نقش مبانی کلامی در تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

دسـتیابی بـه نظریه‌اي اسلامی در عرصه‌ های پیشرفت، پیش از هر چیز مستلزم آن اسـت کـه علـم کلام ظرفیت منابع دینی را براي استنباط نظریه پیشرفت اثبات کند.  علم کلام بـا تبیـین مبانی دین‌شناختی؛ مانند گستره و قلمرو دین اسلام و شناختاري بودن زبان متون دینـی و دهها بحث دیگر، استخراج نظریه اسلامی پیشرفت را از متون دینی ممکن نموده است. 

اسلامیت الگوی پیشرفت این گونه تامین شده است که ارکان نظریه اسلامی پیشرفت- که برخی از چارچوب‌های کلان الگو را تشکیل می‌دهند- با توجه به مبانی دین اسلام- اعم از مبانی فلسفی، کلامی، فقهی، حقوقی و اخلاقی- به دست آمده اند و برخی از مباحث پیشینی الگو که در اسلامیت الگو نقش دارند و ابعاد و چارچوب‌هایی دیگر از الگو را تشکیل می‌دهند، با توجه به مبانی مذکور، حل و فصل و تبیین شده اند. 

به دلیل اهمیت دستیابی به فلسفه الگو و دستیابی به نظریه اسلامی پیشرفت که از الزامات الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به شمار می‌رود،  نویسنده با راهنمایی دکتر اکبر میرسیاه، در رساله‌ای‌ با عنوان "نقش مبانی کلامی مذهب تشیع در تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت" ارتباط مبانی کلامی دین اسلام با مسائل مذکور و نقش آن مبانی در حل و فصل برخی از مباحث پیشینی الگو و در دستیابی به ارکان نظریه اسلامی پیشرفت را مورد بررسی قرار داده‌ است. 

این رساله که پژوهشی توسعه‌ای با روش کتابخانه‌ای و با شیوه تبیینی (عِلّی) است، به تناسب بحث، از شیوه‌های تحلیلی و توصیفی نیز بهره برده ‌است. 

هدف اصلی این رساله، توجّه به مبانی کلامی، معیارها و چارچوب‌هایی کلان برای الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت است که آن الگو را از سایر الگوها متمایز ساخته است.

 در این راستا؛
1- با توجه به مبانی کلامی، اهداف ابتدایی، متوسط و نهایی الگو مشخص و چگونگی سازماندهی نظام هدف‌گذاری الگو و نظام راهبردهای الگو تبیین شده است. 
2- با توجه به مبانی کلامی، روش‌شناسی استنباط نظریه اسلامی پیشرفت- چه در بخش دستیابی به راهبردها و قوانین و چه در بخش دستیابی به حقایق نظری- بررسی و روش‌های مطلوب مشخص شده است. 
3- با توجه به مبانی کلامی، راهبرد کلان جدیدی برای پیشرفت به دست آمده که با همه استراتژی‌های مرسوم توسعه، تفاوت دارد.
4- تعریف و مفهومی جدید از پیشرفت به دست آمده که با تعاریف رایج متفاوت است.
 5- در «ترسیم وضعیت مطلوب و جامعه آرمانی» و در «آسیب‌شناسی وضعیت موجود» و برای «تغییر وضعیت موجود و حرکت به سمت وضعیت مطلوب» و برای «پایش روند پیشرفت»، اصول و معیارهایی جدید و متفاوت از اصول و معیارهای الگوهای رایج، ارائه شده است. 
6- با توجه به پنج دستاورد مذکور- که در واقع، هشت بُعد از ابعاد و چارچوب‌های کلان الگوی اسلامی پیشرفت را مشخص می‌سازند- مشخص شد که الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت با محوریت فرهنگ و پیشرفت فطری تدوین شده و در نتیجه، سازوکار جدیدی برای دستیابی به پیشرفت، ارائه شده است.
همچنین در راستای حل و فصل برخی از مباحث مهم پیشینی، امکان الگوسازی اسلامی و ضرورت آن، با توجه به مبانی کلامی اثبات شده است.

 

*دکتر احمد شعبانی دانش‌آموخته دکتری فلسفه و کلام حوزه علمیه قم 

No tags for this post.