وضعیت مشارکت پژوهشگران جهاددانشگاهی در انتشار مدارک علمی بین‌المللی
آخرین بررسی و تجزیه و تحلیل مدارک علمی جهاددانشگاهی در نمایه بین‌المللی اسکوپوس (Scopus ) نشان می‌دهد: از سال ۱۹۹۹ تاکنون همواره میزان انتشار مدارک علمی و استناددهی به مقالات پژوهشگران این نهاد روند افزایشی داشته است و میانگین میزان هم‌تألیفی بین‌المللی محققان جهاددانشگاهی، تقریباً ۱۸ واحد بیشتر از میانگین کشور است.
مرکز اطاعات علمی این نهاد(SID) در بهمن ماه 1400 در گزارشی به بررسی و تجزیه و تحلیل مدارک علمی جهاددانشگاهی در نمایه بین‌المللی اسکوپوس (Scopus ) پرداخت که نتایج آن نشان می‌دهد از سال 1999 تاکنون همواره میزان انتشار مدارک علمی و استناددهی به مقالات پژوهشگران جهاددانشگاهی روند افزایشی داشته است.
در گزارش مرکز اطاعات علمی جهاددانشگاهی (SID) آمده است: میانگین میزان مشارکت پژوهشگران جهاددانشگاهی در انتشار مدارک علمی بین‌المللی کشور ایران از سال 2016 تاکنون بیش 1.2 درصد بوده؛ در صورتیکه نسبت میزان بودجه دریافتی در حوزه پژوهش توسط این نهاد بسیار کمتر از این مقدار است. همچنین تعداد اعضای هیأت علمی آموزشی و پژوهشی این مجموعه حدود 700 نفر است که ظرفیت‌هایی مانند دانشجویان تحصیلات تکمیلی را به ندرت و به صورت بسیار محدود در اختیار دارند.
طبق این گزارش بیشترین میانگین استناد به هر سند جهاددانشگاهی به ترتیب مربوط به حوزه‌های موضوعی مهندسی، پزشکی، کشاورزی و علوم اجتماعی است که در همه این حوزه‌ها میانگین استناد به هر سند جهاددانشگاهی از میانگین کشوری بالاتر بوده، همچنین میانگین میزان هم‌تألیفی بین‌المللی محققان جهاددانشگاهی، تقریباً 18 واحد بیشتر از میانگین کشور است.
در این گزارش میزان انتشارات علمی، تعداد استنادهایی که به مقالات علمی داده شده و مدل هم‌تألیفی بین‌المللی با دو رویکرد جایگاه محققان ایرانی که در آدرس سازمانی خود ایران را معرفی کرده‌اند و پژوهشگرانی که خود را وابسته به جهاددانشگاهی معرفی کرده‌اند، استخراج و مقایسه شده است. همچنین سهم مشارکت جهاددانشگاهی در انتشار مقالات علمی بین‌المللی و استناد به مدارک علمی در حوزه‌های تخصصی مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.
در روش بررسی نیز از پایگاه اسکوپوس استفاده شده است. بدین‌صورت که در تاریخ 1 بهمن 1400، تمام وابستگی‌های سازمانی متعلق به جهاددانشگاهی در پایگاه اسکوپوس جستجو شد و برای بازیابی اطلاعات مربوط به کشور ایران نیز پایگاه سای‌مگو مورد استفاده قرار گرفت.
روند مدارک علمی منتشر شده توسط محققان جهاددانشگاهی در پایگاه اسکوپوس
نمودار1، حکایت از توسعه و رشد مثبت بروندادهای علمی توسط اعضای جهاددانشگاهی از سال 1999 (اولین مقاله علمی ثبت شده) تا به امروز (FEB-2022) را داشته است. براین اساس بیشترین مدرک علمی منتشر شده توسط محققان جهاددانشگاهی مربوط به سال 2021 با مقدار 1028 است که پیش‌بینی می‌شود این مقدار افزایش پیدا کند.
همچنین نمودار2، روند استنادات مدارک علمی جهاددانشگاهی را نشان می‌دهد که بیشترین تعداد آن مربوط به سال 2020 با مقدار 724 است. با توجه به اینکه هر مدرک علمی حداقل به دو سال احتیاج دارد تا دیده شود، این مقدار هم قابل افزایش خواهد بود.
