به گزارش سیناپرس، یکی از سوالات مهمی که این روزها عامه مردم و بسیاری از کارشناسان دارند این است که وضعیت نرخ ارزها در کشور پس از توافق چه خواهد شد.
در این مقاله ابتدا عوامل مهمی که بر نرخ ارز تاثیر می گذارند را بررسی کرده و سپس نظرات برخی از کارشناسان حوزه مالی را با شما به اشتراک میگزاریم.
عوامل موثر بر نرخ ارز
عواملی که بر نرخ ارز تاثیر می‌گذارد به دلایل مختلف برای کشورها مهم هستند. این عوامل می‌توانند بر نحوه تجارت یک کشور با کشور دیگر تأثیر زیادی داشته و همچنین این عوامل بر میزان پولی که افراد می‌توانند در هنگام مبادله یک ارز با ارز دیگر به دست آورند، موثر باشد. به گزارش سیناپرس، اگرچه درک، بررسی یا حتی پیش‌بینی این عوامل آسان نیست، اما دانستن آنها به خصوص اگر به مبادله ارزهای خارجی علاقه مند باشید، مفید است.
۱. تورم
تورم قدرت خرید نسبی یک ارز در مقایسه با سایر ارزها است. به عنوان مثال، ممکن است یک واحد ارز برای خرید یک سیب در یک کشور کافی باشد، اما برای خرید همان سیب در کشوری با تورم بالاتر، هزار واحد ارز لازم است.
چنین تفاوت‌هایی در تورم پایه و اساس این است که چرا ارزهای مختلف قدرت خرید متفاوتی دارند و در نتیجه نرخ ارزش متفاوتی دارند. به این ترتیب، کشورهایی که تورم پایین دارند، معمولاً در مقایسه با کشورهایی که نرخ تورم بالاتری دارند، دارای ارزهای قوی‌تری هستند.
در نیمه آخر قرن بیستم، کشورهایی با تورم پایین شامل ژاپن، آلمان و سوئیس بودند، بعدها ایالات متحده و کانادا نیز به تورم پایین دست یافتند.به گزارش تریدینگ اکونومی نرخ تورم در ایران ۵۴ درصد برای ماه قبل براورد شده است که بدونه شک یکی از عوامل اصلی در بالا بودن قیمت ارز در ایران، تورم است.
۲. نرخ بهره
نرخ بهره به شدت با میزان تورم و ارزش ارز مرتبط است. بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف از نرخ بهره برای تعدیل تورم در داخل کشور استفاده میکنند. به عنوان مثال، افزایش نرخ‌های بهره، سرمایه خارجی را جذب می‌کند، که منجر به افزایش ارزش ارز محلی می‌شود.
با این حال، اگر این نرخ‌ها برای مدت طولانی بیش از حد بالا بمانند، ممکن است تورم به شدت کاهش یابد که این امر میتواند منجر به کاهش ارزش پول شود. به این ترتیب، بانک‌های مرکزی باید به طور مداوم نرخ‌های بهره را طبق وضعیت اقتصادی کشور تنظیم کنند.
۳. بدهی عمومی
کشورهایی که دارای کسری بودجه و بدهی عمومی زیادی هستند برای سرمایه گذاران خارجی جذابیت کمتری دارند. اگر بدهی دولت از رشد اقتصادی پیشی بگیرد، میتواند با جلوگیری از ورود سرمایه‌گذاری خارجی به کشور، تورم را افزایش دهد.
در برخی موارد، دولت ممکن است برای جبران بدهی، پول چاپ کند، اما افزایش عرضه پول ناگزیر باعث تورم شده و ارزش پول کشور را کاهش می دهد. علاوه بر این، اگر دولتی نتواند کسری بودجه خود را از طریق فروش اوراق قرضه داخلی و افزایش عرضه پول تامین کند، به ناچار باید به فروش اوراق بهادار به خارجی‌ها با قیمت کمتر رو بیاورد.
