بازار خرید و فروش اعضای بدن در کشور داغ است
اگر گشتی در سطح شهر بزنید حتما با آگهی هایی مواجه می شوید که مبنی بر خرید و فروش یکی از اعضای بدن است. علاوه بر این، در اطراف بیمارستان‌های دولتی در تهران و شهرهای بزرگ، قطعا با تقاضای خرید یا فروش اعضایی مانند کلیه یا کبد روبرو خواهید شد.
حال، یک قدم جلوتر از همه اینها، شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه مراکزی به صورت آشکار در کشور و در شهرهای بزرگ وجود دارند که در فضای مجازی و فیزیکی به صورت علنی به این کار مبادرت می کنند. این موضوع قطعا آنقدر مهم است که بررسی آن از جنبه های مختلف حائز اهمیت بود و خالی از لطف نیست.
دکتر بهروز بیرشک، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفتگو با سیناپرس در رابطه با این موضوع گفت: بحث اهدای عضو را شاید بتوان مثبت قلمداد کرد، چراکه در هرحال یک کار خیرخواهانه است. به ویژه کسانی که در زمان سلامتشان رضایتمندی خود را اعلام می کنند که اگر به دلایلی دچار فوت یا مرگ مغزی شدند از اندام های سالم آنها برای نجات جان دیگران استفاده کنند.
این روانشناس و متخصص اعصاب و روان تصریح کرد: اما در رابطه با تبلیغاتی که مبنی بر خرید و فروش اعضای بدن بر در و دیوار شهر می بینیم باید حتما مساله را از بعد روانشناختی و روانی_اجتماعی بررسی کرد. اینکه چرا افراد برای تامین نیازهای مالی خود حاضرند بخشی از بدن خود را بفروشند.
وی افزود: اینکه گاهی برخی افراد برای نجات از وضعیت بد اقتصادی که به آنها تحمیل می شود، نمی خواهد دست به دزدی و خلاف بزند و آخرین راه چاره را در فروش اعضای بدن خود می بینند و حاضرند از بخشی از بدن خود به ازای پولی که دریافت می کنند، بگذرند.
این عضو هيات مديره انجمن روانشناسی ایران اظهار کرد: این اقدام از بعد روانی_اجتماعی بسیار جای بحث دارد. مسوولان و دست اندرکاران امر باید به این موضوع رسیدگی کنند که چرا باید تا این حد فشار اقتصادی روی افراد باشد که کار را به اینجا بکشاند.
وی عنوان کرد: حال اگر در این میان پای دلالان و مراکزی که در این حوزه فعالیت می کنند، به ماجرا باز شود. باید بررسی شود که این موسسات با چه هدفی تاسیس شده اند و از کجا مجوز دارند و مسوولیت آن با چه کسی است؟ چون ممکن است برای خیلی ها این اتفاق منبع درآمدی باشد که در قبال ضعف مالی و جسمی دیگران پولی به جیب بزنند.
بیرشک در ادامه تاکید کرد: سوای تاثیرات روانی که این مقوله قطعا روی جامعه می گذارد، این موضوع از لحاظ حقوق انسانی نیز قابل بحث است. البته مراکزی به ویژه در بیمارستان های دولتی هستند که چنین وظیفه ای دارند. بحث ما به هیچ وجه مربوط به فعالیت های آنان نیست.
اهدای عضو دهنده زنده با مسائل اخلاقی خاص همراه است
یک عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در رابطه با اهدای عضو دهنده زنده با بیان اینکه این موضوع با مسائل اخلاقی خاصی همراه است، گفت: در همه جای دنیا ضوابط خاصی برای بررسی کسی که می خواهد یکی از اعضای خود را اهدا کند، وجود دارد. به این معنا که فرد باید از لحاظ جسمی و روانی بررسی شود.
دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی تصریح کرد: ضمن اینکه مسائل خاص مربوط به اهدای عضو و خطرات احتمالی ناشی از آن باید با شفافیت به دهنده ارائه شود، باید اطمینان حاصل شود که فرد داوطلب با آگاهی از خطرات احتمالی این جراحی، تصمیم به اهدای عضو گرفته است.
وی در مورد اهدای کلیه گفت: این جراحی خطر چندانی برای فرد دهنده ندارد البته نمی توان به صورت صد درصدی گفت که احتمال خطر صفر است اما در اهدای کبد یا ریه، به دلیل آنکه باید بخشی از این اعضا جدا شود قطعا پیچیدگی جراحی بالاتر بوده و قطعا خطر اهدا بیشتر است.
این جراح پیوند در رابطه با عوارض پیوند گفت: در پیوند کلیه عوارض جراحی معمولا بسیار کم است مگر آنکه عفونت زخم یا فتق های محل برش جراحی برای فرد مشکل ساز شود. اما در اهدای کبد و ریه عوارض بیشتری دیده می‌شود که البته در صورت تشخیص سریع قابل درمان است.
بررسی فقهی پیوند اعضا
پیوند اعضا، موضوعی است که از نظر شرعی نیز محل بحث دارد و همواره حکم فقهی پیوند اعضا از دغدغه های بزرگ جوامع اسلامی بوده است.برخی معتقد به عدم جواز پیوند اعضا بوده و بعضی دیگر، طبق برداشت های اجتهادی خود با نوعی محدودیت و رعایت شرایطی، آن را جایز می دانند.
در مقاله ای تحت عنوان «بررسی فقهی پیوند اعضا از دیدگاه مذاهب اسلامی» ضمن بررسی فقهی و شرعی این اقدام اینگونه نتیجه گیری کرده است که موضوع پیوند اعضا به روش های جدید به صورت مرسوم امروزی، از مباحث بسیار حساس فقهی است که به دقت و احتیاط بیشتری نیاز دارد. قضاوت و فتوای قطعی نسبت به جواز و عدم جواز آن بسیار دشوار است زیرا هیچگونه نصی در قرآن و سنت و اقوال ائمه فقه، در این خصوص وجود ندارد.
اما بررسی ها گویای آن است که در میان فقهای معاصر و علمای مذاهب اسلامی دو نظر کلی در این خصوص وجود دارد.
مخالفان، پیوند اعضا را به طور مطلق امری نامشروع می دانند و موافقان با رعایت شرایط خاص بعضی انواع پیوند را جایز می دانند. این دو گروه در توجیه ادعای خودشان دلایل متعددی بیان می کنند. از اینرو، توجه به نظر هر کدام از دو گروه یک سری معایب و محاسن به همراه خواهد داشت.
حال، با توجه به مشکلات شرعی و فقهی که به صورت کلی برای پیوند اعضا در بسیاری از ادیان و مذاهب وجود دارد، به نظر می رسد سوای مسائل حقوقی، روانشناختی و جامعه شناختی حداقل به دلیل مسائل شرعی که در این راستا مطرح است باید فعالیت دلالان که اکنون در قالب مراکز و به صورت علنی در کشور ما به عنوان یک کشور اسلامی فعالیت می کنند، مورد توجه و بررسی قرار گیرد.
البته ناگفته نماند رییس پلیس فتای تهران بزرگ از برخورد با هرگونه فعالیت در زمینه خرید و فروش اعضای بدن در فضای مجازی با دستور قضایی خبر داده است اما باید برای این موضوع راه حل های بهتری پیش بینی شود تا چنین هزینه هایی برکشور تحمیل نگردد و جان بسیاری افراد به خطر نیافتد.
گزارش: هانیه حقیقی
