دکتر حمید گورابی که در آستانه سی‌وپنجمین سالگرد تاسیس جهاد دانشگاهی با ایسنا سخن می‌گفت با اشاره به انجام بالغ بر 40 مورد کارآزمایی بالینی در زمینه سلول درمانی بیماری‌های مختلف با مشارکت محققان پژوهشگاه، کمبود اعتبارات و تنگناهای مالی را همچنان مهمترین مانع توسعه تحقیقات و رساندن روش‌های درمانی موفق در فاز آزمایشگاهی به مرحله بالینی در کنار پیچیدگی‌ها و مسائل مختلف علمی و تکنیکی آنها عنوان کرد.
رییس پژوهشگاه رویان با اشاره به تجربیات سایر کشورها در حوزه سلول‌درمانی خاطرنشان کرد: در آمریکا بیش از دو هزار و 500 کار آزمایی بالینی در حوزه سلول‌درمانی انجام شده و این قبیل مطالعات در اروپا، ژاپن و شرق آسیا نیز به طور گسترده در حال اجراست.
وی به وضعیت ایران در این زمینه اشاره کرد و گفت: در میان کشورهای منطقه، ایران حدود 75 کارآزمایی بالینی در این حوزه در دست انجام دارد که 40 مورد آن با مشارکت پژوهشگاه رویان و مراکز تحقیقاتی بالینی دانشگاهی است.
کمبود فضا و امکانات، مهمترین مانع ارائه خدمات سلول درمانی رویان
گورابی ارائه خدمات بیشتر در زمینه سلول‌درمانی را از رویکردهای این پژوهشگاه عنوان و خاطرنشان کرد: به لحاظ کمبود فضای فیزیکی در این زمینه چندان موفق نبودیم و در این راستا با همکاری خیران ساختمان جدید این پژوهشگاه به وسعت دو هزار متر مربع در حال آماده سازی است تا خدمات سلول‌درمانی را هر چه بهتر و بیشتر ارائه دهیم.
وی با بیان این که این ساختمان شامل دو طبقه «کلین روم» است، ابراز امیدواری کرد که تا چند ماه آینده بتوانند این ساختمان را به بهره‌برداری برسانند.
ساخت بیمارستان رویان به کندی صورت می‌گیرد
رییس پژوهشگاه رویان همچنین از خرید ساختمان دیگری برای انجام کارهای سلول درمانی خبر داد و اضافه کرد: این اقدامات در راستای هدف پژوهشگاه در زمینه تاسیس بیمارستان سلول درمانی است که در سال گذشته کار کلنگ‌زنی و خاکبرداری این بیمارستان انجام شده است ولی پیشرفت ساخت آن با کندی صورت می‌گیرد که امیدواریم این طرح سرعت بیشتری پیدا کند.
وی با اشاره به اهمیت تاسیس این بیمارستان یادآور شد: در آینده تمام یافته‌هایی که در حوزه سلول درمانی خواهیم داشت معطوف به این است که بتوانیم فضای مناسبی برای ارائه خدمات سلول درمانی داشته باشیم؛ از این رو در تلاش هستیم تا ساختمانی در قالب بیمارستان تاسیس کنیم.
روشی تازه در کمک به درمان ناباروری
گورابی با اشاره به عملکرد این پژوهشگاه در حوزه‌های سلول درمانی و درمان ناباروری افزود: در این پژوهشگاه همواره سعی شده تا میزان موفقیت در انتقال جنین‌های خوب را افزایش دهیم تا شانس حاملگی مراجعه‌کنندگان ارتقا یابد.
وی ایجاد مرکز درمان ناباروری «رویش» با همکاری هلال احمر را یکی از اقدامات این پژوهشگاه در راستای گسترش خدمات درمان ناباروی ذکر و اظهار کرد: با تاسیس مرکز ناباروری «رویش» زمینه‌ای برای پذیرش بیماران بیشتر فراهم شد تا بیماران مدت زمان کمتری در نوبت دریافت خدمات درمان ناباروری باقی بمانند.
گورابی ادامه داد: همچنین سعی کردیم در واحدهای دیگر جهاد دانشگاهی که قصد تاسیس درمان مراکز درمان ناباروری دارند کمک‌هایی را در این زمینه ارائه کنیم که این کمک‌ها شامل خدمات آموزشی برای متخصصان و خدمات فنی است تا وضعیت مطلوبی برای درمان در مراکز تازه تاسیس ایجاد شود.
