در روستاى تم سنیتى در جوار منطقه توریان بقعه پیر (زیارت) واقع شده که بناى موجود نیمه مخروبه آن در همین حالت هم زیبا و دلفریب است. بناى موجود با گنبد کروى ضربى که با لاشه سنگ‌هاى مرجانى و ملات ساروج درهم شده‌اند. داخل مزار 8 گوشه و هر گوشه طاقچه‌بندى شده. بنا با مصالح قلوه و لاشه سنگ و ملات ساروج ساخته شده است.
این مکان دارای ارزش و احترام خاصی بین مردم روستا است. به این صورت که دور تا دور آن قبرهای بسیاری از دوران مختلف تا امروزه مشاهده می شود. بنای مقبره دارای پلانی چهار ضلعی است که توسط یک مصطبه از خارج به هشت ضلعی تبدیل و به گنبد ختم می شود. از شواهد و قرائن پیداست که در چهار طرف بنا سازه هایی وجود داشته که امروزه تخریب شده است. این سازه ها به صورت یک تل آوار در ضلع جنوبی ، بقایای دو دیواره در ضلع غربی و باقی مانده ساختمانی اتاقی کوچک در ضلع شمالی و طاقنما های تزئینی در ضلع شرقی به چشم می خورد .
پلان مقبره از داخل نیز چهار ضلعی است که در هر ضلع در جهات اصلی یک فرورفتگی قوس دار کار شده و در چهار گوشه بنا با گوشه سازی که در داخل هر طاقنما دو طاقچه کوچک اجرا شده است ، حالت هشت ضلعی القا می گردد. در داخل اتاق مقبره تلی از خاک دیده می شود که بر روی آن یک پارچه سبز رنگ کشیده شده است، بیانگر اعتقاد اهالی روستا به تدفین شخصی بزرگ و احتمالاً امامزاده در این محل می باشد.
در بالای طاقنماها در چهار جهت اصلی ، چهار نورگیر دیده می شود و بنا از داخل با کنگره ها و مقرنس های مثلثی ساده به گنبد ختم می شود.
جنس گنبد بنا از مرجان دریایی می باشد و از داخل با آهک صدفی اندود شده است . در قسمت شمالی مقبره از داخل و قرنیز بقایای کاشی لعابدار لاجوردی دیده می شود و در بالای طاقنمای ضلع شمالی تزئیناتی شبیه گچبری از جنس آهک صدفی اجرا شده است.
در ارتفاع یک متری از کف در بخش هایی که تخریب شده بقایای چوب که احتمالاً کاربرد کلاف کشی داشته به چشم می خورد. همچنین در بالای ورودی بنا از غرب نیز سقف چوبی کار گذاشته شده است و قسمت بالایی ورودی نیز بقایای کاشی کاری با کاشی لعابدار ایلخانی مشاهده می شود.
گرداگرد گلوگاه گنبد گچ برى‌هاى گوشواره‌هاى زیبا از جنس ساروج به چشم مى‌خورد. ورودى مزار، درى کوتاه و تنگ و کوچک است و مرقد در سطح پایین‌تر از زمین قرار گرفته است .
در اطراف بقعه ، گورهاى فراوانى است که از دوران‌هاى مختلف اسلامى به جا مانده‌اند. روى سنگ گورها انواع خطوط اولیه اسلامى (از جمله خط کوفى) و خطوط دوران پیشرفته و هنرى خطوط اسلامى ـ مثل نسخ و ثلث ـ بسیار مرغوب از سده 8 تا 11 هجرى به چشم مى‌خورد که اکثراً در اثر خوردگى به وسیله آب باران در حال انهدام‌اند یا منهدم و خراب شده‌اند.
در کوتاه بقعه رو به گوستانى وسیع و باصفا باز مى‌شود که بر روى مزارهاى آن گل کاکتوس کاشته‌اند. بوته‌هایى که از حدود آبان ماه تا اردیبهشت ماه هر سال غرق گل‌هاى سرخ رنگ و زیبا هستند. از قرائن معلوم است که در این محل یک شهر پرجمعیت وجود داشته است زیرا اکثر خاک‌هاى عادى زیر پا پر است از کاشى‌ها و سفال‌ها و آثار باستانى خرد شده که خود فرضیه وقوع زلزله شدید را در این منقطه تأیید مى‌کند و یا ویرانگرى جنگ و کوبیدن آبادى بر سر مردم آن.
نام تم سینیتى یا طم صنیتى (به روایت بعضى کتب) در حقیقت باید نامى باشد که اسپانیایى‌ها به بقعه پیر داده و احتمالا تغییر یافته Tomb Saint یا Saint Tomp (مقبره مقدس) می باشد.
در‌این گورستان قبور زیادی با دست خط حجاران و سنگتراش‌هاى مشابه قبور سایر گورستان‌هاى منطقه که دارای قدمت در حدود 900 سال مى‌باشد وجود دارد که بسیاری از‌این قبور در زیر خاک است و بعضا گوشه‌هایی از‌این قبور با فرسایش خاک اکنون مشخص شده است و زیارتگاهی گنبدی و مخروبه نیز در‌این قبرستان وجود دارد که اطلاعی از شناخت صحیح آن در بین پیران محل نبود و در متون کتب قشم و خلیج فارس نیز چیزی در مورد آن یافته نشده است.
مشخصات چند قبر از این گورستان (ثبت شده توسط امام جمعه توریان):
قبر مرحوم السعید آقا سلطان سالاری – تاریخ وفات روز شنبه 17 ربیع الاول سال 800 ه. ق
قبر خانم صالحه بنت خواجه جمال – تاریخ وفات 809
قبر سعیده شهیده فردوس مکان با مرور علی کمال – تاریخ وفات ماه جمادی‌الاول 1039 با قدمت 384 سال که اشعاری بدین شرح نیز بر قبر وی نوشته شده است:
الا اى خردمند روشن ضمیر — چو بر خاک ما بگذری پند گیر
که ما را به دنیا دلی شاد بود — اجل آمد و شادی بر باد بود
قبر شهیده الفردوس مکان حجی مساه بنت محمود – تاریخ وفات ماه ذیقعده سال 807 ه. ق
بر روی دو طرف سنگ قرار گرفته بر روی این قبور آیاتی از سوره بقره (آیه الکرسی) نوشته شده است و بر سنگ قائم بر روی این کتیبه اسم آنان نوشته شده و بر بعضی دیگر از این قبور آیاتی دیگر از قرآن مانند "و قل الحمدالله الذی لم یتخذ له ولد و لم یکن له شریک فی الملک و لم یکن له ولی من الذل و کبره تکبیرا" نوشته شده و با حاشیه نویسی در اطراف آن با کلمات گهربار لااله‌الاالله و محمد رسول‌الله تزیین شده است.
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمد حسینی
No tags for this post.