دهم تا دوازدهم مرداد امسال، روزهای مهم و پرثمری برای گروهی از خبرنگاران و روزنامه نگاران علم کشورمان بود. در این روزها «ریچارد استون» دبیر بخش بین الملل مجله معتبر Science در کارگاهی تحت عنوان «روزنامه نگاری علم» نکات آموزشی ارزشمندی را برای روزنامه نگاران علم کشورمان بیان کرده و با به کارگیری تکنیک آموزشی تعاملی، تجربیات گرانبهای خود را در اختیار این روزنامه نگاران قرار داد.
در حاشیه این کارگاه که به همت انجمن ترویج علم ایران، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد، تلاش کردیم تا گفتگویی هرچند کوتاه با این روزنامه نگار علم داشته باشیم. ولی به دلیل تراکم سنگین برنامه ایشان، امکان مصاحبه حضوری فراهم نشد و قرار شد به این سوالات بصورت ایمیلی پاسخ دهند . آنچه در ادامه می آید پاسخ های ریچارد استون به سوالات خبرنگار سیناپرس است :
آقای استون لطفا درباره تحصیلات و پیشینه آکادمیک خود بگویید.
کارشناسی ام را در سال 1988 از دانشگاه کورنل اخذ نموده و سپس تحصیلات تکمیلی خود را در رشته بیوفیزیک در دانشگاه پنسیلوانیا گذراندم. همچنین یک مدرک تکمیلی را در زمینه Science Communication (ارتباطات علم) از دانشگاه کالیفرنیا سانتاکروز اخذ کرده ام.
شما به عنوان دبیر بخش بین الملل مجله Science دقیقا چه وظایفی دارید؟
در حال حاضر ویراستار و دبیر اخبار بین المللی [نشریه] هستم. سرپرستی تیمی از روزنامه نگاران این مجله را از آسیا، اروپا، امریکای لاتین و همچنین بسیاری از روزنامه نگاران مستقل از گوشه و کنار عالم که برای ما مطلب تهیه می کنند، به عهده دارم. این روزها بیشتر به ویرایش اخبار و مطالب علمی رسیده می پردازم، ولی هنوز هم به طور گهگاه به نوشتن مطالب علمی نظیر آنچه در ایران انجام دادم، مبادرت می ورزم.
ساختار کلی مجله Science چگونه است و چه مطالبی در آن انتشار می یابد؟
مجله Science از دو بخش اصلی تشکیل شده است. یک بخش خبری که توسط روزنامه نگاران، ویرایش و تهیه می شود و یک بخش علمی -پژوهشی که در آن مقالات تحقیقاتی حاصل از تلاش دانشمندان در گوشه و کنار جهان بررسی و منتشر می گردد (انتخاب مقالات علمی پژوهشی برای این بخش با دقت و وسواس علمی بسیار بالایی صورت می گیرد و از بین هزاران مقاله ارسالی به این مجله، فقط 4 درصد امکان انتشار می یابند).
از نظر شما خصوصیات یک روزنامه نگار و رابط علمی خوب چیست؟
مهم ترین و حیاتی ترین نکته در این خصوص، کنجکاو بودن نسبت به علم است. اگر یک روزنامه نگار نسبت به موضوع تحت پوشش خود شور و شوق کافی نداشته باشد، این موضوع اثر تخریبی بسیاری روی نوشتار او خواهد داشت. یک روزنامه نگار خوب، علیرغم شرایط و محدودیت های زمانی که ذیل آن ها مشغول به کار است، بایستی تا جایی که ممکن باشد با افراد بیشتری در خصوص موضوع علمی مد نظر خود تماس گرفته و از زیر و بم آن مطلع شود. البته نباید فراموش کرد که در این خصوص، برخورداری از استعداد نوشتن جزو ضروریات است.
سوال سختی است. بسیاری از روزنامه نگاران علم بدون آن که آموزش های رسمی را بگذرانند، این کار را فرا می گیرند. ولی پیشنهاد بنده گذراندن دوره های [کوتاه] تحصیلات تکمیلی در زمینه روزنامه نگاری علم است که می تواند به روزنامه نگاران جوان امکان گذراندن دوره های اینترنشیپ و عملی را بدهد. در ایالات متحده، گذراندن اینترنشیپ یک گام مهم برای رسیدن به یک شغل مناسب است.
