کودکانی که کودکی شان گمشده است

پدیده کودکان کار، یکی از معضلات بزرگی است که اکنون گریبانگیر اکثر کلانشهرهای جهان شده است؛ متاسفانه این معضل در ایران نسبت به سال های گذشته به علت مشکلات معیشتی خانواده ها بیش از گذشته به چشم می خورد.

فقر و بیکاری، فاصله زیاد حداقل دستمزدها با سبد معیشت خانوارها سبب شده تا برخی خانواده ‌های دهک پایین جامعه به دلیل ناتوانی در تامین معیشت زندگی مجبور شوند کودکان خود را وارد بازار کار کنند یا آنها را به میان خیابان‌ ها و انبوه خطرات بسپارند؛ کودکانی که به جای حضور در کلاس درس و آغوش گرم خانواده باید برای کسب لقمه نانی مشقت های زیادی را متحمل شوند. کودکانی که  از فرصت های زندگی محرومند و با کسب درآمدی ولو اندک باید کمک خرج خانواده باشند. چه بسا ممکن است آنها با کسب حداقل حقوق مورد بهره کشی باندهای مافیایی یا کارفرمایان قرار گیرند.

روز جهانی منع کار کودکان بهانه ای شد تا گفتگویی با کیهان ضیایی مهر، فعال حقوق کودک داشته باشیم که در ادامه آن را می خوانید.

وی با اشاره به اهمیت رعایت حق و حقوق کودکان کار به خبرنگار سیناپرس گفت: طبق مطالعات انجام شده در حال حاضر بیش از 300 میلیون کودک در جهان در مزارع کشاورزی، کارخانه ها و کارگاه های تولیدی مشغول به کار هستند. منشا و تاریخ بهره کشی و استعمار از کودکان بیش از 5 سال، به دوران شکل گیری تولیدات و کارخانه ها در آمریکا و سایر کشورهای اروپایی بر می گردد.

بنیانگذار و رئیس یکی از موسسه های کودکان کار ایران اظهارداشت:  افزود: اهمیت این مساله باعث شد تا سازمان ملل متحد و سازمان جهانی کار(ILO) در تعامل با یکدیگر، به منظور رعایت حق و حقوق کودکان قوانینی را تصویب و کشورها را ملزم به اجرای آن کنند به همین منظور هرساله 12 ژوئن ( 22 خرداد) را روز جهانی منع کار کودکان نام نامگذاری کرده اند. هدف از نامگذاری این روز، پیشگیری از فعالیت های غیر قانونی استعمارگران برای بهره کشی از کودکان است.

این آسیب شناس و مددکار اجتماعی اظهارداشت: هم اکنون تعاریف متعددی برای کودکان کار شده است. طبق تعریف کنوانسیون حقوق کودک، یک فرد از ابتدای تولد تا سن 18 سالگی اش کودک محسوب می شود و کودکان کار، کودکانی هستند که در این سنین در خیابان ها مشغول به کار بوده و کسب ارتزاق می کنند. هم اکنون کمیته این کنوانسیون ناظر بر فعالیت کشورهای عضو است. این کنوانسیون رشد حیاتی، رشد زبانی و بقا کودکان را مورد توجه قرار می دهد.

این روانشناس بالینی تصریح کرد: در حال حاضر سن کار در هر کشوری متفاوت است. در ایران سن کار از سن 15 سالگی شروع می شود و شرایط متفاوت تری نسبت به کشورهای دیگر دارد. مثلا اغلب کودکان کاری که اکنون در سطح شهر تهران مشاهده می کنیم، کودکان مهاجری هستند که از شهرهای دیگر به تهران نقل مکان کرده اند. کودکان کار شهر تهران معمولا در مغازه ها و کارگاه ها مشغول به کار هستند.

وی گفت: طرح کودکان کار در ایران نخستین بار در اسفند سال 1378 همزمان با اهمیت یافتن این موضوع در سطح جهانی آغاز شد. ابتدا کارشناسان آسیب های اجتماعی تصور می کردند در ایران هیچ کودک کاری وجود ندارد اما در همان سال تقریبا 20 هزار کودک کار در ایران شناسایی شد که حدود 3700 از این کودکان در تهران مستقر بودند.

