بر این اساس ضروری است که در ایران نیز به نقش فناوری و نوآوری در مسیر پیشرفت کشور به طور جدی توجه شود. در وضعیت فعلی، نظام فناوری و نوآوری ایران دارای ضعف‌ها و قوت‌هایی است که بدون حل و فصل آنها امکان پیشرفت در حوزه علم و فناوری امکان پذیر نخواهد بود.
بزرگ‌ترین ضعف‌های این نظام، سیاستگذاری ضعیف، نامشخص بودن حکمرانی نظام ملی نوآوری، شکاف مابین بازیگران نظام ملی نوآوری، تداخل تقسیم کار در سطوح مختلف حکمرانی و نبود حمایت‌های دولتی و سیاست‌های تحریک بازار است.
قوی بودن نهاد دانشی (دانشگاه- پژوهشگاه) و توسعه نیروی انسانی نیز از جمله نکات مثبت این نظام در شرایط کنونی کشور است. به دلیل اهمیت نظام فناوری و نوآوری در پیشرفت کشور، یکی از تدابیر سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به این موضوع مهم اختصاص یافته و این تدبیر، حداقل بر سه محور مهم تأکید دارد:
ابتدا، استقرار کامل نظام ملی نوآوری را یادآوری می‌کند.
دوم به ایجاد شبکه ارتباطی مابین نهادهای مختلف علمی، فناوری و صنعتی تأکید دارد.
سوم اینکه موضوع حکمرانی نظام ملی نوآوری با تکیه بر حمایت‌های زمینه‌گستر است.
در این راستا، یکی از آثار علمی قابل توجه، رساله‌ای است که توسط اینجانب در سال 1397 در مقطع دکتری با عنوان «طراحی مدلی برای نگاشت نهادی خط مشی‌گذاری علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران در گذار به اقتصاد دانش بنیان» تدوین شده است.
یکی از مهمترین مسائلی که باعث شده است اهداف تعیین شده در برنامه‌ها و خط مشی‌های کلان حوزه علم و فناوری محقق نشود، مشخص نبودن حدود وظایف و اختیارات سازمانهایی است که تحت عناوین متفاوتی مانند شورا، مرکز، وزارتخانه، معاونت و.. در این زمينه نقش ایفاء می کنند.
عدم تقسیم کار مناسب نهادی در بین بازیگران فعال حوزه خط مشی‌گذاری علم و فناوری،ُ موازی‌کاری و دوباره کاری‌های موجود در زمینه خط مشی‌گذاری علم و فناوری و اختلاط مسئولیت‌های تولی‌گری و تصدی‌گری در بین نهادهای موجود علم و فناوری کشور سبب شده است چرخه علم و فناوری کشور از فقدان یک نظام یکپارچه خط مشی‌گذاری رنج برده و نتواند موجبات نیل به اقتصاد دانش بنیان را فراهم آورد.
ایجاد انسجام، هماهنگی و هم افزایی سازمانهایی که به نحوی از انحاء در پیوستار بلند علم و فناوری کشور نقش آفرینی می‌کنند و با طراحی و اجرای این مدل، نقش آنها در تحقق اقتصاد دانش بنیان هدفمند می‌شود، ضروری است.
هدف ما ارائه مدل مطلوب نگاشت نهادی برای خط مشی‌گذاری علم و فناوری جمهوری اسلامی‌ایران در مرحله گذار به اقتصاد دانش بنیان است.
هدف کاربردی ، بهره برداری از این مدل در نهادهای کلان خط مشی‌گذاری علم و فناوری مانند مجلس، دولت و.. است.
با توجه به روند تغییر نقش دولت‌ها تغییر در روند خط مشی‌گذاری عمومی از سلسله مراتبی به مشارکت همه آحاد جامعه مبتنی بر خرد جمعی، تغییر در رویکردهای خط مشی‌گذاری علم و فناوری از مدل سلسله مراتبی و بسته به مدل شبکه‌ای باز و تغییر سبک خط مشی‌گذاری نظام نوآوری در اقتصاد دانش بنیان از شبکه‌های بسته و عمودی خط مشی‌گذاری به شبکه‌های باز و افقی است.
عدم تمرکز تصمیم‌گیری سیاستی در یک نهاد، حضور همه ذینفعان در نهاد سیاست‌گذار، اختیارات بیشتر به نهادهای مشورتی در تنظیم و هماهنگی بین سازمانی نهادهای ذی‌نفع و ذی‌نقش، توجه به استان‌ها در خط مشی‌گذاری و تقسیم کار ملی نهادهای تعیین شده ، از جمله متغیرها و عواملی بودند که چارچوب پیشنهادی این پژوهش برای نگاشت نهادی سیاستگذاری علم و فناوری جمهوری را تعیین کرده است.
*دکتر مهرشاد جواهردشتی-دانشگاه تهران
No tags for this post.