ایران در حوزه گردشگری سلامت چه جایگاهی دارد؟

به گزارش سیناپرس، یکی از شاخه های مهم گردشگری مدرن در جهان امروز، گردشگری پزشکی است. در این میان کشور ایران با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی خود که پلی بین غرب و شرق بوده و همچنین تکیه بر داشته های ارزشمند نیروی انسانی و متخصصین مختلف پزشکی و تجهیزات مناسب سخت افزاری، تلاش می کند با جذب بیماران مختلف از کشورهای همسایه و نگاهی به حوزه های دوردست تر، خود را به عنوان قطب گردشگری پزشکی مطرح کند.

متاسفانه سیاست های کلان چند سال گذشته منجر به ایجاد تردید در این هدف گذاری شده و موانع جدی و تاثیرگذاری همچون روند گسترده مهاجرت پزشکان، متخصصین و پرستاران از کشور از یکسو و بحران های سیاسی و تبلیغات رسانه ای بین المللی علیه ایران از سوی دیگر منجر به عدم تمایل بیماران خارجی برای مراجعه به مراکز درمانی ایران شده است.

از سوی دیگر طی یک ماه گذشته و در پی بروز نا آرامی ها و اعتراضات رخ داده در مناطق مختلف ایران که با بزرگنمایی رسانه ای در سایر کشورهای جهان همراه بود، بیماران را از حضور در این کشور منصرف کرده و در عین حال نباید فراموش کرد که به طور معمول ایران یکی از سختگیرانه ترین قوانین صدور ویزا برای اتباع خارجی را در جهان دارد که این موضوع نیز مانعی دیگر در مسیر توسعه هر شاخه از گردشگری از جمله گردشگری پزشکی است.

در شرایط فعلی ایران آینده روشنی را از این حوزه نشان نداده و مجددا تاکید می کنیم اگر سیاستگذاری مناسب و منطقی در این حوزه انجام نگیرد، از رقبای منطقه ای و بین المللی خود عقب افتاده و امکان جبران این عقب افتادگی به راحتی ممکن نخواهد بود.

باید اذعان داشت که از ابتدای قرن نوزدهم میلادی نزدیک به ۱۰۰ میلیون بیمار برای درمان ومراقبت های پزشکی از مرزهای بین المللی عبور کرده اند و چندین برابر این تعداد، افرادی نیز بودند که برای معالجه، در کشور خود سفر داخلی داشتند.
بر اساس آمارهای رسمی، تنها در سال ۲۰۱۹ میلادی و پیش از شروع همه گیری کرونا، بیش از ۲۰ میلیون بیمار دست به چنین سفرهای بین المللی زده و از امکانات و معاینات اساسی بهداشتی یا دندانپزشکی گرفته تا مراحل پیچیده و عمل های جراحی نجات دهنده زندگی استفاده کرده اند.

در شرایط عادی بسیاری از بیماران برای دسترسی به امکانات پزشکی ارزان تر و با کیفیت تر به برخی مناطق جهان سفر می کنند که این موضوع طی دهه های گذشته رواج زیادی یافته و از ان با عنوان گردشگری پزشکی یاد می شود. به گزارش سیناپرس، در این پروسه دو فاکتور بسیار مهم امکانات و فناوری های پزشکی و هزینه های تمام شده جهت درمان نقش مهمی ایفا کرده و باعث شکل گیری جریان انتقال بیمار به مراکز خاصی می شود.

خوشبختانه شرایط ایران به گونه ای است که در هر دو مورد می تواند حرف های زیادی برای زدن داشته باشد و در عین حال ارزان بودن خدمات در ایران به نسبت کشورهای ثروتمند منطقه از یکسو می تواند انگیزه سفرهای درمانی به کشورمان بوده و از سوی دیگر همسایگی ایران و حضور کشورهای توسعه نیافته و فقیر که طبیعتا فاقد امکانات تخصصی و نیروی انسانی ماهر در حوزه سلامت هستند می تواند انگیزه دیگری برای سفر شهروندان این کشورها به ایران باشد. البته تمام این موارد در گرو سیاستگذاری منطقی و هدفمند از یکسو، تسهیل شرایط ورود مسافران خارجی از سوی دیگر و صد البته تلاش برای حفظ نیروی انسانی متخصص و جلوگیری از مهاجرت آن ها با ارائه خدمات مناسب و نه سیاست های دستوری خواهد بود.