نقش مجلات علمی عمومی، روزنامه نگاران علمی و رابطین علم در کمک به پیشرفت فنی و علمی یک کشور را چگونه می بینید؟
مجلات علمی و روزنامه نگاران این حوزه، رابطی حیاتی میان دانشمندان و جامعه به حساب می آیند. این موضوع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و می بایست به کمک آن ها ارزش علم برای جامعه تشریح شده و نشان داده شود، چرا که امروزه بسیاری از تحقیقات علمی توسط دولت ها و با مالیاتی که عموم مردم می پردازند، تامین مالی می شوند.
برخی روزنامه نگاران ما از دانش وسیعی تقریبا در مورد هر موضوعی برخوردار هستند، ولی دانش آن ها عمق لازم را ندارد. چگونه می توان این مشکل را حل کرد؟
حل این مسئله دشوار است و هر روزنامه نگاری با آن دست و پنجه نرم می کند و این موضوع به نوعی، طبیعت کار است. شما نیاز دارید که در خصوص یک موضوع، مطالعه سریعی انجام داده و اطلاعات دشوار موجود را به سرعت جذب کنید و سپس با درک آن موضوع، به صورت منسجم و هماهنگ در مورد آن بنویسید. روزنامه نگاران علم بایستی تا جایی که امکان داشته و محدودیت های زمانی اجازه می دهند، در موضوع علمی مورد نظر خود غور کرده و عمیق شوند. آن ها می توانند هر موضوع و مطلب علمی را به مانند یک دوره کوتاه مدت دانشگاهی تصور کنند. برای روزنامه نگار علم، این باید یک ضرورت باشد که مطلبی را که قصد نوشتن در مورد آن وجود دارد، به طور کامل بفهمد.
نظر شما در مورد روزنامه نگاران علم ایران که در این کارگاه با تعدادی از آن ها آشنا شدید، چیست؟
من واقعا تحت تاثیر شور و شوق و علاقه این روزنامه نگاران قرار گرفتم و پتانسیل و توان زیادی را برای بهبود و توسعه فعالیت آن ها مشاهده می کنم. امیدوارم که از این دوستان مطالب علمی بیشتری نه تنها در نشریات ایرانی، بلکه منتشر شده در نشریات بین المللی ببینم. 
روزنامه نگاران علم ایران چگونه می توانند به طور بین المللی در فرایند تولید خبر و مطالب علمی مشارکت نموده و مطالب خود را در مجلات علمی عمومی و وب سایت های معتبر دنیا منتشر کنند؟ چگونه می توان در این راه، کسب اعتبار کرد؟
آن ها می توانند یک رابطه کاری را با ویراستار و سردبیر نشریه و یا سایت مورد نظر خود شکل داده و در تولید مطالب علمی مشارکت نمایند، البته برای این کار شخص باید از توان مناسبی در نوشتن و گزارش کردن به زبان نشریه مورد نظر برخوردار باشد.
آیا امکان چنین مشارکتی در مجله Science وجود دارد؟
بله حتما. ما هم اکنون با روزنامه نگاران علم مستقل زیادی از سرتاسر جهان کار می کنیم و امیدوارم روزی نویسندگانی از ایران نیز داشته باشیم.
آیا شما یا همکارانتان در آینده کارگاه های مشابهی را در ایران برگزار می کنید؟
امیدوارم. در صورتی که تقاضایی برای کارگاه های مشابه وجود داشته باشد، اطمینان دارم که بنده و همکارانم از این که بتوانیم خدمتی به جامعه روزنامه نگاران علم ایران بکنیم، خشنود خواهیم شد.
در مورد سفر خود به ایران گزارش یا مقاله ای می نویسید؟
مصاحبه من با علی اکبر صالحی (رئیس سازمان انرژی اتمی ایران) جمعه پیش در Science به چاپ رسید (البته نسخه کامل تر آن پیشتر به صورت آنلاین در سایت مجله منتشر شده بود:
هم اکنون نیز در حال کار بر روی مطالب دیگری از ایران از جمله موضوع دریاچه ارومیه هستم که ماه آینده در Science منتشر خواهد شد.
بسیار کنجکاوم که نظر و احساس شما را در مورد ایران و مردمش بدانم؟ چه چیزی در کشور ما بیش از هر موضوع دیگری شما را تحت تاثیر قرار داد؟
مردمی که من با آن ها ملاقات داشتم، بسیار خونگرم و مهمان نواز بودند. واقعا تحت تاثیر سطح تحمل و پذیرش بالای مردم ایران نسبت به افراد برآمده از فرهنگ ها و ادیان دیگر قرار گرفتم. عاشق غذای ایرانی شدم و فکر می کنم آمریکایی های بیشتری باید از ایران بازدید کنند تا خودشان از نزدیک این کشور عجیب و فوق العاده را شناخته و درک کنند.
گفتگو : محمدرضا دلفیه
No tags for this post.