نانوفناوری عبارت است از به‌کارگیری دانسته‌های علمی برای ساخت، دستکاری و کنترل مواد در مقیاس نانو یا اصطلاحاً مواد نانومقیاس. نانوفناوری مقوله‌ای است که در چندین دهه اخیر به وجود آمده، شکل گرفته و امروزه با سرعت زیادی در حال گسترش است. نانومواد در یک مقایسه کلی با مواد دیگری که به میکرومواد معروف بوده و دارای اندازه‌های بزرگتری هستند، سطح اختصاصی بیشتر و ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی، الکتریکی، مغناطیسی، مکانیکی، گرمایی و نوری خاصی دارند که آن‌ها را از مواد در اندازه‌های بزرگتر متمایز می‌کند. پیشرفت‌های دهه‌های اخیر در زمینه نانوفناوری، نویدبخش تولید نانومواد جدید با ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی ویژه بوده است.
بنا بر گفته‌های متخصصان با ظهور این فناوری جدید، نانوموادی که در صنایع یا آزمایشگاه‌ها تولید یا مصرف می‌شوند، کارکنان، مصرف‌کنندگان و محیط‌زیست را در معرض نسل جدیدی از مخاطرات هوابرد قرار داده‌اند. نگرانی‌ها درباره نانومواد زمانی بیشتر شد که مطالعات مختلف، اثرات بیولوژیکی و سمی آن‌ها را برای موجودات زنده تأیید کردند. بنابر این مطالعات، نانوموادی نظیر نانومواد پایه کربن ممکن است به مرگ سلول‌های اپیتلیال ریه انسان منجر شوند. همچنین مطالعات اپیدمیولوژیک تأیید می‌کنند عمده مواجهه‌های شغلی با نانومواد به‌واسطه تجمع آن‌ها در هوا و استنشاق آن‌ها رخ می‌دهد.
در این رابطه، پژوهشگرانی از دانشگاه علوم پزشکی تهران مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن مروری علمی بر استانداردهای ملی ایران در ارتباط با جنبه‌های ایمنی، بهداشتی و محیط‌زیستی فناوری نانو انجام شده است.
این مطالعه با بررسی جامع پورتال سازمان ملی استاندارد انجام شده است و کلیه استانداردهای مربوط به ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست بررسی شده‌اند.
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه، وجود بیش از ۱۰۰ استاندارد منتشرشده، نشان از توجه به اهمیت موضوع استانداردسازی نانوفناوری در کشور است. اگرچه عمده استانداردهای موجود درخصوص ایمنی محیط‌های کاری نانو هستند، اما نیازمند افزایش آگاهی‌های عمومی و تخصصی در زمینه پیاده‌سازی آن‌ها در سطوح ملی هستیم.
در این خصوص، نفیسه نصیرزاده، پژوهشگر دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و همکارش می‌گویند: «۱۴ مورد از ۱۰۴ استاندارد موجود در زمینه نانوفناوری، در ارتباط با جنبه‌های ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست بودند و بیشتر استانداردها، ترجمه استانداردهای ISO یا ASTM بودند».
به گفته آن‌ها، «تحلیل محتوا نشان داد که استانداردهای تدوین‌شده در سال‌های اول در زمینه ارزیابی ویژگی‌های نانومواد بوده و در سال‌های اخیر به سمت پیشگیری از مواجهه و مدیریت ریسک تمایل پیدا کرده‌اند. تحلیل آماری نیز نشان داد، اکثر معیارهای ارزیابی کیفیت در سطح خوب بوده‌اند».
طبق یافته‌های این پژوهش، ایران با انتشار ۱۰۴ استاندارد در حوزه نانو، سومین کشور تدوین‌کننده استانداردهای نانو است که ۱۴ استاندارد حوزه ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست را پوشش می‌دهند.
نصیرزاده و همکارش اظهار کرده‌اند: عمده این استانداردها مربوط به حوزه ایمنی در محیط‌های کار هستند و خلأ استاندارد و شاخص‌های کافی در زمینه ارزیابی محیط‌زیست احساس می‌شود؛ امری که مؤید لزوم توجه بیشتر نهادهای متولی این حوزه به ابعاد زیست‌محیطی و بهداشتی مواجهه با نانومواد است».
آن‌ها افزوده‌اند: همچنین، به‌کارگیری این استانداردها در محیط‌های کاری، نیازمند آگاهی‌های عمومی و تخصصی است. لذا امید است با کاربردی کردن هرچه بیشتر این استانداردها و در آینده نزدیک اجباری کردن رعایت آن‌ها در محیط‌های کاری و آزمایشگاهی نانوفناوری، گام‌های مؤثری در راستای کاهش خطرات و کنترل اثرات نامطلوب آن‌ها برداشته شود».
این یافته‌ها در قالب یک مقاله علمی در نشریه‌ای به نام «فصل‌نامه مهندسی بهداشت حرفه‌ای» که متعلق به گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشکی همدان است، منتشر شده‌اند.
منبع:ایسنا
No tags for this post.