فراموش نکنیم که دنیای واقعی به سیاست های دستوری واقعی نهاده و تنها با ایجاد زیرساخت ها و شرایط مناسب می توان انتظار ورود گردشگران به کشور را داشت. بهترین نمونه برای این موضوع، تبلیغات و ابلاغ دستورات متعدد برای جذب تماشاچیان جام جهانی در ایران بود که علی رغم تفاوت قابل توجه هزینه های قطر و ایران، هیچ مسافر بین المللی از هیچ منطقه ای از جهان حاضر به سفر به کشورمان نشده و به گفته مسوولانی که جزیره کیش را به عنوان میزبان گردشگران جام جهانی معرفی کرده بودند، حتی یک اتاق نیز رزرو نشده است.

متاسفانه باید اذعان داشت که مسئولان محترم باید درک کنند که اقتصاد گردشگری تابع بخشنامه های دستوری نبوده و باید زیر ساخت ها و قوانین موجود را اصلاح کرد در غیر این صورت شرایط هیچ تغییری نکرده و در به روی همان پاشنه خواهد چرخید.

عدم بهره مندی ایران از گردشگری پزشکی در شرایطی رخ می دهد که در دهه های اخیر با تغییر در شرایط توزیع فناوری و رشد علمی کشورهای در حال توسعه، مردم از کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه برای برخورداری از درمان پزشکی ارزانتر سفر می کنند. عواملی که به افزایش محبوبیت سفرهای پزشکی منجر شده اند شامل هزینه های بالای مراقبت های بهداشتی، زمان های طولانی انتظار برای برخی روش های درمانی خاص، سهولت و قیمت مناسب مسافرت های بین المللی و پیشرفت در  تکنولوژی و استانداردهای پزشکی در بسیاری از کشورها است.
به باور پژوهشگران ، مهمترین مشکلات گردشگری پزشکی در جهان شامل موارد زیر است:

مخاطرات پزشکی

گردشگری پزشکی دارای مخاطراتی است که معمولا در کشور مبدا که مراقبت های پزشکی به صورت محلی ارائه می شود، وجود ندارد. برخی از کشورها، مانند آفریقای جنوبی یا تایلند دارای اپیدمیولوژی مربوط به بیماری های عفونی  بسیار متفاوت با سایر کشورها هستند. قرار گرفتن در معرض این بیماری ها بدون داشتن سیستم ایمنی منطبق بر همان شرایط، یک خطر جدی برای افراد ضعیف، به طور خاص در بیماری های دستگاه گوارش محسوب می شود.

مسائل حقوقی

دریافت مراقبت های پزشکی در خارج از کشور ممکن است گردشگران را درمعرض مسائل حقوقی ناآشنا قرار دهد. محدود بودن شکایت های قانونی در کشورهای مختلف می تواند یکی از دلایل ارزانی هزینه های پزشکی در آن کشور باشد. در حالی که برخی کشورها خود را به عنوان یک مقصد جذاب برای توریسم درمانی ارایه می دهند ولی فقط راه حل های قانونی محدودی برای قصور پزشکی درنظر می گیرند، که این راههای قانونی ممکن است برای گردشگران پزشکی غیر جذاب باشد.

مسائل اخلاقی و اجتماعی

عموما مسائل عمده اخلاقی و ابهامات بسیاری در حوزه توریسم درمانی وجود دارد. به عنوان مثال، خرید غیر قانونی اندام ها و بافت ها برای پیوند که با متد ثابت در کشورهایی مانند هند، چین، کلمبیا و فیلیپین مورد مطالعه قرار گرفته اند، یکی از همین نمونه ها است.

