آیا بارورسازی ابرها راهی برای مبارزه با خشکسالی در ایران است؟

طی سال های گذشته احتمالا بارها با اصطلاح بارور کردن ابرها مواجه شده اید. در این روش، دولت ها با تکیه بر فناوری های جدید تلاش می کنند ابرهای موجود در مسیرهای مورد نظرشان را تلقیح کرده و در نتیجه شاهد بارش باران باشیم.

به گزارش سیناپرس، توانایی کنترل آب و هوا برای سال ها یک ایده فانتزی و در انحصار داستان های علمی -تخیلی محسوب می شد، اما از دهه ۱۹۴۰ میلادی به بعد، دانشمندان عناصری را برای باروری ابرها ابداع کردند که امکان ایجاد بارش مصنوعی را به دولت ها می داد.

هم اکنون طرح‌‌ها و پروژه‌‌هایی با روش و مقیاس‌‌های متفاوت در کشورهای جهان طراحی و اجرا شده است. این روش‌‌ها عموما شامل کنترل رواناب با مخازن سدها، تصفیه فاضلاب و پساب، بارور سازی ابرها، استفاده از یخچال‌‌های کوهستانی، تجهیز و نوسازی شبکه‌‌های آبیاری، شیرین کردن آب‌‌های شور با روش تقطیر، شیرین کردن آب‌‌های شور با روش فیلتراسیون، استفاده از یخ‌‌های قطبی و انتقال آب بین حوضه‌‌ای می شود.

انتخاب این روش‌‌ها در گذشته بیشتر به شرایط اقتصادی، جغرافیایی، سیاسی و اجتماعی بستگی داشت و در دهه‌‌های اخیر شرایط محیط‌‌زیستی نیز دخیل هستند، به نحوی که خسارات محیط‌‌ زیستی نیز در محاسبات طرح‌‌ها وارد می‌‌شود.

این طرح‌‌ها معمولا دارای اثرات و پیامدهایی در حوزه‌‌های اجتماعی، اقتصادی ، محیط ‌‌زیستی و حتی بین‌‌المللی هستند و به دلیل غفلت‌‌های انجام شده، بسیاری از کشورهای جهان با پیامدهای سوء آن مواجه هستند.

روش کنترل رواناب با مخازن سدها در ایران بیش از سایر روش‌‌ها مورد توجه بوده که در سال‌‌های اخیر به دلیل تغییر شرایط اقلیمی و نیز آشکار شدن اثرات زیست محیطی و اجتماعی مورد انتقاد جدی قرار گرفته است، به ‌نحوی‌که مقامات وزارت نیرو در مقاطع زمانی مختلف بر زیاده‌‌روی در احداث این سازه‌‌ها و مشکلات ناشی از آن اذعان کرده اند.

برنامه‌‌های دهه اخیر وزارت نیرو نشان از رو کردن به روش شیرین‌‌سازی و انتقال آب بین‌حوضه‌‌ای دارد. این روش نیز به عنوان یکی از پرهزینه‌‌ترین و آسیب‌‌زاترین (ابعاد محیط زیستی و اجتماعی) روش‌‌های تامین آب، هم در جهان و هم در ایران مخالفانی بسیار جدی دارد. از سویی به روش‌‌هایی مانند تجهیز و نوسازی شبکه‌‌های آبیاری چندان پرداخته نشده‌‌است.
روش بارورسازی ابرها، جزو روش‌‌های نسبتا ارزان تامین آب است که در ایران نیز از دهه هفتاد مورد توجه قرار گرفته‌‌است.

دانشمندان چگونه ابرها را بارور می کنند؟

همانطور که از نام آن پیداست، بارورسازی ابرها فرآیندی است که طی آن دانه هایی به شکل نمک خوراکی ساده یا یدید نقره در جو آزاد می شوند تا ابرها تحریک شده و باران مصنوعی را ایجاد کنند.

به گفته محققان، بارورسازی ابرها می تواند راه نجاتی برای مبارزه با خشکسالی مناطقی در سراسر جهان باشد که میزان بارندگی در آنها کم است.