تلاش برای تولید سلول و فرآورده‌های آن
گورابی راه‌اندازی کارخانه تولید سلول را از دیگر اقدامات این پژوهشگاه دانست و خاطرنشان کرد: در کنار این اقدامات در سال گذشته پروژه راه‌اندازی کارخانه تولید سلول و فرآورده‌های سلولی را با همکاری شرکت «برکت» آغاز و شرکت مشترکی با عنوان «سل تک بایو فارمد» را تاسیس کردیم.
وی با بیان اینکه عملیات احداث این مجتمع به خوبی پیش می‌رود، ابراز امیدواری کرد که تا پایان سال جاری این کارخانه راه‌اندازی شود.
گورابی ادامه داد: با راه‌اندازی این مجتمع سلول‌های مورد نیاز مراکز سلول درمانی کشور با استاندارد بالا تولید و برای استفاده در درمان بیماران در اختیار این مراکز درمانی قرار خواهد گرفت. اجرای این طرح می‌تواند گام بزرگی در زمینه ارائه خدمات سلول درمانی باشد.
وی یادآور شد: این کارخانه در حال حاضر درحال ساخت است و در اوایل سال 95 اقدام به ارائه سلول‌های مورد نیاز مراکز درمانی خواهد شد.
اجرای کارآزماییهای بالینی و سقف کوتاه اعتبارات
گورابی مشکلات مالی را از چالش‌های عمده فعالیت این پژوهشگاه نام برد و گفت: علی رغم مشکلات مالی در حال حاضر تمرکز تحقیقات به ویژه کارآزماییهای بالینی ما بر روی پروژه‌های تحقیقاتی است که در سال‌های قبل آغاز شده بود.
وی با بیان این که در دنیا انجام کارآزماییهای بالینی، سرمایه گذاری اقتصادی آینده کشورها تلقی می‌شود، افزود: یافته‌های به دست آمده از کارآزماییهای بالینی علاوه بر آنکه خدمات درمانی به هموطنان به دنبال دارد، زمینه مناسبی برای توریسم درمانی خواهد بود.
گورابی، با اشاره به تجربیات سایرکشورها در حوزه سلول درمانی خاطرنشان کرد: در آمریکا بیش از دو هزار و 500 کار آزمایی بالینی در حوزه سلول‌درمانی انجام شده است که این مطالعات همچنین در اروپا، ژاپن و شرق آسیا نیز در حال اجراست.
وی به وضعیت ایران در این زمینه اشاره کرد و یادآور شد: در میان کشورهای منطقه ایران تاکنون 75 کارآزمایی بالینی در این حوزه انجام داده است که 40 مورد آن با مشارکت پژوهشگاه رویان و مراکز تحقیقاتی دانشگاهی است.
گورابی با تاکید بر اینکه کار آزمایی‌های بالینی هزینه‌های بالایی را می‌طلبد ادامه داد: در کار آزمایی‌های بالینی هزینه درمان از بیمار اخذ نخواهد شد و تمام هزینه‌ها از سوی مراکز درمانی تامین می‌شود و از سوی دیگر اگر این کارآزماییهای بالینی انجام نشود نمی‌توان خدمات سلول درمانی را برای بیماران نیازمند ارائه داد.
رییس پژوهشگاه رویان با تاکید بر اینکه در کارآزماییهای بالینی سعی شده است به علوم پایه توجه شود، اظهار داشت: آینده علوم سلول‌درمانی بر پایه «علوم پایه» است از این رو سعی شده است با توجه به علوم پایه به تحقیقات در این زمینه پرداخته شود. در این صورت برای به کاربردی کردن رساندن روش‌های سلول درمانی با قدرت وارد خواهیم شد.
وی با اشاره به برخی از دیدگاه‌ها برای رسیدن به روش‌های سلول درمانی از راه‌های میانبر، خاطرنشان کرد: از نظر ما این رویکرد در حوزه سلول درمانی چندان اثربخش نخواهد بود و زمانی نتایج تحقیقات ما در حوزه کاربرد موثر می‌شود که بتوانیم از علوم پایه بر آن مسلط شویم.
کارآزمایی بالینی بر روی شش بیماری
گورابی با اشاره به اقدامات این پژوهشگاه در حوزه کارآزماییهای بالینی گفت: کارآزماییهای بالینی این پژوهشگاه بر روی بیماری‌های غضروف و استخوان، کبد، چشم، قلب، اعصاب و پوست بوده که در تمام این عرصه‌ها پس از مطالعات در حوزه علوم پایه و نتایج مطلوبی که در فاز آزمایشگاهی به دست آمد، اقدام به انجام کارآزماییهای بالینی شده است.
