در میان اعضای بدن انسان، کبد بالاترین ظرفیت برای بازسازی را دارد. اینکه چگونه کبد می‌تواند خود را بازسازی کند، مدتهای مدیدی مورد بحث دانشمندان بوده است. اما یک مطالعه جدید، نشان داده است که گروهی از سلولهای ناشناخته وجود دارند که می‌توانند بافت کبد را بدون تشکیل تومور بازسازی کنند.
عملکرد این سلولها که به تازگی کشف شده‌اند بهتر از سلولهای عادی است که به عنوان سلولهای کبدی (hepatocytes) معروف هستند.
پیش از این، محققان بر این باور بودند که گروهی از سلولهای بنیادی بالغ به نام سلولهای بیضوی مسئول ویژگیهای احیاکننده کبد هستند، اما ثابت شده است که این سلولهای بنیادی سبب ایجاد سلولهای مجاری صفراوی می‌شوند.
سلولهای کبدی نه تنها موثرترین روش برای بازسازی کبد بیمار هستند، بلکه مطمئن‌ترین راه برای جلوگیری از نارسایی مرگبار کبد توسط پیوند سلولی به شمار می‌روند.
قدرت احیاکنندگی کبد هنگامی که بیماری‌هایی مانند سیروز و هپاتیت بر اعضای بدن تاثیر می‌گذارند، سبب می‌شود تا این بیماری‌ها اغلب با پیوند بخشی از کبد سالم یک اهدا‌کننده درمان شوند.
سیروز – زخم شدن کبد – می‌تواند موجبات بروز مشکلاتی از جمله بزرگ شدن رگها در گلو و معده، زردی و نارسایی کلیه را برای بدن فراهم آورد. شایع‌ترین علل سیروز می‌تواند اعتیاد به الکل و هپاتیت – که در آن التهاب کبد رخ می‌دهد- باشد.
در این مطالعه، محققان سلولهای کبدی هیبریدی(ترکیبی) را که در منطقه‌ای از کبد موسوم به دهانه سیاهرگی کبد وجود دارند و نقش آنها بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده ناشی از قرار گرفتن در معرض سموم زیست‌محیطی مانند تتراکلریدکربن است را بررسی کرده و دریافتند پس از آسیب مزمن کبد، این سلولهای منحصربفرد به صورت گسترده‌ای تکثیر شده و دوباره بافت کبد را پر می‌کنند.
اگرچه این سلولها بنیادی نیستند، به نظر می‌رسد در نجات کبد بیمار پس از آسیب کامل موثرتر هستند.
سلولهای کبدی هیبریدی بدون ایجاد تومور سرطانی، کبد را بازسازی می‌کنند
در حال حاضر، محققان در حال آزمایش قابلیت‌های سلولهای پرتوان القایی(iPSCs) برای بازسازی کبد آسیب‌دیده و جلوگیری از نارسایی کبد هستند. البته استفاده از این سلولها ممکن است مشکل باشد، زیرا پس از اتمام کار درمان، به سختی می‌توان جلوی رشد و تکثیر این سلولها را گرفت و اگر سلولهای القایی همچنان به تکثیر خود ادامه دهند، خطر ابتلا به تومورهای سرطانی نیز افزایش می‌یابد.
محققان برای اینکه ببینند آیا سلولهای کبدی کشف شده ترکیبی، خواص مشابهی در تشکیل تومور دارند یا خیر تومورهای سه موش با سه نوع سرطان کبد متفاوت را بررسی کردند. از آنجا که شواهدی مبتنی بر وجود سلولهای فوق در هیچ یک از تومورها یافت نشد، محققان به این نتیجه رسیدند که این سلولها در انواع خاصی از سرطان کبد نقشی ندارند.
با وجود اینکه بیشتر پژوهش‌ها روی موش‌ها انجام شد با این حال محققان توانستند سلولهای مشابه سلولهای ترکیبی کبدی موش را در کبد انسان شناسایی کنند.
پیش از این، دانشمندان موفق به بازگرداندن عملکرد اعضای بدن یک حیوان که به شدت کبدش آسیب دیده بود از طریق پیوند سلولهای بنیادی در آزمایشگاه شده بودند. گروهی از سلولهای بنیادی کبد با عنوان سلولهای پیشرو کبدی (HPCs)، پس از انتقال به بدن موش، ظرف چند ماه توانستند موجب بازسازی، بهبود ساختار و عملکرد کبد در بخش عمده‌ای از بافت کبد شوند.
کارشناسان امیدوارند که روزی درمانی پیدا شود که در آن بتوان به جای پیوند کبد از سلولهای کبدی ترکیبی استفاده کرد.
این پژوهش در نشریه Cell منتشر شده است.
No tags for this post.