پلیکان پاخاکستری/ پرنده‌ای کمیاب و در معرض انقراض
به گزارش سیناپرس اردبیل، پلیکان پاخاکستری با نام علمی: Pelecanus crispus گونه‌ای پرنده از راسته پلیکان‌سانان و خانواده پلیکانان است. با داشتن طولی برابر ۱۷۰ سانتی‌متر و وزنی تا ۱۵ کیلوگرم این پرنده بزرگترین پلیکان و بزرگترین پرنده آب شیرین در رقابت با برخی از قوهای بزرگ است و حتی یکی از بزرگترین پرندگان به‌شمار می‌رود. این پرنده در مواقعی از سال مهاجرت داشته و در زمستان‌ها به مناطق گرم تر مهاجرت می‌کند. تا کنون زیرگونه ای برای این پرنده ثبت نشده‌است. محل زندگی پلیکان پاخاکستری از سراسر اوراسیا، جنوب شرقی اروپا تا هند و چین و تایوان است. غذای این پرنده، ماهی، دوزیستان و پرندگان کوچک است.
طول بدن 160 تا 180 سانتی‌متر و گستردگی بالها 310 تا 345 سانتی‌متر است. نر و ماده همشكل و دارای اندك تغییرات فصلی هستند. پرندۀ بالغ در دورۀ جوجه آوری، كیسۀ گلویی نارنجی رنگ دارد و پرهای مجعد پشت سر و گردن آن اندكی افراشته می‌شود. حد رویش پرهای جلوی پیشانی به شكل یك خط مستقیم است و لكه بزرگ زرد رنگی در پایین گلو دیده می‌شود. روتنه، خاكستری مایل به نقره‌ای و شاهپرهای اولیه تیره است و سبب می‌شود روی بالها سیاه و سفید به چشم آید. زیرتنه، سفید به همراه هاله‌ای از رنگ خاكستری مایل به آبی، سطح زیر بالها یكدست سفید چرك و پاها سربی رنگ هستند. در خارج از این دوره، كیسۀ گلویی زرد كمرنگ و لكۀ زرد پایین گلو محو می‌شود. پرندۀ نابالغ روتنۀ تیره به همراه خالهای خاكستری مایل به قهوه‌ای، زیرتنۀ سفید چرك و كیسۀ گلویی خاكستری مایل به زرد دارد.
دریاچه‌ها و تالابهای بزرگ ولی كم عمق كه در حاشیه فاقد پوشش گیاهی هستند و همچنین آبهای ساحلی دارای پناه را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند. پرنده‌ای اجتماعی است و در تمام طول سال به صورت گروهی دیده می‌شود. فقط از ماهی‌ها تغذیه می‌کند و آنها را به صورت گروهی، با تشکیل نیم دایره و راندنشان به نواحی كم عمق صید می‌كند. جوجه آوری از اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت و با تشكیل كلنی در دریاچه‌های بزرگ، حاشیه علفزارهای تالابی وسیع، جزایر، نیزارها و به ندرت در مناطق باز آغاز می‌شود. تک‌همسر است و آشیانه‌اش توده‌ای حجیم از نی‌ها، شاخه‌ها و برگهای گیاهان، گاهی به همراه قلوه سنگها است. معمولاً دو تا چهار، گاهی پنج و به ندرت شش تخم بیضیِ كشیده تا نیمه بیضیِ كشیده، سفید رنگ می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 30 تا 32 روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد عریان، ناتوان و وابسته به والدين هستند. در ابتدا از غذای نیمه هضم شده كه توسط والدین بر كف آشیانه برگردانده می‌شود تغذیه می‌كنند و اندك اندك با فرو بردن سر به داخل كیسۀ گلویی والدین غذا را دریافت می‌كنند. پرورش جوجه‌ها 65 تا 70 روز طول می‌كشد و در حدود 100 تا 105 روزگی مستقل می‌شوند.
به تعداد اندك و به طور نامنظم در تالابهای استانهای فارس و خوزستان جوجه آوری می‌كند. همچنین به طور منظم در نواحی جنوبی دریای خزر به ویژه شبه جزیرۀ میانكاله و خلیج گرگان، تالابهای استانهای خوزستان، فارس و سیستان و بلوچستان و دهانه رودخانه‌ها و نهرهای حاشیه سواحل جنوبی كشور زمستان‌گذرانی می‌كند. گاهی افراد غیرجوجه‌آور در طول تابستان در برخی تالابهای استانهای خوزستان، فارس، سیستان و بلوچستان، گلستان و دریاچه‌های تركمن صحرا مشاهده می‌شوند.
جزء پرندگان آسیب‌پذیر محسوب می‌شوند. همچنین در ضمیمه یک کنوانسیون منع تجارت بین‌المللی گونه‌های در معرض انقراض ایران نیز جزء پرندگان در معرض خطر انقراض معرفی شده و دارای ارزش حفاظتی است. از مهم‌ترین عوامل تهدیدكننده این پرنده در مقیاس بین‌المللی را می‌توان از دست دادن، تخریب و تغییر كاربری زیستگاه‌ها، شكار برای تجارت سنتی منقار، ناامنی ناشی از فعالیتهای صیادی و گردشگری، كاهش منابع غذایی ناشی از بهره‌برداری بیش از حد از ذخایر ماهیان، مسمومیت ناشی از آلودگی آب‌ها و برخورد با خطوط انتقال برق ذکر کرد.
تهیه و تنظیم: تقی قاسمی خادمی
