گزارش تصویری و تحلیل فنی مسجد جامع ازیران

مسجد ازیران از بناهای دوره مغول بوده که در قرن هشتم ساخته شده و متاسفانه در حال حاضر رو به ویرا نی است . این بنا در روستای ازیران واقع شده که امروزه تنها در حدود 120 نفر جمعیت دارد .

این مسجد در شرق روستای دشتی واقع شده است و با مسجد دشتی مشابهت های بسیاری دارد . نقشه این بنا از مساجد کاج و دشـتـی بهــتر باقی مانده است . قسمت های باقیمانده راهروی کنار اتاق گنبد به اندازه ای است که می توان یک راهرو را کاملاً تجدید بنا کرد و در انتهای شمالی دیوار راهرو شرقی ، قسمت کمی از سمت شرقی صحن با قی مانده است . در داخل اتاق ، در سه سمت فرو رفتگی محراب کتیبه گچی وجود دارد و در بالای فرو رفتگی سه طبقه مقرنس کاری دیده می شود ناحیه داخل فرو رفتگی به جز قطعا تی از تیغه گچی ، خالی است . امکان دارد در گذشته محراب اصلی را از این فرو رفتگی برداشته و جای خالی آن را با گچ  مسدود کرده باشند .

کل بنا چهار ایوانی بوده واز آجر ساخته شده است که دارای یک گنبد  ساقه دار می باشد ، و احتمالاً در ضلع شمالی دو مناره وجود داشته که تقریباً از بین رفته است . در چهار طرف مسجد پشتیبان هایی از آجر وجود دارد که با زاویه حدوداً 30 درجه به بنا متصل است . در روی ساقه بیرونی گنبد به خط کوفی بنایی کلمه الله تکرار شده است و در داخل و زیر گنبد کلمات علی و الله به صورت آجری کار شده است  و نیز کتیبه هایی به صورت نوار در ساقه داخلی گنبد دیده  می شود.

بقایای محرابی گچی در این مسجد مشاهده می شود که احتمالاً تزئینات نقاشی بر آن وجود داشته و بخش پایینی آن  به کلی مرمت شده است . در پایه محراب کتیبه گچبری شده بسیار زیبایی وجود دارد که در پایین آن رنگ اخرایی مشهود است ، و در بالای محراب مقرنس کاری آجری به رنگ نخودی و اخرایی وجود دارد .

در ضلع غربی بنا یک ردیف پله به سمت گنبد ، بالا   می رود . کتیبه محراب با خط ثلث و گچبری برجسته بر زمینه گل و برگ که مضمون آن آیه 285 سوره بقره است .

 کتیبه کمربند خارجی گنبد مسجد به خط کوفی بنایی ، با آجر برجسته سفید رنگ بر زمینه آجری قرمز رنگ اجرا شده است که متن کلی آن تکرار کلمه   الله اکبر است  .

در داخل گنبد نیز کتیبه ای به ارتفاع چهل سانتیمتر وجود دارد که با خط کوفی بنایی  با آجر برجسته سفید رنگ بر زمینه آجر قرمز رنگ ، مشتمل بر آیات اول  تا  سوم سوره الفتح است. بالا و پایین این کتیبه حاشیه باریکی از قطعات سفال قالبی به اشکال لوزی و مستطیل تعبیه شده است .

 بالای کتیبه و در چهار جهت اصلی بنا چهار نورگیر وجود دارد که در قسمت بالای آن ها ، در داخل اشکال چهار ضلعی  ، به خط کوفی بنایی بر زمینه شطرنجی شعایر مذهبی نگاشته شده است . ( سبحان الله ، الحمدالله ، لا اله الا الله ، الله اکبر ) . بنای اصلی مسجد ازیران در روزگار آبادانی دارای صحن ، رواق ، ایوان و گنبد خانه بوده که امروزه تنها گنبد خانه و بقایایی از راهرو های جانبی و رواق های صحن باقی مانده است . بنای گنبد خانه نقشه ای مربع شکل دارد  که به وسیله هشت طاق نوک تیز به هشت ضلعی  و سپس به وسیله شانزده طاق دیواری به دایره تبدیل می شود که روی آن گنبد دو پوش  تعبیه شده   است . سطح داخلی طاق های بزرگ گوشه ای ، مقرنس کاری ساده ای دارد و در سطح طاق های کوچک نیز با آجر چینی طرح هایی ایجاد کرده اند .

این بنا با شماره 890 به ثبت رسیده است .

گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمد حسینی – فاطمه کردی 

No tags for this post.