دکتر حمید رضا پیروان، رئیس گروه تحقیقات و مهندسی حفاظت از آب و خاک از پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در این خصوص به سیناپرس گفت: هم اکنون با توجه به شیب ها و اقلیم های گوناگون ایران، میزان خاک زایی و فرسایش خاک متفاوتی داریم؛ معمولا سرعت فرسایش در اقلیم های خشک و بیابانی کم و میزان خاک زایی در مناطق گرم و مرطوب کشور بسیار زیاد است.
وی به عوامل ایجاد فرسایش خاک اشاره کرد و اظهارداشت: در حال حاضر دو عامل انسان زاد (بکارگیری رویه های متعدد کشاورزی مانند شخم زدن در جهت شیب، سوزاندن کاه و کلش در کشاورزی، تغییر سریع اراضی و تبدیل مراتع به دیمزار) و زمین زاد (ذات خاک یا سنگ مادر خاک) در فرسایش خاک ایران نقش مهمی دارند.
به گفته وی، طبق مطالعات هم اکنون 70 درصد مواد مادری خاک های ایران فرسایش پذیرند؛ طبق برآوردها نیز میانگین فرسایش خاک در جهان سالانه حدود 2/46 تن در هکتار است اما بر اساس مطالعاتی که ما در پژوهشکده حفاظت از خاک و آبخیزداری انجام دادیم، میزان فرسایش خاک در ایران سالانه 15/5 تن در هکتار یعنی هفت برابر بیشتر از میانگین جهانی است.
وی تاکید کرد: فرسایش خاک اکنون باعث شده تا روند بیان زایی، تولید گرد و غبار، هجوم ماسه های روان و خسارات ناشی از سیلاب ها در ایران افزایش و میزان بازدهی محصولات کشاورزی ایران کاهش پیدا کند. به گزارش سیناپرس، پیروان گفت: جدا از فرسایش خاک، ما اکنون با فاجعه بزرگ تخریب گسترده خاک در اثر پدیده فرونشست زمین مواجه ایم. این پدیده به علت برداشت بی رویه آب های زیرزمینی ایجاد شده است؛ پدیده ای که باعث شده بسیاری از اراضی مان را از دست بدهیم.
وی خاطرنشان کرد: ما باید از همین لحظه برای پیشگیری از این معضلات اقدام کنیم، فردا دیر است. بخشی از این اقدامات به فرهنگسازی ما در این زمینه مربوط می شود. متاسفانه اکنون در مقوله فرهنگ سازی مصرف بهینه آب کم کار کرده ایم. ما اگر بتوانیم با مشارکت مردمی، پروژه های حفاظت از خاک را اجرا کنیم یا حتی حفاظت از آن را برعهده مردم بگذاریم یعنی آنها را از حالت ذی نفع به شراکت در منابع طبیعی سوق دهیم، با فرهنگ سازی مناسب در این زمینه می توانیم از ایجاد خسارت های عظیم جلوگیری کنیم.
وی ادامه داد: اکنون ما با معضلی به نام انفال و اموال دولت مواجه ایم یعنی اظهار می کنیم که جنگل ها و مراتع جزو انفال و دارایی های دولت محسوب می شوند. این مساله یک تضاد منافعی میان بهره بردار و دولت ایجاد می کند اما اگر ما این فرهنگ را در سطح بالا ارتقا دهیم و خاک های کشور را جزو سرمایه های اجتماعی به حساب بیاوریم و مردم به این باور برسند، خیلی از ذخیره های حوزه های حفاظت از خاک و معضلات مربوط به فرسایش خاک و آب به کمک مردم رفع می شود.
وی به راهکارهای اساسی این معضل پرداخت و افزود: خیلی سخت نیست که برای رفع این مشکل به سوی مدیریت جامع حوزه های آبخیز و آمایش سرزمین برویم. باید تکلیف اراضی ما بر اساس نسخه آمایش سرزمین حداقل با دورنمای 50 سال آینده مشخص شود و دولت نباید هیچ دستیابی به این منابع اراضی( برخلاف مدیریت جامع) داشته باشد و بر اساس آن برنامه ریزی ها عمل کند.
رئیس گروه تحقیقات و مهندسی حفاظت از آب و خاک از پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به سیناپرس گفت: ما باید برای رفع این معضل به مجموعه قوانین موجود پیرامون بخشودگی بین سازمان ها و حکمرانی جامع منابع آب و خاک پناه ببریم و کاری در غالب طبیعت انجام دهیم. طبیعت مرز سیاسی نمی شناسد. ممکن است مرز حوزه آبخیز در چند استان واقع شده باشد بنابراین هرگونه مداخله در سطح حوزه آبخیزداری و منابع طبیعی باید در این مرز انجام شود و اگر در مرز سیاسی چند استان قرار می گیرد، همه آنها دخیل هستند و باید با مشارکت، همکاری و همیاری این استان ها انجام شود.
وی در پایان اظهارداشت: منظور این است که منافع استانی یا طبیعی را نباید به منافع ملی ترجیح بدهیم. اگر مقوله آب و خاک به خوبی مدیریت شود، بسیاری از معضلات این حوزه رفع می شود.
گفتگو: فرزانه صدقی
No tags for this post.