وی یکی از خدمات سلول درمانی آینده را در حوزه درمان دیابت دانست و ادامه داد: پروژه‌هایی را در این زمینه در دست انجام داریم تا با استفاده از روش‌های سلول درمانی راهکارهای درمانی ارائه دهیم و تجهیزات مورد نیاز در این زمینه نیز خریداری شده است ولی چالش‌هایی به لحاظ استقرار این تجهیزات داریم.
اجرای فاز اول سلول درمانی در فلج مغزی اطفال
رییس پژوهشگاه رویان درمان فلج مغزی اطفال با استفاده از روش سلول درمانی را از زمینه‌های دیگر کارآزماییهای بالینی این پژوهشگاه نام برد و خاطرنشان کرد: در این کارآزماییهای بالینی با استفاده از سلول‌های مغز استخوان خود فرد بیمار، اقدام به انجام کارآزماییهای بالینی در بیماران مبتلا به فلج اطفال کردیم که نتایج خوبی در فاز اول این کارآزمایی‌ها به دست آمد.
وی با تاکید بر اینکه در فاز اول به طور دقیق نمی‌توان ادعا کرد که درمان قطعی و کامل صورت گرفته است، افزود: در این فاز افرادی که قادر به ایستادن بر روی دو پای خود نبودند، قادر به ایستادن شدند و یا اگر بیماری قادر به باز و بسته کردن دست‌های خود نبود می‌توانست دست خود را باز کند و به کمک والدین قادر به راه رفتن شدند.
گورابی اجرای فازهای دوم و سوم این مطالعات را در گرو تامین اعتبارات دانست و افزود: در برخی اوقات بیماری مجددا در فرد عود می‌کند و بیمار به وضعیت اولیه باز می‌گردد از این رو در فاز دوم کار آزمایی‌های بالینی باید راهکارهای متفاوت از فاز اول ارائه داد تا بتوان درمان مناسب‌تر و ماندگارتری را به فرد ارائه داد ؛ بنابراین اجرای فازهای دوم و سوم این نوع درمان‌ها هزینه‌بر است.
وی همچنین از اجرای کارآزماییهای بالینی با پزشکان و متخصصان مشهد بر روی فلج مغزی خبر داد و اظهار داشت: در این کار آزمایی‌های بالینی که با استفاده از خون بند ناف انجام می‌شود، میزان تاثیرات سلول‌های خون بند ناف در درمان بیماری فلج مغزی اطفال مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج کاربردهای سلول‌های بنیادی در بیماری‌های قلبی
رییس پژوهشگاه رویان بررسی ضایعات سکته قلبی را از دیگر زمینه‌های تحقیقاتی این پژوهشگاه ذکر کرد و یادآور شد: در این راستا کارآزماییهای بالینی در سال 83-82 در زمان مرحوم کاظمی آشتیانی با استفاده از سلول‌های مغز استخوان خود بیمار بر روی 18 بیمار انجام شد که برای این منظور سلول‌های مغز استخوان از فرد دریافت و پس از تلخیص آنها، به فردی که تحت عمل «بای پس» قرار گرفته، این سلول‌ها به ناحیه‌ای از قلب که دچار مشکل شده است، تزریق شد.
وی ادامه داد: پس از تزریق سلول‌ها، این بیماران به مدت طولانی مورد ارزیابی قرار گرفتند که نتایج آن در قالب مقاله منتشر شدند.
این محقق از اجرای فازهای دوم و سوم این مطالعات خبر داد و اظهار داشت: فازهای دوم و سوم این کار آزمایی‌های بالینی تعداد بیشتری از بیماران مورد سلول درمانی قرار گرفتند و در این فازها علاوه بر روش‌های جدید درمانی، راهکارهایی که چندان کارایی ندارند به کنار گذاشته شدند.
نتایج سلول درمانی در درمان آرتروز
وی سلول درمانی برای درمان بیماری‌های غضروفی چون آرتروز را با استفاده از سلول‌های مزانشیمی ذکر کرد که نتایج مطلوبی از این مطالعات حاصل شده است و افزود: منظور از نتایج مطلو آن نیست که در مورد همه بیمارانی که تحت این درمان قرار گرفته‌اند، مؤثر بوده است.
گورابی با تاکید بر این که شرایط بدنی بیماران با یکدیگر متفاوت است، توضیح داد: همانطور که با روش‌های دارو درمانی ممکن است در برخی بیماران بهبودی حاصل شود و در برخی بیماران داروها موثر واقع نشود، در این روش‌ها نیز اثر بخشی آن متفاوت است.
رییس پژوهشگاه رویان با اشاره به بهترین شرایط برای استفاده از روش سلول درمانی در بیماری آرتروز، خاطرنشان کرد: بیمارانی می‌توانند کاندیدای دریافت این درمان باشند که مبتلا به بیماری دیگری نباشند و انطباق امتداد صحیح استخوان‌های ران و ساق پا را از دست نداده باشند.
