خشکسالی و عدم مدیریت،دشمن آب های زیرزمینی
به گزارش سیناپرس، مساله آب نه تنها به پسرفت ها یا پیشرفت های اقتصادی و اجتماعی کشورهای جهان در قرن حاضر و آینده به این مساله بستگی دارد، بلکه عامل تعیین کنده ای در میزان پایداری و توسعه انسانی نیز به شمار می رود. به گونه ای که در جوامعی که با کمبود آب مواجه هستند، منشا بسیاری از اختلافات و بحران ها است که اگر در زمان مناسب، برای حل آن چاره اندیشی نشود مشکلات جبران ناپذیری را عاید اینگونه جوامع خواهد کرد.
منطقه خاورمیانه؛ در سال ها و دهه های اخیر، چالش های زیادی را از جنگ تا آب به خود دیده است. معضل کم آبی و چشم انداز خشکسالی؛ یکی از مصیبت هایی است که این منطقه را به شدت تهدید می کند.به گزارش سیناپرس، کشور ما نیز منطقه ای است که اساسا خشکسالی بخشی از خصوصیت اقلیمی آن به شمار می رود که محدود به دوران خاصی نیست و از گذشته های دور تا امروز بسیاری از مناطق از بیابان های وسیع پوشیده شده و بسیاری از آبادی ها و روستاها و شهرها چشم به آسمان دوخته اند تا زمین آبا و اجدادیشان و سرزمین شان از آب سیراب شود.
بیشتر بخوانید:
خشکسالی و خسارت میلیاردی کاهش بارندگی
امروزه؛ تغییرات اقلیمی و افزایش روز افزون جمعیتی و دیگر تحولات زیست محیطی به دشواری های کم آبی بیشتر دامن زده است. آنگونه که کارشناسان می گویند؛ بحران آبی در ایران در حال ورود به مراحل جدیدی است که عدم اتخاذ تدابیر هوشمندانه در این خصوص می تواند این نیاز آبی را به نزاعی آبی تبدیل کند.
کاهش چشمگیر حجم آب زیرزمینی در ایران
به تازگی در مجله نیچر مقالاتی از محققان ایرانی منتشر شده که به بررسی حجم آب های زیرزمینی در 15 سا اخیر در سال های 2002 تا 2015 پرداخته است. این محققان با استفاده از داده های متوسط ماهانه سطح آب زیرزمینی در 478 زیرحوضه و 30 حوضه توانستند میزان از دست رفتن آب های زیرزمینی در سطح کشور را بررسی کنند.
طبق بررسی های صورت گرفته؛ اعلام شد که در این بازه زمانی، بیش از 74 میلیارد مترمکعب از ذخایر آب های زیرزمینی کشور تخلیه شده و در 76 درصد کل مساحت کشور، اضافه برداشت آب صورت گرفته است.
بر اساس پژوهش های صورت گرفته از 3 محقق ایرانی که در دانشگاه های کانادا و آمریکا بوده؛ میزان کاهش ذخایر آب های زیرزمینی در برخی مناطق فاجعه بار بوده است: کاهش 2600 درصدی ذخایر در محدوده استان فارس، کاهش 1120 تا 1658 درصدی در استان هایی از جمله تهران، البرز، قم و مرکزی، کاهش 640 تا 940 درصدی در استان هایی از جمله خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان رخ داده است.
با وجود اینکه خشکسالی به عنوان محرکی در افزایش سرعت تخلیه آب های زیرزمینی تاثیر می گذارد اما برداشت گسترده از آب توسط انسان تاثیر بیشتری دارد. آب های زیرزمینی با تأمین ۳۶ درصد آب آشامیدنی و ۴۲ درصد آب کشاورزی، منبع اصلی آب شیرین در سطح جهانی است. به طور طبیعی آب های زیرزمینی به تنوع و تغییر در شرایط آب و هوایی حساس هستند. به عنوان مثال افزایش تبخیر به دلیل آب و هوای گرم باعث کاهش تغذیه آب های زیرزمینی می شود.
