گزارش تصویری و تحلیل فنی مسجد شاه ولی تفت
مسجد شاه ولی در میدان مرکزی و خیابان ساحلی شهر تفت واقع شده است . این بنا از خشت و آجر ساخته شده و دارای شبستان تابستانی ، ایوان ، گنبد و شبستان زمستانی در ضلع غربی است . ماذنه بر بالای گنبد قرار داشته، که راه پله دسترسی به آن را ، از روی گنبد و در ضلع شمالی میسر ساخته و از دور نمایان است .
بر سر در ورودی مسجد در آهنی بزرگی نصب شده و دور تا دور آن را با کاشی های ملون تزیین کرده اند . دو طرف سر در ، پنجره های مشبک کاشی کاری شده ای کار شده که یک در کوچک چوبی خراطی شده با طرح های هندسی و مشبک ، در آن کار گذاشته اند . دور تا دور این در را کتیبه قرآنی با خط نسخ به رنگ سفید در زمینه لاجوردی پوشانده است .
بقعه در حال حاضر تبدیل به کتابخانه شده است ، این ساختمان مشتمل بر یک گنبد بزرگ و گنبدی کوچکتر در ضلع جنوبی آن ، در دو طرف گنبد یعنی اضلاع شمالی و شرقی ، راهرو هایی ساخته شده و در ضلع غربی آن این راهرو به ایوان با سه طاق نما و دو ستون نما سازی شده تبدیل گردیده است که با اختلاف سطح بنا از کف میدان مجاور ، هفت پله جهت دسترسی به بنا به نمای ساختمان جلوه دیگر داده است . پوشش بام گنبد ، ترکیب آجر لعاب دار سبز و لاجوردی و آجر ساده است که کلمه علی بر بام گنبد و یا علی بر ساقه آن تکرار شده است . کتیبه کاشی معرق موجود بر دیوار ضلع شمالی اطاق ، ضلع جنوبی گنبد و کتیبه باریک کاشی لاجوردی ساقه گنبد از داخل مربوط به سال 1323 هجری شمسی است .
در جوار این مسجد و بقعه ، حسینیه ای نیز وجود دارد . که در ضلع شرقی و غربی آن مغازه هایی دایر شده است و در حال حاضر این حسینیه شبیه یک میدان است . آب انبار مجموعه نیز در ضلع جنوب شرقی حسینیه واقع شده است .
مسجد دو طبقه بوده و دارای شبستان های زنانه و مردانه می باشد . دور تا دور مسجد تا ارتفاع یک متری ازاره کاشی کاری در طرح اشکال شش ضلعی فیروزه ای رنگ در قاب کاشی معرق ، کار شده است . مسجد دارای محرابی می باشد که تزییناتی در آن دیده نمی شود و کتیبه سنگی سفید یکپارچه ای آن را پوشانده است که بر روی آن آیات قرآنی حک شده است و در وسط آن نقوش تزئینی نیز به چشم می خورد . در بالای محراب سه کتیبه سنگی و سه پنجره مشبک کاشی کاری شده دیده می شود . در کنار محراب منبری چوبی وجود دارد که بر روی آن نقش ستاره داوود دیده می شود.
ایرج افشار در صفحه 419 تاریخ یزد در مورد این بنا چنین می نویسد :
« مسجدی است بزرگ دارای گرمخانه و قسمت تابستانی . بنا به ذکر جامع مفیدی در طرف قبلی خانقاه ( خانش بیگم همشیره … شاه طهماسب … که حرم … شاه نورالدین نعمة الله باقی بوده مسجدی عالی اساس بنا فرموده … ) .
آثار دیدنی و تاریخی این مسجد عبارتند از :
- سنگ مرمر محراب به اندازه 64×125 سانتیمتر با نقش قندیل و کنده کاری های گل و بوته و ( اقم الصلوة …. الخ ) در حاشیه و ( لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله ) در پیشانی به خط نسخ خوش که دارای رقم ( فی ربیع الثانی سنة ثلاث و سبعین و ثمانما ئه ) است .
- در ورودی چوبی مشبک بسیار ظریف که لفظ محمد ( ص ) چند بار در حقه هایی در نهایت استادی بر آن کنده کاری شده است .
- در اطراف این در کتیبه ای از کاشی معرق به خط نسخ که بر آن دوازده امام کتابتشده نصب است و رقم آن چنین خوانده می شود : ( فی 2 شهر شعبان المعظم نوشت این کتابه کمال شهاب به تسع و ثمانین و ثمانمائه )
- بالای سر در یک قطعه چوب منبط و آلت سازی شده به شکل مثلث نصب و از نفایس چوبینه تراشی ایرانی در آن صفحات است .
- بالای سر محراب یک شبکه گچبری بسیار خوب و خوش طرح برای نور گیری قرار دارد و در حاشیه اش تاریخ 1339 دیده می شود .
- یک تکه زیلو از زیلوی بزرگ و قدیم مسجد از تصاریف ایام بر جای مانده و هنوز در مسجد نگهبانی می شود . در آن این عبارت بافته شده است : ( وقف مسجد جامع خانقاه علیه نوریه قریه تفت تحریراً فی شهر رمضان المبارک سنه 963 امر شمس قطب الدین میبدی . )
- یک کاشی به خط نستعلیق که لوح قبر بوده است در آن جا موجود است و دوازده بیت شعر به خط نستعلیق بر آن کتابت شده است .
این بنا به شماره 771 و در تاریخ 23/12 / 46 13به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.
