اجداد ما با مردگان خود چگونه رفتار می کردند؟

به گزارش سیناپرس، مرگ پدیده ای است که انسان از ابتدای حیات خود با آن رو به رو بوده و سعی در مبارزه و البته درک آن می کند.

امروزه با پیشرفت علم، ما درک عمیقی از مرگ، چگونگی عارض شدن، ودلیل رخ دادن آن داریم ولی انسان های اولیه این دانش را نداشته به مرگ به عنوان پدیده ای مرموز می نگریستند.

شواهدی از تدفین های اولیه مانند آن چه در غار شنیدار در کردستان عراق به دست امده نشان دهنده احتمال استفاده از گل در مراسم تدفین انسان های اولیه و حتی گونه نئاندرتال ها است.
یکی از مهمترین تلاش های باستان شناسان در این رابطه،کشف این موضوع است که قبل از دفن کردن ، انسانها با جسد عزیزانشان چه می کردند؟
در حقیقت این سنت تدفین، یک عادت منحصر به فرد بوده و برای نخستین بار در میان اجداد ما تکامل یافته و ما را از سایر حیوانات جدا کرد. این سوالی است که بسیاری از باستان شناسان برای پاسخ به آن به بررسی سوابق اولیه هنر ، زبان ، تهیه غذا ، زیور آلات و نمادها می پردازند.

چگونگی رفتار و عزاداری اجداد ما با مردگان نیز می تواند سرنخ های مهمی را در شناخت فرهنگ این جوامع ارائه داده و به ما کمک می کند زمانی که برای اولین بار تفکر انتزاعی مورد نیاز برای درک کامل مفهوم مرگ را کشف کردیم ، آشکار شود.

چندی پیش تدفن یک انسان ۷۸ هزار ساله در غاری در سواحل گرمسیری شرق آفریقا کشف شد که شواهد شگفت انگیزی درباره رفتار اجداد ما با مردگان فراهم می کند. بر اساس گزارش منتشر شده در ژورنال نیچر، به خاك سپردن كودكی دو و نیم تا سه ساله ، ملقب به  متوتو Mtoto که در زبان سواحیلی به معنی کودک است، در سایت باستان شناسی پانگا در کنیا دریچه های جدیدی به نوع برخورد اجداد باستانی انسان امروزی به پدیده مرگ را در برابر ما گشود. این نمونه را می توان قدیمی ترین تدفینه مربوط به انسان هوموساپینس یا همان انسان هوشمند در قاره آفریقا و البته در جهان محسوب کرد.
این کاوش ها در سال ۲۰۱۰ آغاز شده و شواهد به دست آمده نشان می دهد انسان هوشمند از ۷۸ هزار سال پیش تا ۵۰۰ سال پیش در این منطقه سکونت داشته است.

معاینه اولیه استخوان  ها نشان می داد بافت اسکیت بسیار تخریب شده است و به همین دلیل باستان شناسان دریافتند که روشهای استاندارد حفاری برای مطالعه این مقبره بسیار قدیمی مناسب نیستند. به گزارش سیناپرس، در عوض کل گورخاک به عنوان یک بلوک رسوبی جدا شد و به مرکز تحقیقات ملی تکامل انسان (CENIEH) در بورگوس ، اسپانیا ارسال شد.
معاینات و بررسی های آزمایشگاهی چندین ماهه مشخص کرد  كوشش دقیق آزمایشگاهی ، مشخص کرد متوتو به پهلوی راست خوابیده و زانوها را به سمت سینه خم کرده است.

این اسکلت کاملاً دست نخورده بود. بررسی و تجزیه و تحلیل دقیق رسوبات اطراف جسد حاکی از تجزیه بدن در داخل یک قبر پر شده بود. جابجایی برخی از استخوان ها حاکی از آن است که قسمت بالای بدن متوتو کاملاً در محاصره نوعی مواد فاسدشدنی ، احتمالاً گل یا پوشش گیاهی قرار داشته است.