جایگاه ایران در میان کشورهای جهانی از نظر بدهی خارجی
ایران با داشتن کمتر از ۸ میلیارد دلار بدهی در جایگاه صد و دهمین کشور بدهکار جهان قرار گرفته است که این رقم نسبت به بدهی کشورهای بالا تقریبا هیچ محسوب می‌شود. به گزارش سیناپرس، در مقایسه با شهروندان کشورهایی نظیر سوئیس و سنگاپور که بدهی بالای ۲۰۰ هزار دلار بدهی سرانه دارند و حتی نسبت به سرانه بدهی مردم آمریکا که بیش از ۹۱ هزار و ۳۰۰ دلار است، نرخ بدهی تنها ۹۴ دلار به ازای هر شهروند در ایران نیز عملا صفر محسوب می‌شود.
۴. ثبات سیاسی
یک کشور با ثبات سیاسی و عملکرد اقتصادی قوی، سرمایه‌گذاری خارجی بیشتری را جذب می‌کند که این امر به تقویت نرخ ارز کمک می‌کند. البته برعکس موضوع فوق نیز صادق است، عدم ثبات سیاسی باعث کاهش ارزش نرخ ارز یک کشور می‌شود، به عنوان مثال، آشفتگی سیاسی میتواند باعث از بین رفتن اعتماد به یک ارز و انتقال سرمایه به ارز کشورهای با ثبات‌تر شود.
ثبات سیاسی همچنین بر محرک های اقتصادی و سیاست های مالی تأثیر می گذارد، این دو مورد می توانند تأثیرات بلند مدتی بر نرخ مبادله ارز داشته باشند. همواره، کشورهایی مانند سوئیس که ثبات سیاسی بالایی دارند، دارای ارزهای قوی تر و با ارزش تری هستند.
۵. سلامت اقتصادی
سلامت یا عملکرد اقتصادی روش دیگری برای تعیین نرخ ارز است. به عنوان مثال، شهروندان کشوری با نرخ بیکاری پایین پول بیشتری برای خرج کردن دارند که این موضوع به ایجاد یک اقتصاد قوی تر کمک می‌کند.
با اقتصاد قوی‌تر، این کشور سرمایه گذاری خارجی بیشتری را جذب می‌کند که به نوبه خود به کاهش تورم و افزایش نرخ ارز کشور کمک خواهد کرد. شایان ذکر است که سلامت اقتصادی بیشتر یک اصطلاح فراگیر است که چندین محرک دیگر مانند نرخ بهره، تورم و تراز تجاری را در بر می‌گیرد.
۶. تراز تجاری
تراز تجاری، تفاوت نسبی بین واردات و صادرات یک کشور است. به عنوان مثال، اگر کشوری تراز تجاری مثبت داشته باشد، به این معنی است که صادرات آن بیشتر از واردات است. در چنین حالتی میزان ورود ارز بیشتر از خروجی است.
وقتی این اتفاق می‌افتد، ذخایر ارز خارجی یک کشور رشد می‌کند و به کاهش نرخ بهره کمک می‌کند، که منجر به رشد اقتصادی شده و نرخ ارز محلی را تقویت می‌کند.
۷. کسری حساب جاری
کسری حساب جاری ارتباط نزدیکی با تراز تجاری دارد. در این سناریو، تراز تجاری یک کشور با شرکای تجاری آن مقایسه می‌شود که منعکس کننده تمام مبادلات بین کشورها برای کالاها، خدمات، بهره و سود سهام است. اگر کسری حساب جاری یک کشور بیشتر از شریک تجاری آن باشد، میتواند ارز کشور را نسبت به واحد پول شریک تجاری آن ضعیف کند.
به این ترتیب، کشورهایی که کسری حساب جاری ندارند یا مقدار آن کم است، نسبت به کشورهایی که دارای کسری حساب جاری هستند، ارزهای قوی‌تری دارند.
۸. میزان اعتماد معامله‌گران
گاهی اوقات، قیمت ارزها تحت تأثیر اعتماد (یا عدم اعتماد) معامله‌گران قرار می گیرند. تغییرات قیمت ارز معمولا ناشی از حدس و گمان غیرمنطقی، ناگهانی و کوتاه مدت معامله گران است. به عنوان مثال، ممکن است معامله گران یک ارز را بر اساس نتیجه انتخابات با ارزش کمتری معامله کنند، به خصوص اگر نتیجه برای تجارت یا رشد اقتصادی نامطلوب تلقی شود.