به گفته این محققان، بر اساس میانگین سطح آب زیرزمینی تخمین زده شده در مقیاس حوضه، طی سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ حدود ۷۴ کیلومتر مکعب آب های زیرزمینی ایران تحلیل و از دست رفته است. این مقدار ۱.۶ برابر حجم آب دریاچه ارومیه در پُر آب‌ترین حالت (۴۶ کیلومتر مکعب در سال ۱۹۹۶) که بزرگترین دریاچه در خاورمیانه و ششمین دریاچه آب شور روی زمین است، بوده است.
چه باید کرد؟
موضوع آب های زیرزمینی و چگونگی مدیریت آن با توجه به خشکسالی ها و بحران آن؛ حکایت جدیدی نیست. حکایتی که بارها و توسط کارشناسان و رسانه های مختلف گره های آن بیان شده است. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که برای حل این مشکل؛ به دليل ماهيت و ويژگي هاي آب های زیرزمینی، نياز به همكاري، هم افزايي و تعاملي چند وجهي وجود دارد. يك وجه آن، بخش اجرايي حاكميتي آب است كه در ساختار فعلي، عمدتا متمركز در وزارت نيرو و شركت مديريت منابع آب ايران است. بخش قانونگذاري و نظارتي كه توسط مجلس دنبال مي‌شود، وجه بعدي اين قضيه است.
به گزارش سیناپرس، کارشناسان معتقدند که برداشت های بی رویه آب های زیرزمینی، موضوع مهمی است که باید از آن جلوگیری و چاه های غیرمجاز را مسدود کرد. بر اساس اعلام وزارت نیرو، طی سال های اخیر حدود هشت هزار چاه مسدود شده است.
طبق اعلام شرکت آبفای کشور آب موردنیاز ۴۷۰ شهر کشور از منبع آب های سطحی تامین می شود و به دلیل کاهش گسترده بارندگی ها، تامین آب این شهرها با چالش مواجه خواهد شد. طبق این بررسی حال سدهای کشور هم خوب نیست کم شدن بارش ها، تاثیر خود را روی سدهای کشور هم گذاشته است و با وجود پایان فصل اصلی بارش ها در سال آبی، هنوز 41 درصد ظرفیت مخازن خالی است؛ در حالی که در مدت مشابه سال گذشته، ٨٠ درصد مخازن سدهای کشور پر بود.
کاشت برنج در 17 استان!
با وجود اینکه کشور ما یک منطقه خشک و بیابانی محسوب می شود علاوه بر بارش کم و خالی بودن سدها، اشتباهات رایج دیگری هم وجود دارد و آن کاشت برنج در 17 استان کشور است. در حالی که کشت این محصول فقط باید در دو استان گیلان و مازندران صورت بگیرد. در هیچ کشوری، زیر هزار میلی متر بارندگی برنج کاشته نمی شود اما در کشور ما مناطقی وجود دارد که با میانگین بارش 150 میلی متر نیز برنج کاشته می شود.
کارشناسان معتقدند که مدیریت و استفاده مناسب از آب برای شرب، جانمایی مناسب صنایع، تحول در کشاورزی و بارگذاری مناسب جمعیت در مناطق مختلف از مهمترین اقداماتی است که باید به آن توجه کنیم وگرنه آینده نگران کننده ای در پیش خواهیم داشت.
مدیریت غیراصولی
ناگفته پیداست که مهمترین عامل در حل این مساله، نگاه سیاستمداران و دولت است. که با استفاده از اهرم قدرت اقتصادی و اجتماعی خود می توانند در جهت تامین آمال و خواسته های مردم سرزمین مان قدم بردارند و با مدیریت و تخصیص منصفانه در بخش های مختلف از ورشکستگی آبی کشور جلوگیری کنند و آینده تمدن ایران زمین و معیشت ساکنان دشت های حاصلخیز کشور را تامین کنند و از خطر جدی که عدم امنیت غذایی تمامی ساکنان کشور را در پی دارد جلوگیری کنند.
گزارش:نیلوفر منصوری
