الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت را می‌توان نسخه‌ای راهبردی دانست که مؤلفه‌های جهان‌بینی حاکم بر تمدن اسلامی-ایرانی را عرضه می‌کند. این الگو، الگویی از خرد و اندیشه ایرانی برای رسیدن به آرمان اسلامی است.
الگوی پیشرفت در کشور ما اسلامی است و هر گونه پیش‌فرضی غیر از این، نه مقبول و نه اجرایی خواهد بود؛ در واقع، در فرآیند استخراج الگوهای توسعه و پیشرفت در کشورها، نوع جهان‌بینی و نوع نگاه به انسان، نقش تعیین‌کننده‌ای در پیدایش نظریه و الگوی پیشرفت و برنامه‌های اجرایی آن دارد. بنابراین، هیچ برنامه پیشرفتی، اساساً بدون توجه به نوع جهان‌بینی‌ها تدوین‌شدنی نیست. ایرانی بودن الگو نیز ناظر بر تدوین آن به دست توانای نخبگان بومی و متناسب با نیازها و ضرورت‌های جامعه است.
یکی از مفاهیم اساسی مندرج در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، سرمایه اجتماعی است. سرمایه اجتماعی، مقوله‌ای است که بی‌توجهی الگوهای پیشرفتی به آن و شاخصه‌های اساسی آن -مانند اعتماد اجتماعی، مشارکت، آگاهی، امنیت اجتماعی- منجر به نقص الگو و اجرای ناکام آن خواهد بود.
منشأ افزایش سرمایه اجتماعی در ایران، انقلاب اسلامی است که تحولات شگرفی را آغاز نمود و در رأس آنها، نقش‌آفرینی مردم در نظام اسلامی بود؛ بنابراین مردم و به‌ویژه جوانان، سرمایه‌های اصلی اجتماعی جامعه کنونی ما هستند. هنگامی که اعتماد متقابل بین مردم و مسئولان و دولت‌مردان در جامعه‌ای وجود داشته باشد شرایط برای تحقق پیشرفت، بیش از پیش فراهم می شود.
بر اساس این، برای حرکت همه‌جانبه به سمت پیشرفت باید مشارکت همگانی در همه عرصه‌ها (سیاسی، فرهنگی، اقتصادی) به نحو مناسبی تحقق یابد. علاوه بر این، در مسیر پیشرفت در ایران اسلامی باید مردم به حکومت و حکومت به مردم و مردم به یکدیگر اعتماد داشته باشند، به موضوع مشارکت در همه مسائل توجه شود و به فرمایش مقام معظم رهبری، مردم در صحنه باشند. باید آگاهی عمومی و گفتمان‌سازی درباره مقوله پیشرفت و چگونگی آن در عموم جامعه گسترده شود.
امنیت همه‌جانبه اجتماعی مدنظر قرار گیرد و روحیه مدارا و همدلی اجتماعی بیش از پیش تقویت شود. باید ضعف‌های مطالعاتی، ضعف‌های ساختاری و دوگانه‌انگاری‌های موجود در جامعه -همانند دعوای قدیمی سنت و تجدد- کنار گذاشته شود.
با توجه به موارد فوق در مرحله اجرا، الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت به گونه‌ای پیش خواهد رفت که جامعه را به سمت جامعه‌ای متفکر سوق می‌دهد و جوشیدن فکر و اندیشه‌ورزی را به حقیقتی نمایان در جامعه تبدیل می‌نماید.
*دکتر حمید برقی-دانشیار دانشکده جغرافیای دانشگاه اصفهان
No tags for this post.