بنابراین ضروری است، همان طور که رشته هایی مانند پزشکی و مهندسی نفت و گاز به یکی از ضرورت های اصلی برای زندگی ما تبدیل شده، رشته هایی مانند مهندسی آب نیز به عنوان یکی از تخصص های مورد نیاز برای مقابله با بحران خشکسالی و بی آبی مورد توجه قرار گیرد. بدیهی است با توجه به استمرار خشکسالی در کشور و بسیاری از دیگر کشورهای دنیا که از پیامدهای تغییر اقلیم است، باید بیش از پیش به تربیت نیروی متخصص در حوزه هایی مانند آب توجه شود.
بازار کار خوب در انتظار فارغ التحصیلان
دو رشته دانشگاهی عمران ـ آب و سازه های هیدرولیکی و همچنین مهندسی آب از جمله حوزه هایی است که به تربیت نیروی متخصص در این حوزه اختصاص یافته است. با توجه به شرایط کشور ما، این رشته در آینده می تواند از بازار کار خوبی برخوردار باشد و این ویژگی یکی از مهم ترین ملاک ها در انتخاب رشته دانشگاهی است.
دکتر فرهاد ایمان شعار، دانش آموخته مقطع دکتری در رشته مهندسی آب و مدیر گروه ایمنی و پایداری سدهای کشور با تاکید بر اهمیت توجه به رشته مهندسی آب به جام جم می گوید: در انتخاب رشته، دانشگاه شرط اول علاقه فردی شخص است. فرد بی علاقه در هیچ رشته ای موفق نخواهد بود. اگر علاقه وجود داشته باشد، دانشجو می تواند روزانه حتی تا 20 ساعت درس بخواند. یکی از مشکلات ما این است که امروزه با جمعیت قابل توجهی از فارغ التحصیلان دانشگاهی مواجه هستیم که در رشته ای که تحصیل کرده اند، از مهارت لازم برخوردار نیستند. بسیاری از دانشجویان در پاسخ سوالاتی که استادان در جلسات دفاع از پایان نامه مطرح می کنند، براحتی پاسخ می دهند که نتایج عددی استخراج شده براساس داده های نرم افزاری ارائه شده است. ما باید بین اپراتور و مهندس تفاوت قائل شویم. اگر قرار باشد انجام همه کارها را به رایانه و نرم افزار رایانه ای بسپاریم، به این معنی است که خودمان نقشی نداشته ایم.
وی با اشاره به در نظر گرفتن بازار کار به عنوان یکی از اولویت های اصلی در انتخاب رشته دانشگاه می افزاید: خوشبختانه اکنون جوانانی که برای دانشگاه انتخاب رشته می کنند، آگاه هستند و به بازار کار هم نیم نگاهی دارند. رشته ای مانند رشته مهندسی آب که از علاقه های شخصی من بوده و براساس همین علاقه در این رشته ادامه تحصیل داده ام، به اصطلاح بین رشته ای است؛ یعنی چندین تخصص برای حصول اهداف مورد نظر در این رشته در کنار هم به کار گرفته می شود. از سوی دیگر موضوع آب از چالش های اصلی رشته ماست و خوشبختانه بازار کار خوبی دارد. این نکته مثبتی است که اگر هنگام انتخاب رشته مورد توجه افراد قرار گیرد می تواند به افزایش جذابیت این رشته در بین داوطلبان کنکور کمک کند.
به طور کلی، رشته آب می تواند از رشته های دانشگاهی زیرشاخه رشته مهندسی عمران باشد. علاوه بر این می تواند از زیرشاخه های رشته مهندسی کشاورزی هم باشد که در گذشته باعنوان رشته آبیاری از آن نام برده می شد و امروزه به رشته مهندسی آب تغییر نام پیدا کرده است. دانشجویانی که در این دو رشته از دانشگاه فارغ التحصیل می شوند، می توانند در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه های مختلف ادامه تحصیل دهند. این ویژگی از دیگر نکاتی است که باید هنگام انتخاب رشته مورد توجه قرار گیرد. معمولا با توجه به بحث بازار کار، افراد هنگام انتخاب رشته هدف خود را تا مقطع کارشناسی ارشد در نظر می گیرند. خوشبختانه در رشته های مهندسی آب و زیرشاخه های مختلف آن، امکان ادامه تحصیل تا مقطع دکتری در داخل کشور وجود دارد.