به گفته وی، پس از تحقیقات میدانی مشخص شد یکی از نقاط صادر کننده کودکان کار به مناطق 1، 2 و 5 و حتی سایر نقاط تهران مربوط به دره فرحزاد است؛ منطقه زیارتگاهی و سیاحتگاهی که مهاجران زیادی را جذب می کند و به مناطق عیان نشین تهران نزدیک است. اهمیت این مساله باعث شد تا ما انجمنی برای حمایت از حقوق معنوی و حقوقی کودکان در این منطقه راه اندازی کنیم.

وی ادامه داد: خوشبختانه هم اکنون شبکه ای به نام «شبکه یاری از کودکان کار» در ایران وجود دارد که متشکل از 42 انجمن، سمن( (NGO یا سازمان مردم نهاد است. این انجمن ها و سمن ها با اعتقاد به رعایت حقوق و سلامت کودکان هم اکنون در سطح کلان کشور مشغول به کار هستند که موسسه ما یکی از آنهاست.

کودکانی که در برابر کرونا مصون نیستند

ضیایی مهر با اشاره به اینکه شیوع کرونا مشکلات زیادی برای کودکان کار و خانواده های آنها ایجاد کرده است به سیناپرس گفت: پیش از این برخی از والدین و سرپرست تان خانواده ها به عنوان کارگر در خانه ها مشغول به کار بودند که متاسفانه در دوران کرونا به علت رعایت کردن پروتکل های بهداشتی، بسیاری از این افراد از کار بی کار شدند. در نتیجه فقر و تنگدستی این افراد باعث شد تا کودکان محصل برای تامین نیازهای مالی خانواده شان به انجام کار به بیرون از خانه ترغیب و تبدیل به کودکان کار شوند.

این فعال حقوق کودکان اظهارداشت: اهمیت این مساله باعث شد تا بسیاری از این سمن ها و انجمن ها به روی این مساله تمرکز بیشتری داشته باشند و نقش موثری در سلامتی این کودکان ایفا کنند. انجمن ما نیز در این راستا از ابتدای شروع کرونا فعالیت هایی را آغاز کرده است.

این آسیب شناس اجتماعی عنوان کرد: مطالعات میدانی ما نشان داد در کنار این کودکان، حدود 20 هزار کودکان زباله گرد نیز در سطح تهران مشغول به کار هستند. کودکانی که امکان تامین ماسک، ژل و مواد ضد عفونی کننده را ندارند. همچنین در محیط هایی حضور پیدا می کنند که از نظر بهداشتی اصلا ایمن نیست و سلامتی آنها را به مخاطره می اندازد.

وی افزود: اغلب این کودکان آشنایی زیادی به ویروس کرونا نداشتند و باید مورد حمایت قرار می گرفتند. در نتیجه ما علاوه بر کودکان کار، این قشر از جامعه را نیز با کمک و یاری مردم و سازمان ها مورد حمایت قرار دادیم.

وی تصریح کرد: علاوه بر مسایل بهداشتی، کودکان کار برای ادامه تحصیل خود نیاز به ملزوماتی مانند موبایل و لپ تاپ و لینک های تحصیلی داشتند که ما سعی کردیم با در نظر گرفتن سهمیه تا حدودی نیاز تحصیلی این کودکان را رفع کنیم تا مجبور به ترک تحصیل نشوند.

وی خاطرنشان کرد: یکی از حسن های خوب روز جهانی مبارزه با منع کار کودکان این است که به دولت ها و کارگزاری ها و روسای کارخانه، نمایندگان کارگران و وزارت کار گوشزد می کند نباید از کودکان بهره کشی داشته باشند. آنها باید قوانین حقوق کودکان را رعایت کنند.

وی در پایان گفت: کودک باید کودکی اش را بکند اما متاسفانه هم اکنون کودکی برخی از کودکان به خاطر مشکلات معیشتی خانواده ها گم شده است.

گزارش: فرزانه صدقی