نکته جالب توجه در این نوع تدفین، قرار دادن بالشتکی به زیر سر جسد این کودک است زیرا به طرز جالب توجهی ، شواهدی وجود دارد که نشان می دهد سر متوتو توسط مواد فاسدشدنی در قبر پشتیبانی شده است.به گزارش سیناپرس. این موضوع سبب چرخش سر نسبت به بدن شده و این یک اتفاق معمولا در هنگام تجزیه بالش  به دلیل خالی شدن جای آن رخ می دهد.
در این بحث به بررسی های فنی و باستان شناسی این کشف نمی پردازیم و تمرکز ما عمدتا در مورد نحوه برخورد انسان های باستانی با مقوله مرگ است. مطالعات انجام شده به وضوح نشان می دهد که والدین این کودک  قبل از خاکسپاری ، وی را با احتیاط در داخل قبر قرار داده اند ، بالاتنه را با نوعی روپوش پوشانده و  و زیر سر وی بالشی قرار داده اند. همه این شرایط گویای وضعیتی است که این کودک به خواب رفته است.  از سوی دیگر شواهد نشان دهنده قرار دادن برخی گیاهان و گل ها روی جسد است که این موضوع خود بیانگر انجام نوعی تدفین و مراسم خاص خاک سپاری است.
نکته مهمی که باید به آن اشاره کنیم این است که بر خلاف بسیاری از مطالب منتشر شده طی روزهای گذشته در رابطه با این تدفین که ان را موردی منحصر به فرد محسوب می کنند، باید اعلام کنیم که این نحوه تدفین را نمی توان یک موضوع منحصر به فرد دانست زیرا شواهد باستان شناسی نشان می دهد  در اوراسیا ، هومو ساپینس ها و نئاندرتال  ها معمولاً حداقل از ۱۲۰ هزار  سال پیش مردگان خود را در محل سکونتشان دفن می کردند. 
حال چرا کشف این قبر در آفریقا تا این حد توجه عمومی را به خود جلب کرده است؟ دلیل این موضوع احتمالا به نحوه متفاوت برخورد انسان ها با مردگان خود در این قاره باز می گردد.

باستان شناسان احتمال می دهند که پیش از ۷۸ هزار سال گذشته، مردم آفریقا با مردگان خود رفتار دیگری داشته اند.
برخی شواهد نشان می دهد که جمعیتهای اولیه آفریقا ممکن است گوشت را از قسمتهای اصلی بدن ، به ویژه جمجمه ، خارج کرده و فقط استخوانها را دفن می کردند.  

برش و مطالعه سه جمجمه ۱۵۰ هزار ساله پیدا شده در هرتو ، اتیوپی ، این احتمال را تأیید می کند. از سوی دیگر این احتمال نیز وجود دارد که این رفتار خاص با مردگان با غم و اندوه همراه باشد.
علاوه بر این ممکن است باستان شناسان بر اساس پیش فرض های مرتبط با آسیا و خاورمیانه، به دنبال بدن انسانهای اولیه آفریقایی در مکانهای نامناسبی باشند. تاکنون بیشتر کاوش های باستان شناسی در مکان های مسکونی انجام شده و  اگر فرهنگ های قبلی اجساد را دور از این مناطق دفع می کردند ، طبیعی است که آثاری از این تدفین ها را به دست نیاوریم. به عنوان مثال ، ممکن است اجساد در مکان های طبیعی مانند شکاف غارها یا گودال ها رها شده باشند ، روشی که به عنوان ذخیره سازی سوگواری شناخته می شود.
به هر حال آن چه مسلم است، نحوه متفاوت برخورد انسان های باستانی با مقوله ای است که هنوز برای انسان امروزی نیز همراه با اسرار و ترس آمیخته با احترام است. روش های مختلف تدفین های باستانی که همراه با قرار دادن اشیا مورد نیاز مردگان برای سفر به دنیای پس از مرگ است، نشان دهنده باور عمیق اجداد ما به زندگی پس از مرگ بوده و شاید همین موضوع توجیه کننده روش های رایج تدفین باستانی در بسیاری از نقاط جهان باشد که عموما جسد را به شکل جنین خوابانده و پا های وی را به داخل شکمش جمع می کردند. 

گزارش: احسان محمدحسینی- باستان شناس