ازدواج و تشکیل خانواده، پیشران بالندگی و زمینه سازی سبک زندگی اسلامی – ایرانی

قرآن حکیم و سیره نبوی و اولیای الهی بر ازدواج و تشکیل خانواده و ایفای درست نقش همسری، مادری و پدری تأکید خاص دارند. شاکله اصلی و سازه های بنیادی شخصیت فرزند در خانواده شکل می گیرد. بر همین اساس  نقش تربیتی، آموزشی و انتقال میراث فرهنگی از پدر و مادر به فرزندان بخشی برجسته و پر رنگ از کارکردهای خانواده در جهت دادن به سبک زندگی است.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز اهتمام قابل توجهی به امور تبیینی، تکوینی و تشریعی این نهاد محوری مبذول داشته است. خانواده از منظر قانون اساسی، واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان و زمینه ساز حرکت تکاملی و رشد یابنده انسان توصیف شده است. همین طور اصول دوم و سوم قانون اساسی بر کرامت و ارزش والای انسان و ایجاد محیط مناسب برای رشد فضائل اخلاقی تأکید دارد. اصل دهم قانون اساسی بر محوریت خانواده در برنامه ریزی ها و پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی و اصل بیست و یکم نیز بر ایجاد زمینه های مساعد برای رشد شخصیت زن و ایفای نقش مادری تأکید دارد. سرمایه گذاری در حوزه ازدواج و تشکیل خانواده از جهات مختلف امری مهم و حتی اقتصادی است.

اگر چه مبانی ارزشی ازدواج و تشکیل خانواده متأثر از اقلیم های جغرافیایی، فرهنگی، قومی و باورهای مذهبی است که هرکدام به نوعی سنت ها، آداب و تشریفات این حقیقت آشکار را تحت تأثیر قرار داده است، اما ازدواج در آیین توحیدی اسلام رنگ و بوی دیگری دارد که بسیار متمایز از سبک و سیاق های اقلیم های فرهنگی و جغرافیایی جهان امروزی است.
بر اساس نقشه راه فطرت و طبیعت، هر دختر و پسری که به سن بلوغ جنسی، عقلی و اجتماعی رسیده باشد، در آرزوی ازدواج موفق و پایدار و نیل به مقام معنوی «مادری» و «پدری» است.

«مادر شدن» و «پدر شدن» در غالب انسان ها به صورت یک نیاز روانی و معنوی و در غالب جوامع به عنوان یک پدیده اجتماعی مهم بروز و ظهور دارد. فرزند در همه اقلیم های فرهنگی، از ارزش والا و منحصر به فردی برخوردار است. مِهر مادری و پدری خصیصه ای ذاتی و موهبتی الهی است که هیچ بدیل و جایگزینی در نظام آفرینش ندارد.

عشق به فرزند با حب به خود چنان آمیخته  است که هیچ چیزی نمی تواند این عشق و محبت ذاتی و فطری را به فراموشی سپرد. فرزند ادامه زندگی پدر و مادر و به نوعی حلقه واسط زنجیره خانوادگی و قومی است. با چنین نگاهی، فرزندآوری در طول تاریخ و تمدن بشری به عنوان یک نیاز طبیعی و زیستی مورد توجه بوده و ازدواج و تشکیل خانواده نیز در اقلیم  های فرهنگی مختلف به عنوان یک امر مهم و حتی قدسی مورد احترام است.

با وجود این، نگاه به شأن و منزلت فرزند در طول تاریخ و اقلیم های فرهنگی، متفاوت است. فرزند از منظر قرآن کریم، هِبه ای است که خالق حکیم از روی لطف و مرحمت به خانواده  عطا می کند. آیه 74 سوره فرقان یکی از وجوه عبادالرحمن را کسانی ذکر می کند که اظهار می‌دارند: «پروردگارا فرزندانی از نسل ما عطا کن که مایه چشم روشنی ما باشند».
 از نگاهی دیگر مجموعه کنش های انسان در نظام توحیدی بر اساس چهار مؤلفه؛ فطرت، طبیعت، عقلانیت و معنویت قابل تبیین است. از چنین منظری انتظار می رود عملکرد نظام اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جامعه اسلامی نیز با چهار گانه فوق پیوندی وثیق و عمیق داشته باشد و ساز و کارهای آن را بر اساس نقشه راه خلقت طراحی و سازمان-دهی کند.

