مهسا حکاک خادم، پژوهشگر و هنردرمانگر در گفتگو با خبرگزاری سیناپرس، درباره ریشه های هنردرمانی و به کارگیری آن از سوی بشر گفت: هنر‌درماني اساساً بر پايه دو رشته هنر و روان‌شناسي بنا شده است و با اينكه خصوصياتی از هر یک از والدین (هنر و روان‌شناسي) به ارث می‌برد، ماهيتي جديد و منحصر به فرد شكل می‌دهد. هر چند که واژه‌ی هنردرمانی و مکتوبات مشخص در مورد آن از اوایل قرن بیستم بوجود آمده است اما می‌توان گفت که ریشه‌های هنردرمانی در میان نخستین یادگارهای بجامانده از انسان‌های نخستین قابل رویت است. به عنوان مثال وقتی که به نقاشی‌های غارها که در حدود پانزده سال قبل از میلاد کشیده شده‌اند می نگریم و به چرایی کارِ این انسان ها می اندیشیم یکی از نتایجی که می توان به آن رسید، این است که انسان های اولیه از طریق نقاشی(هنر) تلاش می کردند که بر ترسِ خود در رویارویی با حیوانات در زمانِ شکار، غلبه کنند، در واقع آن‌ها پس از اینکه طرحی از این حیوانات را بر روی دیوار غارها می کشیدند، احساس می کردند که می توانند بر آن‌ها غلبه کنند و با زدن نیزه‌های خود بر نقوش این حیوانات، پیش از مواجه‌ی واقعی با آن ها، رویارویی با آن ها را تجربه می‌کردند؛ در نتیجه با اعتماد به نفس بهتری به شکار می‌پرداختند
وی افزود: این نوع نگاه به هنر را می توان در طول تاریخ در میان فرهنگ‌های مختلف جستجو کرد. در حال حاضر، هنردرمانی، به عنوان یکی از روش های روان‌درمانی در بسیاری از کشورهای جهان مورد استفاده قرار می گیرد. انجمن‌های مطرح هنردرمانی مانند انجمن هنردرمانی آمریکا (AATA) ، انجمن هنردرمانی بریتانیا (BAAT) و انجمن هنردرمانی کانادا (CATA) تعاریف نسبتاً متفاوتی از هنردرمانی ارائه کردند. اما به طور کلی می توان گفت که هنردرمانی یکی از روش های روان‌درمانی است که در آن درمانجویان با کمک هنردرمانگر و استفاده از ابزار هنری و فرآیندهای خلاق در جهت احساس بهروزی شخصی و بازیابی یا بهبود کارکردشان حرکت می کنند.
این کارشناس با اشاره به میان‌رشته‌‌ای بودن این تخصص، اجرای هنردرمانی را نیازمند دانش در زمینه‌هایی چون هنر و فرآیندهای خلاقانه، روانشناسی و تکنیک‌های مشاوره دانست و در ادامه بیان کرد: تئوری، اساس هنردرمانی است و در حقیقت کار هنردرمانی را برای سایر متخصصین سلامت روان، روشن و آشکار می کند. هنردرمانگران تئوری ها و مدل های درمانی را از منابع روان شناختی متعدد وام گرفته اند و ممکن است در جلسات هنردرمانی از اصول و تکنیک های روان کاوی، اصول گشتالت، اصول وجودی و رویکردهای شناختی ـ رفتاری و غیره استفاده کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که چه کسانی می توانند از خدمات هنردرمانی استفاده کنند تشریح کرد: افراد در سنین مختلف و با توانمندی ها و مشکلات متفاوت می توانند از خدمات هنردرمانی استفاده کنند. به طور مثال امروز در بسیاری از کشورهای جهان، سالمندان، افرادی که دچار اختلالات روانی هستند مانند بیماران مبتلا اسکیزوفرنیا، افرادی که دچار دردهای جسمانی هستند شامل بیماران سرطانی، پناهندگان و غیره از جلسات هنردرمانی استفاده می کنند. از هنردرمانی می‌توان در راستای توانبخشی معلولین سود جست و امروزه در برخی از بیمارستان های عمومی و روانی از جلسات هنردرمانی استفاده می شود.
حکاک خادم در تشریح اثربخشی هنردرمانی برای بیماران مبتلا اسکیزوفرنیا گفت: در تشخیص بیماری اسکیزوفرنیا با مفاهیمی چون علایم مثبت و منفی روبرو هستیم. علایم مثبت، شامل علائمی چون هذیان ها و توهمات هستند که قبلاً در فرد وجود نداشته‌اند. علائم منفی شامل ناتوانی در انجام اعمال عادی زندگی روزمره ، تفکر منطقی، مراقبت از خود، تعامل اجتماعی و غیره است، این علایم به صورت بی احساسی، کناره جویی عاطفی، ارتباط ضعیف و فقدان خودانگیختگی بروز می کنند. در پژوهشی من بر روی نحوه اثربخشی هنردرمانی(هنرهای بصری) بر روی علائم منفی تعدادی از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا در مرکز روزانه اعصاب و روان احیا، کار کرده ام. جلسات هنردرمانیِ مذکور، در جهت کاهشِ علائمِ منفی طراحی شدند. پیش از جلسات هنردرمانیِ گروهی، شدت این علایم در پیش آزمون و توسط تست ترسیمی PPAT محاسبه شد و پس از جلسات نیز، در پس آزمون به بررسی شدت این علایم پرداخته شد. نتایج این پژوهش نشان داد که جلسات هنردرمانی در بهبود علایم منفی درمانجویان تأثیر معناداری داشته است، مقاله مربوط به آن پژوهش، در فصلنامه «روانشناسی افراد استثنایی» دانشگاه علامه طباطبایی، در سال ۱۳۹۸ منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان است.
گفتگو: مهتاب دمیرچی
No tags for this post.