جراحی سنگ کلیه؛ مراقبت های بعد از جراحی و کاهش دادن عوارض آن
در صورت بزرگ بودن بیش از حد یا گیر کردن سنگ‌های کلیه در مجاری حالب، ممکن است پزشک انجام عمل خارج کردن سنگ کلیه را به شما پیشنهاد کند. حالب ها مجاری متصل کننده‌ی کلیه به مثانه هستند.
چه زمانی بیمار به جراحی نیاز پیدا می‌کند؟
در صورتی که سنگ کلیه ویژگی‌های زیر را داشته باشد ممکن است جراحی به عنوان تنها روش درمان و دفع سنگ کلیه بزرگ پیشنهاد شود:
- بزرگ باشد.
- درد ایجاد کند.
- در حالب گیر کند.
- در برخی از موارد که فرد دچار کمبود آب و استفراغ زیاد شده است، درمان اورژانسی لازم خواهد بود.
انواع جراحی سنگ کلیه
جراحی سنگ کلیه در چند نوع انجام می‌شود. برای مثال می‌توان به پرکوتانئوس نفرولیتوتومی، نفرولیتوتریپسی، یورتروسکوپی، شاک ویو لیتوتریپسی و جراحی باز اشاره کرد.
پرکوتانئوس نفرولیتوتومی و نفرولیتوتریپسی. هر دو جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام شده و برای دسترسی به کلیه جراح یک برش کوچک در کمر ایجاد کرده و نفروسکوپ که یک دوربین کوچک است را وارد بدن می‌کند. اگر جراح سنگ کلیه را از طریق لوله خارج کند به آن نفرولیتوتومی گفته می‌شود. ولی در عمل نفرولیتوتریپسی سنگ‌ها با استفاده از امواج صوتی شکسته شده و تکه‌های آن‌ها با دستگاه ساکشن خارج می‌شوند.
یورتروسکوپی. در طی این عمل دوربین کوچکی به نام یورتروسکوپ وارد مجاری حالب و مثانه شده و به سنگ کلیه می‌رسد. این دستگاه دارای لیزر بوده و می‌تواند سنگ را بشکند. این روش برای از بین بردن سنگ‌های کوچک کلیه مناسب است.
شاک ویو لیتوتریپسی. این روش معمولاً به صورت سرپایی انجام شده و در طی آن از امواج صوتی برای شکستن و اشعه‌ی ایکس برای پیدا کردن سنگ‌های کلیه استفاده می‌شود. قبل از این عمل نیز فرد تحت بیهوشی عمومی و یا سدیشن قرار می‌گیرد.
جراحی باز. در صورتی که نتوان با استفاده از روش‌های دیگر سنگ را خارج کرد می‌توان از جراحی باز استفاده نمود. در طی این عمل فرد بیهوش شده و جراح با برش دادن پهلو، به کلیه و مجرای حالب دسترسی پیدا می‌کند. بدین صورت می‌توان سنگ را خارج کرد.
نقاهت پس از جراحی سنگ کلیه
در طی دوران نقاهت شما تحت نظر ارولوژیست خواهید بود و وضعیت سلامت شما به طور منظم بررسی خواهد شد. ممکن است داروهایی مثل تامسولوسین به منظور باز کردن مجاری ادراری پس از انجام جراحی برای شما تجویز شوند. تامسولوسین به دفع سنگ از طریق ادرار کمک خواهد کرد. همچنین از شما خواسته می‌شود تا ادرار خود را از یک صافی عبور دهید تا سنگ‌های دفع شده در آن باقی مانده و بتوان آن‌ها را آزمایش کرد. اگر در طی جراحی برای شما استنت موقت نصب شده باشد می‌تواند 2 تا 10 روز بعد به صورت سرپایی آن را خارج کرد.
زمان بهبودی
بهبودی پس از جراحی سنگ کلیه بسته به نوع عمل و وضعیت شما متفاوت خواهد بود. احتمالاً می‌تواند در زمان‌های زیر به فعالیت‌های قبلی خود ادامه دهید:
- 2 تا 3 روز پس از شاک ویو لیتوتریپسی خارجی، یورتروسکوپی و لیتوتریپسی لیزری.
- 1 تا 2 هفته پس از پرکوتانئوس نفرولیتوتومی.
- در صورت انجام جراحی باز به مدت 6 تا 9 روز در بیمارستان بستری بوده و پس از 4 تا 6 هفته می‌توانید به فعالیت‌های عادی خود ادامه دهید.
- البته در صورت تعبیه‌ی استنت موقت ممکن است انجام برخی کارها برای شما دشوار بوده و محدودیت داشته باشید.
قبل از رفتن به خانه موارد زیر را از پزشک خود بپرسید:
- غذاها و نوشیدنی‌های مناسب
- نحوه‌ی مدیریت درد
- سطح فعالیت فیزیکی
- رانندگی کردن
علائمی که نیازمند رسیدگی هستند
- تغییر در داروهای قبلی
- خون در ادرار
به مدت چند روز تا چند هفته پس از جراحی سنگ کلیه وجود مقداری خون در ادرار شما طبیعی خواهد بود. ممکن است رنگ ادرار شما در این زمان به رنگ صورتی، قرمز یا قهوه‌ای تغییر کند. در صورت افزایش قابل توجه خونریزی لازم است تا با پزشک خود تماس گرفته و یا به اورژانس مراجعه کنید. اگر جراحی سنگ‌های شما را شکسته باشد ممکن است دفع این سنگ‌ها باعث درد و حالت تهوع شود.