مدیریت را به متخصصان بسپاریم
دکتر ایمان شعار با اشاره به ضروت تعریف رشته های دانشگاهی براساس نیاز های کشور می گوید: در کشور کانادا
رشته ای به نام هواشناسی و هیدرولوژی برف داریم؛ این در حالی است که این رشته دانشگاهی در دانشگاه های کشور ما وجود ندارد. البته به این معنی نیست که این رشته کارایی ندارد. این رشته در کشور ما پیشرفتی نداشته، چراکه در ایران موضوعیت ندارد. بارش برف در کشور ما به اندازه ای است که به متخصص هیدرولوژی برف نیازی ندارد. متاسفانه ما در کشوری زندگی می کنیم که اقلیم خشک و نیمه خشک دارد. اگرچه میانگین بارندگی در کشور ما 250 میلی متر است، بیش از ده سال است که میزان بارندگی در کشور به 220 میلی متر هم نرسیده است. استمرار خشکسالی در کشور موجب شده وضع آب های زیرزمینی بتدریج بحرانی تر شود و مانده سدها کاهش پیدا کند. به عبارت دیگر، موضوع خشکسالی و کمبود آب به نقل محافل جامعه مهندسی و بحث کلان کشور و حتی مسائل روزمره ای تبدیل شده که به خانه ها هم راه یافته است.
وی تاکید می کند: با توجه به این که در سطح کشور به طور گسترده و مستمر با این موضوع سر و کار داریم و بحران آب به یکی از چالش های اصلی کشور ما تبدیل شده است، به یقین رشته های مرتبط با موضوع مهندسی آب با عنوان مهندسی عمران ـ آب و سازه های هیدرولیکی یا مهندسی آب از رشته های مهم تلقی می شود. افرادی که در رشته مهندسی آب تحصیل می کنند بیشتر به دنبال نیازهای آبی کشور، بحث کشاورزی و منابع آب و آبخیزداری هستند و افرادی که در رشته مهندسی عمران ـ آب تحصیل می کنند به سازه های آبی از جمله سد، کانال، رودخانه و تاسیسات پمپاژ و خطوط انتقال هم نگاهی دارند، اما مدیریت آب موضوعی است که در حوزه مسئولیت هر دو رشته قرار می گیرد و دانشجویانی که در این رشته ها تحصیل کرده اند در مقاطع تحصیلی بالاتر، هم می توانند گرایش های مدیریتی را انتخاب کنند و هم می توانند گرایش های تخصصی رشته خودشان را دنبال کنند. این دو رشته در 70 درصد موارد، حوزه های مشترکی را تحت پوشش قرار می دهند. این روزها جوانان بیش از پیش بازار کار و آینده کاری و درآمد را مورد توجه قرار می دهند.
ایمان شعار بحث آب را از معضلات اصلی کشور می داند و می گوید: ما هنوز برای ساماندهی منابع آبی کشور و کاهش هدررفت آب های مرزی با محدودیت مواجه هستیم. منظور من این است که باید رودخانه های مرزی را ببندیم. ترکیه طبق قوانین بین المللی تا حد امکان بخش بیشتری از آب رودخانه های مرزی را به کشور اختصاص داده و بر این اساس فقط 40 درصد آب رودخانه های مرزی می تواند به مناطق خارج از مرزهای این کشور منتقل شود. این در حالی است که ما هنوز رودخانه هایی داریم که برای آنها کاری انجام نداده و در این زمینه مطالعاتی انجام نداده ایم. با توجه به محدودیت زمانی در نظر گرفته شده از سوی سازمان ملل باید هر چه سریع تر در این زمینه اقداماتی انجام دهیم.
مهندسی آب، محل تلاقی تخصص ها
به نظر می رسد کشور ما در گذشته در زمینه مدیریت و مهندسی آب، آن طور که باید موفق نبوده است. مدیر گروه ایمنی و پایداری سدهای کشور درباره این موضوع می گوید: ما در زمینه مدیریت آب باید نگاهی هم به گذشته داشته باشیم. متاسفانه بعضی اقداماتی که در گذشته در حوزه مهندسی آب انجام شده، اصلا با پیش بینی های انجام شده همخوانی نداشته است. ما کانال هایی ساخته ایم که هیچ گاه نتوانسته ایم از آن برای کشاورزی استفاده کنیم. سدی ساخته ایم که 30 سال خالی مانده است. اینها نشان می دهد در بعضی بخش ها مطالعات درست انجام نشده است. اگرچه باید بپذیریم در میان هزار پروژه، چهار پروژه می تواند اشتباه باشد و به نتیجه مورد نظر نرسد؛ اما می توانیم از تجربه ها و شکست های گذشته درس بگیریم. با توجه به این که موضوع کمبود آب و خشکسالی در کشور ما یک معضل دائمی خواهد بود، تا زمانی که ایران هست ما به مهندسی آب نیاز داریم. بنابراین می توان این رشته ها را از رشته های مورد نیاز کشور دانست.
