چه موفقیت هایی سبب شد تا ایران جز 5کشور قدرت لیزری جهان شناخته شود؟
فعالیت های تحقیقاتی در زمینه لیزر در کشور ما یک سابقه 40 ساله دارد .اما از حدود 10 سال قبل با توجه به نیازهای راهبردی کشور به لیزر و فناوری مربوط به آن، سرمایه گذاری و برنامه ریزی برای ایجاد زیر ساخت های لازم برای تحقیقات راهبردی در این زمینه آغاز شد.
مرکز ملی علوم و فنون لیزر ایران از سال 1387 با تکیه بر برنامه چشم اندازی که ترسیم کننده نقشه راه مرکز تا سال 1404 است کار خود را پایه ریزی کرد. این مرکز در مدت زمان نسبتاکوتاهی که از فعالیت آن می گذرد با تکیه بر زیر ساخت هایی که ایجاد شده بود و با تلاش صمیمانه و ایثارگرانه جمعی از دانشمندان جوان کشور و به کارگیری توانمندی های داخلی فعالیت های خود را سازماندهی کرده بودند ،گام های بسیار بلندی را در عرصه فناوری های لیزر در کشور برداشته است . نتایج این تلاش ها ودستاورد های حاصل از آن تا به حال در دو نمایشگاه اختصاصی و تخصصی مرکز ملی علوم و فنون لیزر ایران در سالهای 1388 و 1393 به معرض دید متخصصین ، صنعتگران ، اعضای هیئت علمی دانشگاهها و مراکز علمی و سایر علاقه مندان به این رشته قرار گرفته است .
دانش و فناوری لیزر با توجه به نوع ماده فعال آن و ساختار لیزر که تعیین کننده پارامترهای اصلی بیم یا نور لیزر هم هستند ، بسیار وسیع است و همین پارامترها، تعیین کننده نوع و کاربری انواع لیزر ها است . ضمن آنکه از اوایل قرن حاضر (میلادی) بکارگیری لیزر در همه عرصه های علوم و فنون اعم از صنعتی ، پزشکی ، نظامی و حتی زمینه های آرایشی و تزیینی وارد شده و به شدت رو به گسترش است و طبعا ورود به همه آنها نیز به همین نسبت نیازمند منابع مالی ، امکانات و تجهیزات فنی و منابع انسانی متخصص بسیار زیادی است ، که فراهم کردن همه آنها با توجه به محدودیت هایی که در این برهه از زمان وجود داشته است میسر نبود . بنابراین برای تعیین اهداف و ماموریت های مرکز و برنامه ریزی بر اساس آنها،ابتدا نیازمندی های کشور مورد ارزیابی قرار گرفت و با تحلیلی از شرایط بازار داخلی و نیز در نظر گرفتن محدودیت هایی که در تامین تجهیزات و دستگاهها و تجهیزات مورد نیاز برای فعالیت های تحقیقاتی و توسعه ای در زمینه فناوری های پیشرفته و خاص نظیر لیزر وجود دارد ، برنامه اصلی مرکز برای تحقیق و توسعه لیزرهای پرتوان و راهبردی مورد نیاز کشور متمرکز گردید. البته همواره این نکته نیز مد نظر بوده است که مرکز نه تنها نباید محدود کننده مسیر سرمایه گذاری بخش خصوصی در زمینه لیزر باشد بلکه باید بتواند مشوق و توسعه دهنده آن نیزباشد به همین علت مرکز در برنامه های خود برای عرضه هر فناوری تا مرحله صنعتی سازی بیشتر پیش نمی رود و مراحل تجاری سازی و تولید انبوه را به علاقه مندان به سرمایه گذاری در بخش خصوصی واگذار می کند.
نکته مهم دیگر این است که برای رسیدن به دانش و فناوری لیزرهای راهبردی راههای مختلفی در دنیا طی شده است ولی مطالعات ما نشان می داد که همه این مسیرها یکسان نیست و می بایست مسیر اصلی که مراکز تحقیقاتی پیشرو دنیا روی آن سرمایه گذاری کرده شناسایی می کردیم . این نیز با همت دانشمندان جوان حاضر در مرکز ملی علوم و فنون لیزر ایران و با انجام مطالعات وسیعی که در رصد فعالیت ها و شناسایی جهت گیری فعالیت های علمی و تحقیقاتی مراکز صاحب نام و معتبر دنیا صورت گرفت ،جمع بندی شد . بنابراین ماموریت های مرکز در دستیابی به دانش فنی و فناوری لیزرهای راهبردی پر توان در لیزرهای حالت جامد ابتدا در تحقیق و توسعه در دو حوزه لیزر های دیسک و لیزر های فیبری گذاشته شد و اخیرا،بعد از ارزیابی نتایج 5 سال اول از اجرای برنامه و رصد مجدد شرایط در دنیا ، لیزر های نیمه هادی با کاربرد مستقیم نیز به این ماموریت ها اضافه شد بنابراین برنامه چشم انداز مرکز تا سال 1404 برای حرکت در مرزهای دانش در این سه حوزه استوار شده است.