در موارد دیگر، معامله گران ممکن است به دلیل اخبار اقتصادی، نسبت به یک ارز خوش بینانه عمل کنند، که ممکن است باعث افزایش قیمت ارز شود، حتی اگر خود اخبار اقتصادی به ارز کشور ربطی نداشته باشد.
۹. مداخله دولت
دولت ها مجموعه ای از ابزارها را در اختیار دارند که از طریق آنها می‌توانند نرخ ارز محلی خود را دستکاری کنند. در درجه اول، بانک های مرکزی به تعدیل نرخ های بهره، خرید ارز خارجی، تغییر نرخ‌ه ای وام دهی، چاپ پول و استفاده از ابزارهای دیگر برای تعدیل نرخ ارز معروف هستند. هدف اصلی این کار، ایجاد شرایط اقتصادی مطلوب، ثبات نرخ ارز و مشاغل بیشتر است.
نرخ ارز توسط عوامل پیچیده متعددی تعیین می‌شود که حتی باتجربه ترین اقتصاددانان را دچار سردرگمی می‌کند. با امیدی که برای روی کار آمدن بایدن ایجاد شده بود، بسیاری تحلیل‌ها بر این استوار بود که نرخ ارز میتواند به محدوده بیست و دو هزار تومان بازگردد و حتی برخی کارشناسان معتقد بودند بازار کشش کاهش قیمت تا ۱۸ هزار تومان را نیز دارد به نظر بسیاری از کارشناسان حتی وجود توافق و وضعیت تورم نمی‌توان نرخ ارز را کمتر از ۲۷ تا ۲۸ هزار تومان در نظر گرفت. البته اینها صرفا نظرات افراد و کارشناسان محسوب شده و وضعیت نرخ ارز بسته به تصمیمات دولت و میزان تقاضا دارد.
پیش بینی فعالان اقتصادی از قیمت ارز بعد از برجام
در نظرسنجی قبلی که از سوی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران انجام شده است، ۵۲.۲ درصد از فعالان اقتصادی معتقدند که قیمت ارز بعد از برجام، ثابت و البته تک نرخی خواهد شد، ۲۸.۴ درصد از آنها بر این باورند که نرخ ارز افزایش یافته و در نهایت تنها ۱۹.۴ درصد از فعالان اقتصادی می گویند که نرخ ارز کاهش می یابد.
برخی از کارشناسان هم بر این باورند که توافقنامه ای به دست خواهد امد هرچند که هر توافقی به هر حال خالی از نکات مثبتی نیست، ولی مسئله بازار ارز و قطعا تاثیرات مطلوبی مثبتی را بر روی اقتصاد و بهبود ان به همراه خواهد داشت اما نرخ ارز ارتباط مستقیم با نرخ تورم، نرخ بهره، جذب سرمایه‌ها در بازار تولید رفع بیکاری و مدیریت مسائل اقتصادی در داخل دارد.به گزارش سیناپرس، البته مطمئنا بر طرف شدن تحریم‌های ظالمانه، آثار خوبی را در وضعیت اقتصادی می‌گذارد، ولی نه به سرعت که انتظار داشته باشیم بلافاصله همه چیز تغییر کند.
اگرچه با توجه به شرایط اقتصادی ایران و روند افسارگسیخته تورم، بارها تأکید شده است که با احیای برجام نباید توقع تحولات بازارها را در کوتاه مدت داشت اما به‌هرحال هر بازار، مسیر خود را پیدا خواهد کرد.
یکی از مهم ترین این حوزه ها، بازار ارز است که قیمت آن در طول یک سال گذشته نوسان زیادی را پشت سر گذاشته است. چند ماهی است که نرخ ارز در محدوده بالای سی هزار تومان قرار گرفته و تلاش دولت بر این بوده که نرخ را در همین محدوده کنترل کنند .
عده ای بر این باورند که به نتیجه رسیدن مذاکرات سبب می‌شود قیمت دلار به شدت نزول کرده و حتی عددهای کمتر از ۲۰ هزار تومان را تجربه کند. آن ها معتقدند که با اعلام خبر قطعی توافق، قیمت ارز سقوط می کند؛ زیرا به غیر از ورود دلارهای خانگی به بازار، افزایش فروش نفت و آزادسازی منابع بلوکه شده ارزی ایران در کشورهای دیگر، تزریق ارز به اقتصاد را افزایش داده و در نتیجه دلار ارزان می شود. این گروه معتقدند که نقش اخبار سیاسی در تعیین قیمت دلار بیشتر از عوامل اقتصادی است.
