رژیم غذایی مناسب و نگهداری از بیمار مبتلا به زخم بستر

زخم بستر که در پزشکی آن را با عنوان آسیب های فشاری نیز می شناسند، «اغلب به دلیل تحت فشار قرار گرفتن پوست، ناشی از عدم تحرک و استراحت در تخت، نشستن روی صندلی چرخدار یا استفاده طولانی مدت از گچ، ایجاد می‌شود» . لازم به ذکر است که بیش از 70 درصد زخم های فشاری در افراد بالای 70 سال ایجاد می شود.

شواهد

دیده شده که فاکتورهای خطرزای بسیاری که مرتبط با عوامل غذایی است، در شکل گیری زخم بستر موثر هستند، که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

چاقی یا اضافه وزن

کمبود مواد مغذی در بدن (شامل انرژی (کالری)، پروتئین، آب یا ویتامین ها و مواد معدنی ناکافی)
نقص حرکتی که منجر به عدم توانایی فرد در خوردن غذا می شود و برای صرف غذا به یک همراه نیاز خواهد بود؛ که در این حالت علاوه بر نیاز به یک همراه، به عامل ترغیب کننده برای مصرف غذا نیز نیاز خواهد بود.

ارزیابی

متخصص درمان زخم بستر، کمبودهای موجود در رژیم غذایی را به عنوان عامل خطرزا در شکل گیری زخم فشاری در نظر گرفته و به کمک ابزار نظارت بر مواد غذایی مصرفی، اقدام به ارزیابی خطر سوء تغذیه و عوامل خطرزای دیگر خواهد بود. البته که ارزیابی غذایی و نظارت بر موارد مصرفی، باید جزء جدایی ناپذیر تمامی برنامه مراقبتی باشد، اما این موضوع در زمینه ارزیابی خطرات موجود در شکل گیری زخم بستر، اهمیت دوچندانی پیدا می کند. شناسایی زودهنگام و درمان بیماران مبتلا به سوء تغذیه یا در خطر ابتلا به مشکلات غذایی، در پیشگیری از شکل گیری زخم فشاری و تسریع فرآیند بهبود، یک ضرورت به شمار می رود.

اقدام

اما صرف نظارت بر مواد غذایی مصرفی نیست که اهمیت دارد، بلکه کلید ماجرا، اقدام خواهد بود. یک برنامه مراقبتی شخصی سازی شده شامل خدمت رسانی به کاربر، در صورت امکان، باید به منظور تامین غذا، مایعات و کمک به رفع نیازهای بیمار به بهترین شکل ممکن آغاز شود. این برنامه مراقبتی باید به صورت مرتب تحت نظارت و ارزیابی مجدد قرار بگیرد تا اقدامات لازم در قبال بیمار در صورت نیاز تحت بازبینی قرار بگیرد و در صورتیکه بهبودی مشاهده نشد، ارجاع به متخصص تغذیه نیز باید در دستور کار قرار بگیرد.

نیازهای غذایی

سوء تغذیه

حتی با وجود تعداد اندک پژوهش های با کیفیت انجام شده، اما شواهد روشنی در حمایت از اهمیت تغذیه در درمان و پیشگیری از بروز صدمات فشاری وجود دارد. برای مثال، مطالعات مختلفی به افزایش وقوع و خطر بروز صدمات فشاری در نتیجه کاهش وزن یا عدم دریافت مواد مغذی مورد نیاز از سوی بیمار اشاره داشته اند. درحالی که به آسانی می توان کاهش وزن را مورد ارزیابی قرار داد اما تعیین دقیق سوء تغذیه می تواند دشوار باشد.

با این حال یک رویکرد مبتنی بر سبب شناسی، اولویت خود را تنها بر نتایج آزمایشات قرار داده است. بدین منظور تعیین حداقل دو مورد از شاخص های زیر برای تشخیص سوء تغذیه ضروری است: مصرف انرژی ناکافی، کاهش وزن، کاهش حجم عضله، از دست رفتن چربی زیرجلدی، تجمع مایعات در بدن و کاهش وضعیت عملکردی بدن. اما اگرچه متخصص تغذیه نمی تواند تنها بر نتایج آزمایشگاهی به منظور شناسایی سوء تغذیه متکی باشد، با توجه به روشن تر شدن فاکتورهای خطرزایی مانند سطح قند خون در بیماران مبتلا به دیابت که می تواند بر صدمات فشاری موثر باشد، در نظر داشتن نتایج آزمایشگاهی نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

کیلوکالری

انرژی دریافتی کافی باید یکی از اولویت های اصلی فرد مبتلا به زخم بستر یا در معرض ایجاد زخم بستر، به خصوص افراد دارای سوء تغذیه یا وزن پایین باشد. منبع کالری دریافتی نیز اهمیت بالایی خواهد داشت؛ اکثر کالری مصرفی بدن باید به جای پروتئین و آمینواسید که در تشکیل کلاژن و بهبود پوست به کار می روند، از منابع چربی و کربوهیدرات تامین شود. اگر مقدار کالری مورد نیاز بدن تامین شود، بدن ابتدا برای تامین انرژی خود به سراغ چربی و کربوهیدرات رفته و پروتئین و آمینواسیدها را برای مصرف پوست باقی می گذارند.

