده عزیز خود را در جایی برای ملاقات، ادای احترام، یادآوری و عزاداری و دعا در نظر بگیرند و بسیاری از افراد نیز این  خاکسترها را دفن می کنند.

در خاتمه گفتنی است که فناوری می تواند بخش های زیادی از بحران فضایی پیش روی گورستان ها و قبرستان های ما را حل کند، اما اگر گونه های انسانی به افزایش جمعیت خود با سرعت فعلی ادامه دهند، ممکن است رفتارها و شیوه های تدفین و عزاداری ما نیز تغییر کند. به گزارش سیناپرس، بنابراین، مشکل کمبود فضا برای تدفین به احتمال زیاد اگر راه حل مناسبی برای آن پیدا  پیش روی کلان شهرهای جهان قرار دارد.

گزارش: احسان محمدحسینی