به گفته وی، در غیر این صورت حتی اگر بیمار با این روش درمان شود، عوامل دیگر موجب اختلال در درمان خواهند شد.
وی ادامه داد: این درحالی است که افرادی بسیار زیادی در نوبت لیست انتظار برای دریافت سلول درمانی هستند؛ چون سلول درمانی در این بیماری زمانبر است.
گورابی اضافه کرد: زمانی که سلول از بیمار دریافت می‌شود باید کشت داده شود که این مرحله ممکن است تا دو ماه به طول بینجامد و در این مدت باید امکانات اختصاصی برای سلول‌های بیمار ایجاد کنیم از این رو تعداد زیادی بیمار در لیست انتطار هستند.
گورابی به اشاره به اثرات سلول درمانی در بیماری های پوستی با استفاده از سلول درمانی افزود: بر اساس مطالعات ما اعلام می‌کنیم که در 60 درصد از بیماران مبتلا به اپن بیماری که در درمان‌های رایج به نتیجه نرسیده‌اند، در این روش به نتایج مورد نظر خواهند رسید که این امر نیز در مقالات محققان آورده شده است.
کارآزماییهای بالینی در درمان بیماری ام اس
گورابی کارآزماییهای بالینی بیماری ام اس را از دیگر زمینه‌های دیگر تحقیقاتی این پژوهشگاه نام برد و اظهار داشت: در بیماری ام اس غشای ملین رشته‌های عصبی از بین می‌رود که در این مطالعات درصدد درمان این بیماری با استفاده از سلول‌های بنیادی هستیم.
وی رویکرد این پژوهشگاه برای درمان بیماری ام اس را ارائه راهکار مطمئن ذکر کرد و گفت: در این زمینه مطالعاتی را در دستور کار داریم.
PRP سلول بنیادی نیست
رییس پژوهشگاه رویان با اشاره به تبلیغات وسیع در زمینه PRP با تاکید بر اینکه PRP سلول‌های بنیادی نیستند، اظهار داشت: بر خلاف آنچه در تبلیغات ارائه می‌شود، PRP پلاسمای غنی از پلاکت است و ما طرحی در این زمینه تعریف کردیم تا میزان اثر بخشی این سلول‌ها برای رفع مشکلات بیماران مبتلا به آرتروز را مورد بررسی قرار دهیم.
وی ادامه داد: در کارآزماییهای بالینی این تحقیقات بدون آنکه وجهی از بیماران دریافت شود از سلول‌های PRP برای درمان بیماری آرتروز استفاده کردیم و نتایج نشان داد که این سلول‌ها در درمان این بیماری چندان اثری ندارند.
به گفته گورابی ممکن است این سلول‌ها در حوزه‌های پوست و مو موثر باشند ولی اثبات آن نیاز به مطالعات و تحقیقات بیشتر دارد تا از اثر بخشی آن در درصد بیشتری از بیماران اطمینان حاصل شود.
تلاش برای تولید اندام انسان در بدن حیوانات
گورابی با بیان اینکه تولید اندام دیگر گونه‌ها در بدن حیوانات کوچک در سطح بین‌المللی انجام شده است؛ گفت: درصدد هستیم تا این طرح را بر روی حیوانات بزرگتر انجام دهیم.
وی با اشاره به جزئیات این طرح خاطر نشان کرد: در این طرح تحقیقاتی درصدد هستیم تا حیوانی را تولید کنیم که به لحاظ ژنتیکی نتواند مثلا کبد خود را تولید کند و در کنار آن سلول‌های بنیادی انسان را داشته باشیم که وارد جنین حیوان کنیم تا در زمانی که حیوان در حال تکامل است بتواند کبد انسانی را تولید کند.
وی با تاکید بر این که این تحقیقات بسیار پیچیده است، یادآور شد: از این رو نباید انتظار داشته باشیم که به سرعت به نتیجه مورد نظر دست یابیم؛ چراکه باید در کنار اجرای این طرح ملاحظات اخلاقی در نظر گرفته شود.
برنامه رویان برای ادامه طرح تولید حیوانات ترانس ژن
رییس پژوهشگاه رویان با بیان اینکه در حال حاضر به دانش فنی تولید حیوانات ترانس ژن دست یافته‌ایم، ادامه داد: این دانش فنی در اختیار ما بوده و اگر کارفرمایی باشد می‌توانیم این فناوری‌ها را ارائه دهیم ولی برنامه‌ای برای توسعه این طرح در زمینه‌های دارویی در دستور کار نداریم.
No tags for this post.