رشته مهندسی عمران در گرایش سازه قدمتی 80 ساله دارد. از هر ده نفری که در رشته مهندسی عمران پذیرفته می شود، باید بین تعداد افرادی که گرایش سازه را انتخاب می کنند با تعداد افرادی که گرایش آب را انتخاب می کنند، تعادلی وجود داشته باشد. ایمان شعار معتقد است خوشبختانه در ده سال اخیر نگاه ها در این زمینه تغییر کرده است. بازار رشته مهندسی عمران در گرایش سازه در حال اشباع است. این در حالی است که در کل ایران با مشکل کمبود آب مواجه هستیم. در هر جای ایران برای کشاورزی و تامین آب مشکل داریم.
گرایش آب در رشته مهندسی عمران در مقایسه با گرایش سازه رشته جدیدتری است. گرایش سازه که در گذشته به عنوان راه و ساختمان از آن نام برده می شود، از قدیمی ترین گرایش های این رشته است. گرایش آب قدمتی حدود 30 سال دارد و رشته جدیدتری است. برگ برنده رشته آب، بین رشته ای بودن آن است. فردی که در این رشته تحصیل می کند، این موضوع را از دیدگاه های مختلف از شیمی تا محیط زیست و مهندسی رودخانه و رسوب و سد و کانال و طراحی شبکه های آب یا فاضلاب زیر نظر قرار می دهد. این درحالی است که بازار کار و تحصیل در این رشته گسترده است، چون بین رشته ای و محل تلاقی چند رشته است.
رشته های تخصصی نیاز جامعه است
یکی از نیازهای ما در کشور، توجه به تربیت نیروی متخصص در رشته هایی است که پیش بینی می شود آینده دنیای علم و فناوری و به تبع آن صنعت را به تسخیر درآورد. در این شرایط به نظر می رسد باید تدابیری اندیشیده شود تا رشته های جدید دانشگاهی جایگزین رشته هایی شود که بازار کار خوبی ندارد. تربیت نیروی متخصص در رشته هایی که بازار کار خوبی ندارد، نشان دهنده نبود توجه به مسیر آینده علم و فناوری است.
بر این اساس می توان گفت، لازم است در سال های آینده در رشته های دانشگاهی بازنگری شود تا در آینده در رشته هایی که قرار است به فناوری های جدید منتهی شود، نیروی متخصص داشته باشیم.
دکتر ابراهیم کدخدایی، رئیس سازمان سنجش آموزش کشور در گفت وگو با جام جم ضمن تائید ضرورت توجه به ایجاد رشته های دانشگاهی می گوید: دوره کارشناسی دوره پایه است و باید در مقاطع بالاتر به رشته های میان رشته ای که نیاز کشور است توجه شود. باید رشته های کاربردی در این مقاطع ایجاد شود. فردی که قرار است در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته های میان رشته ای تحصیل کند، باید با علومی مانند مکانیک یا الکترونیک آشنایی اولیه و در اصول و مهارت اولیه این رشته ها مهارت کافی داشته باشد تا برای مثال در آینده بتواند در رشته هایی مانند رباتیک ادامه تحصیل دهد. بر این اساس شاید در مقطع کارشناسی ضرورت تخصصی شدن رشته هایی مانند عمران یا روان شناسی و حتی الکترونیک وجود نداشته باشد. امسال در مقطع کارشناسی رشته روان شناسی، این رشته بدون گرایش خاصی در دفترچه انتخاب رشته تعریف شده است. در حقیقت تخصصی شدن این رشته های تحصیلی با هدف کاربردی شدن آنها در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری مورد توجه قرار گرفته و وزارت علوم در جهت اجرای این سیاست ها قدم برداشته است.
No tags for this post.