برای توسعه گردشگری پزشکی ایران چه باید کرد؟

همانطور که در بالا توضیح داده شد، اصلی ترین و فوری ترین نیاز امروز توسعه گردشگری به طور عام و گردشگری پزشکی به طور خاص در ایران، ایجاد تغییرات بنیادین و جدی در زیر ساخت ها و قوانین است که این موضوع نیازمند عزم جدی و همکاری چندین نهاد مختلف و وزارتخانه همچون وزارت بهداشت، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت امور خارجه است.

به طور کلی و بر اساس تجارب جهانی، مهمترین سیاست های ممکن برای جذب گردشگران پزشکی شامل موارد زیر هستند:

 بالا بردن نوار اعتماد بالینی

یک بخش عمده مهم از اعتباربخشی بین المللی به استانداردهای جهانی فرآیند بالینی و ایمنی بیمار، با ارائه انتخاب بهتر به بیماران و ایجاد اعتماد در کل جامعه مراقبت های بهداشت جهانی کمک می کند.

باید توجه داشت که پیشرفت چشمگیری در حوزه فوق  در کشورهای رقیب ما در خاورمیانه دیده می شود. برای نمونه طی سال های اخیر، امارات متحده عربی با ارائه ۱۸۸ مورد قوانین تسهیلات معتبر پزشکی، در صدر این فهرست قرار دارد. کشور چین نیز با توجه به رشد سریع زیر ساخت های پزشکی اش نه تنها در سطح ملی بلکه در سطح بین المللی در جهت رفع نیازهای پزشکی بیماران برآمد.

این کشور اکنون دارای بیش از ۱۰۰ مرکز معتبر کمیسیون مشترک بین المللی است و مقامات بهداشتی چین انتظار دارند که تا سال ۲۰۲۵ میلادی این تعداد دو برابر شود.

ظهور آژانس های مسافرتی آنلاین

در شرایطی که جهان امروز شاهد توسعه و رشد خدمات اینترنتی و تلاش بی وقفه برای افزایش پهنای باند و دسترسی مردم به خدمات مورد نیاز خود هستیم، ایران مسیری برعکس را طی کرده و با اعمال محدودیت های اینترنتی و فیلترینگ گسترده، عملا درهای کشور را به روی فرصت های مهم جذب گردشگر  بسته است. قاعدتا نمی توان از مراکز بهداشتی و درمانی انتظار داشت که بیماران غیر ایرانی را مجاب کنند که با استفاده از پلتفرم های داخلی با آن ها تماس گرفته و پرونده پزشکیشان را ارسال کنند.

متاسفانه فیلترینگ شبکه های اجتماعی همچون واتس اپ، اینستاگرام و تلگرام از یکسو پل ارتباطی مخاطبان جهانی و مراکز درمانی ایران را بسته و از سوی دیگر فرصت تبلیغ و معرفی این مراکز در سطح بین المللی را دریغ کرده است و با این شرایط مطلقا نمی توان انتظار داشت که بیماران خارجی تمایلی برای حضور در ایران داشته باشند. بر فرض محال که فردی از کشورهای خارجی با هدف دریافت خدمات پزشکی وارد ایران شود، با مشکلات زیادی مواجه می شود. طبیعتا هر بیمار در طول سفر درمانی خود می خواهد به طور مستمر با خانواده اش در تماس بوده و عزیزانش را از نگرانی خارج کند.

در حال حاضر با شرایط ایجاد شده توسط مسئولان کشور، این امر غیر ممکن است. برای درک بهتر این موضوع کافی است در نظر بگیریم موفقیت آژانس های مسافرتی آنلاین، مانند Expedia ، Booking.com ، TripAdvisor و Ctrip، راه را برای آژانس های پزشکی آنلاین به صورت موازی و مستقیم هموار کرده است. متاسفانه تمامی این پلتفرم ها در ایران مسدود هستند. این آژانس ها رزروهای خدمات بهداشتی و پزشکی را تسهیل کرده و تجربه بین المللی بیمار را افزایش می دهند و از الگوی درآمد مبتنی بر کمیسیون پیروی می کنند.