در مقابل، بسیاری از کارشناسان این نظر را غیرمنطقی می دانند. اینکه رفع تحریمها و ورود ارز به کشور چه تأثیری بر بهبود اوضاع اقتصادی و برون رفت از وضعیت رکود و تورم خواهد داشت، بسته به سیاست هایی است که دولت در تخصیص منابع ارزی اتخاذ خواهد کرد.
اگرچه با ورود ارز به کشور، قیمت دلار هم تغییراتی می کند اما این نکته هم قابل توجه است که ارز پیش از اینکه وابسته به نتیجه مذاکرات باشد، تحت تأثیر روندهای کلی اقتصاد ایران قرار دارد.
به گزارش سیناپرس، عوامل دیگری نظیر تورم، توان مدیریت ارزی دولت، توان ذخایر ارزی، حجم تجارت خارجی و فشار صادر کنندگان هم میتواند باعث بالا رفتن قیمت ارز شود.
در حال حاضر بیشتر این عوامل روند افزایشی قیمت دلار را پشتیبانی می کنند و در کنار این موارد، دولت نیز تمایلی به کاهش قیمت دلار به پایین تر از سطوح فعلی را ندارد زیرا بسیاری از هزینه های خود را از بالا بودن قیمت دلار تأمین می‌کند؛ به‌علاوه صنایع بزرگ هم از کاهش نرخ دلار متضرر خواهند شد.
آینده دلار چگونه پیش‌بینی می‌شود؟
موضوع قابل تأمل این است که کدام یک از این پیش بینی ها به واقعیت نزدیک تر بوده و کدام عامل بر کاهش یا افزایش قیمت دلار بیشتر اثر می‌گذارد؛ اخبار سیاسی مذاکرات یا فاکتورهای اقتصادی؟
در دنیای واقعیت، با تحقق برجام و آزاد شدن پول های بلوکه شده، دو نوع رویکرد شکل خواهد گرفت؛ نخست برخوردی احساسی که همان تزریق فراوان ارز به بازار در راستای بهبود شرایط و افت قیمت ها است که این اقدام کوتاه مدت و موقتی خواهد بود.
رویکرد دیگر، تصمیمات کارشناسانه و منطقی تر در جهت تزریق ارز به طور کنترل شده است؛ به طوری که ارز موجود برای ترمیم زیرساخت‌ها اقتصادی خرج شود و البته این اقدام پیامدهایی بلندمدتی را در بر خواهد داشت.
کارشناسان اقتصادی معتقدند احتمالاً دولت سعی می کند با ارزپاشی یا شوک های ناشی از تصمیمات سیاسی، نرخ ارز را در یک مقطع کوتاه سرکوب کند اما روند اقتصاد ایران به گونه‌ای است که قیمت ارز یک روند آهسته و پیوسته افزایشی دارد.
در صورت توافق و حذف تحریمها مسیر اقتصاد به سمت رشد خواهد رفت و قطعا تجارت خارجی هم افزایش خواهد داشت و تقاضا برای ارزهای خارجی به مرور زیاد خواهد شد و همین مسله نیز باعث ایجاد شیب صعودی در قیمت ارزها خواهد شد.
من پیش بینی می کنم توافق هسته ایی برای مدت بسیار کوتاهی تاثیر خودش را بر نرخ ارز خواهد گذاشت و موجب ارزان شدن ارزهای خارجی خواهد شد اما اینکه قیمت دلار به کانال بیست هزار تومان یا زیر آن خواهد رفت را هیچکس در حال حاضر نمی پیش بینی کند و قطعا فاکتورهای اقتصادی تاثیرات عمیق تری را در طی زمان بر روی نرخ ارز داشته و تصمیمات سیاسی معمولا هیجانات کوتاه مدت در بازار ایجاد میکنند.
گزارش: دکتر پوریا جهانبخشیان- مدرس گروه بازرگانی و امور مالی دانشگاه دولتی قبرس
مشاور و تحلیل گر بانک سوییس کوت در بخش بازار سهام و فارکس