ابرها به دلیل ماهیت خود زمانی تشکیل می شوند که مولکول های آب تبخیر شده در اطراف غبار و یخ جوی متراکم می شوند که در علم هواشناسی به عنوان هسته شناخته می شوند. همانطور که قطرات آب بیشتری در اطراف هسته جمع می شوند، قطرات بزرگتر با هم برخورد کرده و شروع به تشکیل ابر می کنند.

به گزارش سیناپرس، این بذر طبیعی همان چیزی است که دانشمندان توانسته‌ اند با استفاده از مواد پاشیده شده توسط هواپیما به روی ابر یا حتی به کمک شلیک موشک‌ های زمینی تکرار کنند.

با این حال، این فرآیند نمی تواند ابرهای رقیق را بارور کند. از نظر فنی ابتدا باید مقداری بخار آب یا ابرهای جوان در منطقه وجود داشته باشد تا دانه های مصنوعی بتوانند ابرها را تشکیل دهند.به گزارش سیناپرس، ممکن است در وهله اول این سوال مطرح شود.

که اساس چرا باید این کار را انجام داده و ابرها را بارور کنیم. به گفته محققان، بارورسازی ابرها می تواند راه نجاتی برای مبارزه با خشکسالی مناطقی در سراسر جهان باشد که میزان بارندگی در آنها کم است. به عنوان مثال، یکی از مشتاق ترین کشورها برای اجرای برنامه های باروری ابرها، امارات متحده عربی است. به گزارش سیناپرس،  محیط خشک امارات متحده عربی به عنوان یکی از خشک ترین کشورهای روی زمین، سالانه تنها حدود ۱۲۰ میلی متر بارندگی دریافت می کند.

بنابراین برنامه‌ های بارور سازی ابرها با هدف افزایش بارندگی برای کمک به فعالیت‌های کشاورزی حیاتی است. با این حال، ایجاد باران برای آبیاری گیاهان تنها یکی از دلایل باروری ابرها است. این عمل علاوه بر کمک به کشاورزی، راه حلی برای انواع مشکلات آب و هوایی است.

به گزارش سیناپرس، تاکنون به دلایل مختلفی از این روش استفاده شده است و ایجاد بارندگی استراتژیک برای ایجاد راه برای آسمان آبی در المپیک ۲۰۰۸ پکن تا باروری ابرها با هدف جلوگیری از طوفان های تگرگ شدید که باعث آسیب فیزیکی به محصولات می شود از جمله این موارد محسوب می شوند.

متاسفانه در سال های اخیر با کاهش حجم بارندگی ها در کشور، ضرورت استفاده از روش باروری ابرها در کانون توجه دست اندرکاران حوزه آب، کشاورزی و منابع طبیعی قرار گرفته است.خشکسالی پدیده ای است که در چند سال اخیر مشکلات زیادی را برای کشورهای مختلف از جمله ایران که بر روی کمربند خشک و نیمه خشک واقع شده ایجاد کرده است.

از این رو کشورها در صدد یافتن راه حلی برای گذر از خشکسالی هستند که بارورسازی ابرها با هدف افزایش بارش یکی از این روش هاست.

حسین اردکانی پیشکسوت هواشناسی کشور در می گوید، گزارش های منتشر شده از این فناوری در دنیا نشان می دهد که عملیات بارورسازی ابرها با روشی بسیار مطمئن و همراه با پارامترهای کاملا علمی می تواند ۲۰ تا ۲۵ درصد بارندگی را در همان منطقه عملیاتی افزایش دهد.

به گزارش ایرنا، اردکانی افزود: مثلا در منطقه ای مانند یزد که در طول سال مقدار ابر در آن بسیار کم است و نوع ابر نیز برای بارش مناسب نیست، چگونه باید انتظار داشته باشیم عملیات بارورسازی ابرها نتیجه بخش باشد اما در منطقه ای که مقدار و نوع ابر محاسبه شده و جواب مثبت است می توان این کار را انجام داد؛ البته آنهم باید بسیار دقیق و با استفاد از فناوری روز باشد.

پیشکسوت هواشناسی کشور ادامه داد: برخی کشورها حدود ۲۰ سال است برای یک منطقه مورد نظر عملیات بارورسازی ابرها را انجام می دهند، ما نیز می توانیم این کار را برای حوضه آبریز دریاچه ارومیه انجام دهیم.

 

گزارش و تالیف: مهگل غفاری

No tags for this post.