نتایج یک مطالعه بیانگر آن بود که بیماران مبتلا به صدمات فشاری باید در هر روز 30 تا 35 کیلوکالری به ازای هر کیلوگرم از وزنشان دریافتی داشته باشند. در این مطالعه گفته شده بود که افراد مبتلا به سوء تغذیه یا کمبود وزن باید انرژی دریافتی معادل با 35 تا 40 کیلوکالری به ازای هر کیلوگرم از وزنشان در روز دریافت کنند. در این مطالعه آمده که استفاده از معادله میفلین سنت جیور (Mifflin-St Jeor) که به منظور برآورد نیاز بدن به کالری در نظر گرفته می شود، در تعیین انرژی مورد نیاز بیماران چاق، گزینه دقیق تری خواهد بود.

پروتئین

پروتئین با تسریع فرآیند ساخت کلاژن، آنزیم ها و بافت های ارتباطی منجر به ایجاد یک تعادل مثبت در نیتروژن بدن می شود. افزایش پروتئین مصرفی با بالارفتن نرخ بهبود زخم همراه خواهد شد.

اگرچه مقدار پروتئین مصرفی روزانه پیشنهادی، بالغ بر 0.8 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز است، اما این مقدار برای کسانی که به صدمات فشاری مبتلا هستند، بخصوص سالمندانی که با کاهش حجم عضلانی مواجه شده اند، کافی نخواهد بود. پیشنهاد برای این افراد، مصرف 1.25 تا 1.5 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن در روز است. در بعضی موارد، آسیب فشاری شدید مانند مراحل 3 و 4 زخم بستر به افزایش پروتئین مصرفی تا 2 گرم به ازای هر کیلوگرم در هر روز نیاز خواهد داشت.

اگر بیماران به دلیل کم اشتهایی، مشکلات دندانی یا دیسفاژیا با مشکل در تامین انرژی یا پروتئین مورد نیاز روزانه از طریق مصرف غذا مواجه شوند، استفاده از مکمل های غذایی متناسب با نیازهای هر بیمار باید در نظر گرفته شود.

آمینواسید

علاوه بر اطمینان از مصرف مقدار کافی پروتئین، مکمل های آمینو اسید، آرژنین و گلوتامین به تسریع فرآیند بهبود زخم بستر کمک می‌کند. آرژنین که در ترکیب پروتئین نیز وجود دارد، انتقال آمینو اسید و انسولین را سریع تر می کند؛ گلوتامین به تشکیل نیتروژن که در ترمیم زخم هایی مانند زخم فشاری لازم است، کمک می کند. آرژنین و گلوتامین در حالتی که استرس و صدمات شدیدی در بدن وجود داشته باشد، ضروری می شود. یافته های دو مطالعه حاکی از افزایش قابل توجه سرعت بهبود و کاهش اندازه زخم بعد از مصرف دوزهای روزانه ۶ تا ۹ گرمی آرژنین در طول چند هفته بود. نتایج مطالعه دیگری بیانگر وجود بهبود در وضعیت زخم با مصرف روزانه ۱۸ گرم آرژنین بود، اما نتایج این مطالعه دارای آمار معناداری نبود.

ویتامین ها و مواد معدنی

 مواد معدنی و ویتامین های مختلفی شامل ویتامین c، روی و مس در ساخت کلاژن و سلامتی پوست مفید هستند؛ کمبود هرکدام از این مواد میتواند فرایند بهبود زخم های فشاری را به تأخیر بیاندازد. با این حال شواهد اندکی از تاثیر قابل توجه مصرف بیش از حالت عادی این ویتامین ها و مواد معدنی وجود دارد. در صورتی که بیمار با کمبود ویتامین ها و مواد معدنی مواجه باشد، تامین آنها از طریق مصرف مواد غنی و مکمل های غذایی توصیه می شود.

آبرسانی

مصرف مقدار کافی آب و مایعات ضامن جابجایی ساده تر مواد مغذی و دفع فضولات و مواد ناخواسته از بدن خواهد بود؛ که این موضوع در فرایند پیشگیری و درمان صدمات فشاری از اهمیت بالایی برخوردار است. بیماران باید به دقت به منظور تعیین وجود کم آبی که در معیارهایی مانند کاهش وزن، مقدار ادرار، کشسانی پوست و افزایش سطح سدیم خون قابل مشاهده است، تحت نظر قرار بگیرند.

No tags for this post.