حوضه های آبخیز کشور دوامی در برابر کوچکترین تنش اقلیمی ندارد
به گزارش سیناپرس، دکتر حمیدرضا صادقی، استاد دانشگاه تربیت مدرس و رییس انجمن آبخیزداری ایران به مناسبت هفته ملی آبخیزداری با اشاره به روند طرح های آبخیزداری کشور گفت: خوشبختانه در بخش عمده ای از مساحت آبخیزداری کشور، پروژه های گسترده ای از سوی سازمان آبخیزداری کشور عملیاتی شده و یا در حال انجام است؛ اما یک ایراد بنیادی در رویه اجرای چنین پروژه هایی وجود دارد و آن این است که معمولا الگوهای مدیریتی در این بخش ناکارآمد است؛ به همین دلیل توفیقات متوقع حاصل نشده است.
وی افزود: به عبارت دیگر، فضای پایش و ارزیابی آنها کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ در کل پروژه های گسترده ای در سطح کشور عملیاتی شده است به گونه ای که می توان گفت بیش از نیمی از وسعت های حوزه آبخیز کشور تحت عملیات و اقدامات مدیریتی و اجرایی آبخیزداری قرار گرفته شده اند؛ اما نقد اصلی در عدم دیدگاه پایش گرایی مبتنی بر ارزیابی است. در واقع پروژه ها به روشی عملیاتی می شود که امکان اصلاح در روش ها و شیوه های مدیریتی وجود ندارد؛ به همین دلیل اصلاح رویه ها کمتر مورد توجه قرار می گیرد.
صادقی با اشاره به اینکه تغییرات اقلیمی مسبب اصلی سیلاب های چند سال اخیر کشور نیست، گفت: مولفه ای مانند تغییر اقلیم یک مقوله ضربتی و سرعتی نیست. به عبارت دیگر تغییرات اقلیمی ماشه ای عمل می کند. در سال های اخیر ما با آسیب رساندن به محیط زیست، نظیر کاهش ظرفیت رودخانه ها، مدیریت غلط منابع آبی و غیره شرایط را برای بروز مخاطرات اقلیمی فراهم کرده ایم تا حدی که با وقوع یک بارندگی نسبتا شدید که در شرایط استاندارد سیلابی نیست، متحمل بروز سیلاب های مخرب شدیم. همانگونه که اشاره شد، بیابان زایی، بهره برداری مفرط از رودخانه، تخریب حوضه های آبریز، در نهایت منجر به شکننده کردن محیط می شود و شرایط را برای وقوع بحران مستعد می کند؛ به گونه ای که با کوچکترین بارشی حوادث غیرمنتظره رخ می دهد.
به گفته این استاد دانشگاه؛ در کشور ما بارش ها به گونه ای نبوده است که مسبب فجایع زیادی شود؛ در واقع بارش هایی که صورت گرفته در زمره بارش های سیل آسا قرار نمی گرفته اند؛ ما شرایط را برای بروز تخریب های حداکثری مساعد کردیم. در واقع ما شرایط را به لبه پرتگاه رساندیم تا با کوچکترین بارشی فاجعه رخ دهد.
وی با اشاره به افزایش آسیب پذیری حوضه های آبریز کشور گفت: امروزه حوضه های آبریز کشور در شرایطی قرار گرفته اند که با کوچک ترین تنش اقلیمی مانند تغییر اقلیم فاجعه آفرین می شوند؛ در حقیقت این روند منعکس کننده بهره برداری ها و ناملایمات های مدیریت منابع است که اثرات خود را در بستری کاملا جدی نشان داده است.
صادقی در پاسخ به این پرسش که آیا تکرار سیلاب های چند سال اخیر در سال های آتی ممکن می شود یا خیر گفت: هنوز آمادگی کافی را در مورد سیلاب ها پیدا نکردیم و اگر شرایط حوزه های آبخیز را به تعادل نزدیک نکنیم و تلاش نکنیم که تعادل بوم شناسی آنها را برگردانیم، انتظار هر گونه رخداد ناملایمی مانند سیلاب های چند سال پیش را باید داشته باشیم. در واقع اگر به حریم رودخانه تجاوز کنیم یا ظرفیت آن ها را کاهش دهیم، طبیعی است که با بارندگی های متداول دچار مشکلات بیشتری می شویم.
وی ادامه داد: باید از اتفاقات گذشته درس گرفت و اقدامات و رویه های مدیریتی و تعاملی خود را با طبیعت همراه کنیم. این اصلاح پذیری در طبیعت تا حدی وجود دارد در واقع قرار نیست که طبیعت تمام رفتار هایش متناسب با قوانین مدیریتی ما باشد. به عبارت دیگر ما باید روی عواملی کار کنیم که مدیریت آنها بر اختیار ماست. برای مثال می توانیم آسیب پذیری محیط حوزه آبخیز را کم کنیم و به حفظ بیشتر پوشش گیاهی بپردازیم. همچنین باید ظرفیت رودخانه ها را بالا نگه داریم و مسیرهای زهکشی را تقویت کنیم.
به گفته این کارشناس؛ این امیدواری وجود دارد که ما بتوانیم به الگوهای موفق مدیریتی آبخیزداری در جهان برسیم. کشورهایی در این عرصه موفق شدند که هم سازمان ها و بخش های مختلف اجرایی دولتی و غیردولتی و هم مردم و متخصصان با یک نیت و با یک هدف واحد در راستای حفظ منابع طبیعی گام بردارند. به عبارت دیگر تعادل بوم شناسی حوزه آبخیز در اولویت قرار گرفته است و هر اتفاقی رخ بدهد طبیعت هم روی ملایمت خود را با ما نشان می دهد؛ در غیر این صورت طبیعت رفتارهای ناملایم و قضاوت کننده خود را با ما خواهد داشت.
گزارش : مهتاب دمیرچی
No tags for this post.