رفتن به خانه با وجود لوله نفروستومی
در صورت انجام پرکوتانئوس نفرولیتوتریپسی یا جراحی باز ممکن است لوله‌ی نفروستومی برای شما تعبیه شود. این لوله از طریق پوست وارد کلیه‌ی شما شده و ادرار را تخلیه می‌کند. معمولاً قبل از ترخیص شما این لوله خارج خواهد شد ولی ممکن است این کار چند روز بعد از ترخیص و در مراجعات بعدی شما انجام شود. در این صورت پرستار نحوه‌ی نگهداری از این لوله در خانه را به شما آموزش خواهد داد.
خوردن و آشامیدن
خوردن مقادیر زیاد مایعات را ادامه دهید – تا حدی که رنگ ادرار شما روشن باشد. در صورت ابتلا به عارضه‌های دیگر، با پزشک خود در مورد مصرف زیاد مایعات مشورت کنید. بسته به نوع سنگ کلیه می‌توانید با رعایت رژیم مناسب و تغییر سبک زندگی خود از بروز مجدد عارضه پیشگیری کنید.
مدیریت درد
ممکن است به مدت چند روز سوزش ادرار داشته و به هنگام دفع سنگ نیز احساس درد کنید. پزشک شما بدین منظور داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDS) مثل ایبوپروفن و دیکلوفناک برای شما تجویز خواهد کرد. حمام گرم نیز می‌تواند به شما کمک کند. در صورت شدید بودن درد ممکن است به مسکن‌های قوی‌تری نیاز داشته باشید. ممکن است داروهایی برای کمک به دفع آسان‌تر سنگ نیز به شما داده شوند.
مدیریت عفونت
پزشک شما به منظور پیشگیری و یا رفع عفونت ادراری، داروهایی را برای شما تجویز خواهد کرد. ممکن است لازم باشد تا به مدت چند روز تا چند هفته این داروها را مصرف کنید.
صاف کردن ادرار
ممکن است پزشک از شما بخواهد تا ادرار خود را صاف کرده و به دنبال تکه‌های کوچک سنگ بگردید. این سنگ‌ها را برای آنالیز نگه دارید. بدین ترتیب می‌توان نوع سنگ‌ها را مشخص کرد و از آن برای اقدامات درمانی بعدی استفاده نمود.
سطح فعالیت
بعد از رفتن به خانه باید استراحت کنید. نشستن ممکن است تا چند روز برای شما دشوار باشد. سطح فعالیت خود را به تدریج افزایش دهید. تا زمانی که در ادرار شما خون وجود دارد از انجام فعالیت‌های شدید خودداری کنید.
بازگشت به محل کار
جراح می‌تواند زمان بازگشت به محل کار شما را مشخص کند. برای شاک ویو لیتوتریپسی و پرکوتانئوس نفرولیتوتریپسی احتمالاً به یک هفته مرخصی نیاز خواهید داشت. برای جراحی باز احتمالاً به 3 هفته مرخصی یا بیشتر نیاز احتیاج خواهید داشت.
خارج کردن استنت
اگر برای شما استنت موقتی تعبیه شده است پزشک در مراجعات بعدی آن را خارج خواهد کرد. خروج استنت با 2 روش انجام می‌شود. بعضی از استنت ها دارای یک نخ هستند که از انتهای آلت شما بیرون خواهد بود. پزشک این نوع از استنت را با کشیدن نخ خارج خواهد کرد. می‌توانید این کار را در خانه نیز انجام دهید (در صورت تأیید پزشک).
نوع دوم استنت که نخ ندارد با استفاده از روشی به نام سیستوسکوپی و توسط پزشک خارج خواهد شد.
استنت برای برخی از افراد ایجاد ناراحتی می‌کند. در صورت نگرانی در این باره با پزشک خود گفتگو کنید.
مراجعات بعدی
برای بررسی نتایج عمل لازم است تا از پزشک خود نوبت بگیرید.
مراقبت برای مشکلات احتمالی
در صورت مشاهده‌ی موارد زیر لازم است تا با پزشک خود تماس گرفته و یا به اورژانس بروید:
تب
- وجود خون در ادرار که ناگهان افزایش یافته و یا رنگ قرمز روشن پیدا کند
- درد ناگهانی که به صورت افزاینده شدید شده و یا قابل تحمل نباشد
- حالت تهوع به مدت چند روز
- خونریزی شدید از طریق لوله درناژ
- تورم و قرمزی در اطراف زخم جراحی
- سنگینی سر یا سرگیجه، درد قفسه سینه و تنگی نفس.
عوارض و خطرات احتمالی جراحی کلیه
معمولاً جراحی سنگ کلیه بسیار مؤثر بوده و علائم دوران نقاهت آن نیز خفیف هستند. با این حال ممکن است در هر عمل جراحی عوارضی ایجاد شوند. عوارض مخصوص عمل جراحی سنگ کلیه نادر بوده و بسته به نوع عمل متفاوت خواهند بود.
خطرات شاک ویو لیتوتریپسی
این عوارض شامل موارد زیر خواهند بود:
- عفونت
- خونریزی داخل یا اطراف کلیه
- عدم توانایی برای شکستن سنگ‌ها
- خطرات یورتروسکوپی و لیتوتریپسی لیزری
این عوارض شامل موارد زیر خواهند بود:
- عفونت
- عدم خروج همه‌ی تکه‌های سنگ
- تنگی حالب
- آسیب به حالب
- نیاز به تعبیه‌ی طولانی مدت استنت
- خطرات پرکوتانئوسی نفرولیتوتومی (PCNL)
این عوارض شامل موارد زیر خواهند بود:
- عفونت
- خونریزی و نیاز به تزریق خون
- عدم خروج همه‌ی تکه‌های سنگ
- آسیب به ارگان‌های همجوار