از دیگر شرکت های مراقبت های بهداشتی آنلاین می توان به Quonomedical (آلمان) ، GetDoc (مالزی) و Practo (هند) اشاره کرد.

رفع نواقص بیمه سلامت در حوزه گردشگری پزشکی

در حقیقت، همه شرکت های بزرگ جهانی در حوزه گردشگری پزشکی از جمله Cigna ، Aetna ، Generale و Allianz از مدت ها پیش، یک سیاست مالیات پذیری بالا، پوشش مسافرتی و مشوق های دیگری را برای حمایت از بیماران و برنامه های درمانی ارائه داده اند.

حال این سوال مطرح می شود که اگر یک بیمار خارجی قصد سفر به ایران را داشته باشد از چه بیمه ای باید استفاده کند؟ بیمه های خارجی به دلایل مختلفی همچون تحریم و مسايل سیاسی، ایران را تحت پوشش قرار نداده و از سوی دیگر امکان ارتباط گیری و استفاده از بیمه های ایرانی برای خارجی ها دشوار و حتی غیر ممکن است.

توسعه زیرساخت های پزشکی از راه دور

امروزه استفاده از خدمات اینترنتی و پزشکی آنلاین می تواند پاسخگوی بسیاری از نیازهای درمانی بوده و با کمک مشارکت های مداوم پزشکی از راه دور، از مشاوره پزشکی تا نظارت بیمار، شرایط بیمار به خوبی مستند می شود. مشاوره از راه دور، به پزشک امکان برنامه ریزی تشخیص و درمان پیش از شروع سفر یک به بیمار و قبل از حضور وی در داخل کشور را فراهم می کند، حال پرسش مهم این است که با شرایط کنونی ایران و وضعیت دسترسی به خدمات اینترنتی، تا چه حد امکان تحقق این هدف وجود دارد؟

نگاهی به دنیای واقعی و خارج از دستورالعمل های حماسی مسئولان محترم کشور، نشان می دهد رقبای ما با سرعت زیادی در حال ترمیم  زیر ساخت های خود هستند و اگر این مدت زمان اندک پیش رو را از دست بدهیم دیگر امیدی به رسیدن به شرایط مطلوب در حوزه گردشگری پزشکی وجود ندارد. برای نمونه به تازگی، بیمارستان سری راماکریشنا (Sri Ramakrishna) واقع در كويمباتور در ایالت تامیل نادو هندوستان، با استفاده از فن آوری، بخش جدید تشخیص و رادیولوژی از راه دور را راه اندازی کرده است.

بیماران و پزشکان از کشورهای مختلف می توانند تشخیص و مشاوره را به صورت آنلاین و با کاهش هزینه سفر و موارد جانبی اش را درخواست کنند. متخصصان بهداشت و درمان از طریق مشارکت با شرکت تجهیزات پزشکی، درمانی و مهندسی پزشکی GE Healthcare آسیا از طریق محل یا از راه دور آموزش می بینند.

از دیگر استارتاپ های منطقه ای در این عرصه می توان به AlemHealth در سنگاپور، خدمات درمانی Cura درعربستان سعودی و eTobb در لبنان اشاره کرد.

 در خاتمه باید این حقیقت تلخ را پذیرفت که با شعار و ادعاهای بی پشتوانه نمی توان دنیای واقعی را فریب داده و انتظار حضور گردشگران پزشکی و سلامت را در کشور داشت. در شرایط فعلی ایران آینده روشنی را از این حوزه نشان نداده و مجددا تاکید می کنیم اگر سیاستگذاری مناسب و منطقی در این حوزه انجام نگیرد، از رقبای منطقه ای و بین المللی خود عقب افتاده و امکان جبران این عقب افتادگی به راحتی ممکن نخواهد بود.

گزارش: دکتر احسان محمدحسینی

No tags for this post.