البته به این نکته باید اشاره شود از آنجاکه در زمان تهیه این گزارش سال 2021 پایان نیافته است و معمولاً نمایه‌سازی مقالات هر سال با تأخیر 4 تا 6 ماهه انجام می‌گردد و اینکه هر مدرک علمی حداقل به دو سال احتیاج دارد تا دیده شود، این مقادیر برای سالهای 2020 قطعاً افزایش می‌یابد.
نمودار3، سهم مشارکت محققان جهاددانشگاهی در مدارک علمی منتشر شده کشور ایران براساس پایگاه اسکوپوس است که نشان از رشد سهم جهاددانشگاهی در تولیدات علمی کشور را دارد. براین اساس، سهم مشارکت جهاددانشگاهی از سال 2011 رو به افزایش بوده و بیشترین مقدار در سال 2018 است.
بررسی میانگین استناد به هر سند مدارک علمی جهاددانشگاهی در مقایسه با ایران
در کنار رشد کمی همواره رشد کیفی و نیز کاربردی بودن نتایج تحقیقات امری مهم و ضروری است. براین اساس یکی از روش‌های متداول در سنجش اعتبار کیفی بروندادهای علمی در دنیا، میزان استنادهای اخذ شده به ازای هر سند است.
نمودار 4، میانگین استناد به هر سند منتشر شده توسط اعضای جهاددانشگاهی را نشان می‌دهد که در مقایسه با ایران بیشتر است. براین اساس بیشترین میزان میانگین استناد به هر سند جهاددانشگاهی به ترتیب مربوط به حوزه‌های موضوعی مهندسی، پزشکی، کشاورزی و علوم اجتماعی است.
نکته قابل توجه آن است که میانگین استناد به هر مدرک علمی جهاددانشگاهی، در حوزه موضوعی پزشکی تقریباً 6 واحد بالاتر از میانگین کشور است. اختلاف تعداد استنادات در هر مدرک علمی جهاددانشگاهی با مدارک علمی کشور، در حوزه موضوعی کشاورزی نیز همین مقدار است. این اختلاف در حوزه‌های موضوعی علوم اجتماعی و مهندسی برابر با 5 واحد است، یعنی مدارک علمی جهاددانشگاهی در این دو حوزه موضوعی 5 واحد بیشتر از کشور استناد دریافت کرده‌اند. اما میانگین استناد به هر مدرک علمی جهاددانشگاهی در حوزه موضوعی هنر و علوم انسانی، دو واحد کمتر از کشور است.
مقایسه شاخص هم‌تألیفی در عرصه بین‌المللی
یکی دیگر از نشانه‌های توسعه در اجرای طرح‌های علمی – تحقیقاتی و فناورانه، تعریف هدفمند همکاری و مشارکت‌های علمی با سازمان‌های معتبر در عرصه بین‌المللی است که این همکاری می‌تواند منجر به ایجاد مجرای ورود دانش و دستاوردهای جدید علمی به داخل کشور گردد.
همچنان که در بند ششم از ابلاغ سیاست‌های کلی «علم و فناوری» آمده:
"گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام‌بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه‌ای و جهانی به ویژه جهان اسلام همراه با تحکیم استقلال کشور"
در این قسمت، به بررسی و مقایسه میزان هم‌تألیفی بین‌المللی جهاددانشگاهی و ایران خواهیم پرداخت.
نمودار 5، میانگین هم‌تألیفی بین‌المللی مدارک علمی ایران با جهاددانشگاهی را نشان می‌دهد. براین اساس، میانگین میزان هم‌تألیفی بین‌المللی محققان جهاددانشگاهی، تقریباً 18 واحد بیشتر از میانگین کشور است.
کشورهایی که بیشترین هم‌تألیفی را با محققان جهاددانشگاهی و ایران داشته‌اند
نمودار 6، کشورهایی را نشان می‌دهد که بیشترین میزان هم‌تألیفی را با محققان جهاددانشگاهی داشته‌اند. براین اساس، محققان کشورهای آمریکا، انگلستان و آلمان بیشترین میزان هم‌تألیفی را با محققان جهاددانشگاهی داشته‌اند.
در حالی که براساس اطلاعات نمودار 7، بیشترین میزان هم‌تألیفی محققان ایرانی به ترتیب با کشورهای آمریکا، کانادا و انگلستان بوده است. آمریکا و انگلستان، کشورهای مشترک هم‌تألیفی بین‌المللی جهاددانشگاهی و ایران هستند.