یکی از وجوه ممیزه آئین عرشی رسول خدا، ارائه الگو در همه زمینه های زیربنائی جامعه است. در این میان شکل‌گیری نهاد مقدس خانواده که مهم ترین و زیربنائی ترین و پر برکت ترین نهاد فطری، طبیعی و اجتماعی در تاریخ فرهنگ و تمدن بشری است، مورد توجه شارع مقدس قرار گرفته است و بهترین بنای هستی با معماری بهترین برگزیده خدا پیامبر خاتم حضرت محمد (ص) شکل گرفت و عقد زوجیت دو گوهر هستی حضرت زهرا (س) و امیرالمؤمنین علی (ع) توسط رسول مهربانی و محبت خوانده شد تا منشور همسر گزینی و همسرداری برای همیشه بر پیشانی تاریخ نگاشته شود و بهترین روش های فرزندآوری و فرزندپروری در اختیار مادران و پدران قرار گیرد.

شکل گیری رفتار های تجمل گرائی و اشرافیت در حوزه ازدواج و تشکیل خانواده، آفتی است که زنجیره تشکیل، تحکیم و تعالی نظام خانواده را تهدید می کند.

تغییر تدریجی الگوهای ازدواج به سمت اشرافي گري و ليبراليسم فرهنگي، بالارفتن سن ازدواج، افزایش نسبی طلاق، ضعف نظام آموزشی کشور در پرورش مهارت های زندگی و قابلیت های همسرگزینی، خلأ ناشی از تبیین الگوهای ازدواج بهنگام و دقيق، تن دادن به ازدواج های هیجانی، تحمیلی و ناخواسته، فقدان برنامه آموزشی مناسب برای قبل و حين و بعد از ازدواج، ضعف قوانین مربوط به حوزه خانواده، ناديده گرفتن اصل 10 قانون اساسي در محور قرار دادن خانواده در همة قوانین و برنامه ریزی ها، عدم توجه کافی به سیاست های فرزندآوری و فرزند پروري بیان شده در سیاست های کلی خانواده و جمعیت، تأثیر فضای مجازی بر نظام خانواده و افزایش نسبی خشونت خانگی، از جمله چالش هایی است که سلامت جامعه، بهداشت روان، تحكيم و تعالي خانواده، هویت ملی و انسجام اجتماعی را هدف قرار داده است.

هدف از تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، ریل گذاری پیشرفت جامعه بر اساس مؤلفه ای دینی و ملی و استفاده از تجارب بشری و سرمایه های ماندگار در حوزه های مختلف می باشد. اجرائی شدن اندیشه خانواده محوری که در اصولی از قانون اساسی کشور و گفتمان حضرت امام خمینی (ره) ، مقام معظم رهبری و سیاست های کلی خانواده و جمعیت مورد تصریح قرار گرفته است، یک ضرورت اجتماعی در شرایط فعلی کشور است و هر گونه قصوری در این حوزه، پیامدهای ناخوشایندی به دنبال خواهد داشت.

نهادینه شدن شعار خانواده محوری نیازمند باور قلبی کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران به این مهم و عزم جدی آنان برای فراهم کردن الزامات آن است. جای بسی خوشوقتی است که سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در فرازهای مختلفی به این مهم اشاره کرده و منظومه تدابیر به گونه ای سازمان دهی شده است که زیرساخت ها و تمهیدات لازم، به منظور ازدواج آسان و تشکیل خانواده در نظر گرفته شده است. امید است با اجرائی شدن سند الگو، روح تازه ای به مجموعه کنش های فردی، اجتماعی و حاکمیتی پیشرفت دمیده شود.

*محمدحسین ساجدی نیا -سرپرست دبیر اندیشکده خانواده مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

No tags for this post.