ارزیابی های انجام شده در گذر 5 ساله نشان می دهد که مسیر فعالیت ها درست انتخاب شده است و پیشرفت جهش گونه مرکز ملی علوم و فنون لیزر ایران ، کشور را در جرگه کشور هایی قرار داده که در دانش فنی و فناوری لیزر های راهبردی پر توان پیشرو هستند و حتی در بعضی از فناوری های مرتبط با این حوزه در مرز های دانش حرکت می کنیم و راه حل هایی که دانشمندان جوان ما برای فائق آمدن بر مشکلات علمی و فنی بهبود مشخصات این نوع لیزر ها ارائه می دهند همان راه حل هایی است که مراکز تحقیقاتی معتبر دنیا در اروپا و امریکا دنبال می کنند و برخی از مقالات منتشر شده از طرف مرکز، بار ها مورد رجوع سایر پژوهشگران در کشورهای پیشرفته قرار گرفته است.
بخش خصوصی چقدر توانسته در این راستا موثر باشد؟
لیزر از یک فناوری پیچیده برخوردار است و تولید صنعتی آن نیاز به تجهیزات خاص دارد که سرمایه اولیه این صنعت را افزایش می دهد . علاوه برآن محصولات این صنعت باید از سطح بالای ایمنی برخوردار باشد و استاندارد های مرتب برآن نیز نسبتا سخت گیرانه است . بنابراین سرمایه گذاری در چنین صنعتی نیازمند پایداری لازم در بازار سرمایه است تا اطمینان کافی در سرمایه گذاران بخش خصوصی برای ورود به چنین صنعتی فراهم شود. در شرایط فعلی چنین پایداری در بازار سرمایه وجود ندارد و سرمایه گذاری در صنایعی که سرمایه اولیه بالایی را نیاز دارند از ریسک بالایی نیز برخوردار است. در این صورت طبیعی است که بخش خصوصی در این رابطه تحرک کمتری داشته باشد. با این حال در سال های گذشته چند شرکت با سرمایه بخش خصوصی در زمینه تولید برخی از انواع لیزر فعالیت داشته اند و برخی دیگر با وارد کردن لیزرهای پزشکی و صنعتی از خارج از کشور به این عرصه وارد شده اند.
مرکز ملی علوم و فنون لیزر ایران چه برنامه ها و راهبردهایی برای توسعه اقتصادی و صنعتی لیزر در کشور دارد؟
تصور ما این است که کارآیی و کار آمدی لیزر برای صنعتگران ما حتی در صنایع پیشرفته و با فناوری بالا هنوز درست شناخته نشده است ،بعضی از آنها لیزر را یکی از راههای انجام کار می دانند و در مقایسه با دیگر روشها چندان برتری برای آن قائل نبوده بلکه تا حدودی آن را لوکس می بینند و آنها که آشنایی بیشتری با فناوری لیزر دارند دست یافتن با این تجهیزات و خدمات پس از فروش آن را قدری دشوار می دانند. در مورد لیزر های پزشکی وضعیت قدری بهتر است و شرکت هایی که وارد کننده برخی از لیزر های پزشکی هستند تا حدودی آن را پشتیبانی می کنند و پزشکان را برای کار با لیزر آموزش می دهند.
به هر حال بسیاری از این تصورات درست نیست و استفاده از لیزر برای بعضی از فرآیندهای صنعتی تنها راه است و برای تمامی فرآیندهایی که توسط لیزر انجام می شود کیفیت انجام کار نسبت به روش های متداول بسیار بالاتر است. این نکته تا آنجا اهمیت دارد که اگر ضرورت های به کار گیری لیزر در صنعت شناخته نشود در آینده نه چندان دور ،صنعت ما با عقب افتادگی غیر قابل جبرانی مواجه خواهد شد. در زمینه های پزشکی نیز لیزر ها کارآیی و کارآمدی خود را بخوبی نشان داده اند و در تشخیص و درمان بساریاز بیماری بخصوص بیماری های سخت و صعب العلاج حضور موثری داشته اند
کشور برای رشد و توسعه خود نیاز به فناوری لیزر دارد و لازمه این کار علاوه بر توسعه این دانش و فناوری ، ایجاد شناخت نسبت به کاربرد های لیزر و ضرورت های آن است . این شناخت می باید از مراکز آموزش عالی آغاز شود و شاید هم مقاطع دبیرستانی . ولیکن در مراکز آموزش عالی فراهم شدن منابع لیزری در آزمایشگاهها و ایجاد آزمایشگاههایی برای فرآوری مواد و توسعه کاربرد لیزر و قدری پیشرفته تر ایجاد آزمایشگاههاییی برای تئسعه فناوری لیزر از اولین گامهایی است که در این راستا می توان برداشت.
مرکز ملی علوم و فنون لیزر ایران که ماموریت اصلی آن توسعه علوم و فنون لیزر در کشور است علاوه بر عرضه منابع لیزری که مناسب کارهای تحقیقااتی برای استفاده در آزمایشگاههای تخصصی در دانشگاهها و سایر مراکز تحقیقاتی است ، بابرگزاری کارگاههای آموزشی در دانشگاههای مختلف سعی سعی کرده است فناوری های مرتبط با لیزر را در حد بضاعت خود توسعه دهد و خوشبختانه استقبال خوبی هم از این کارگاهها شده است . علاوه بر این بخش فرآوری مواد این مرکز راه حلهای صنعتی مورد نیاز صنایع با فناوری بالای کشور را بررسی و پیشنهاد های لازم برای به کار گیری لیزر در این صنایع را ارائه می کند.
چه چشم اندازی برای دنیای لیزر می بینید؟
لیزر و کاربردهای آن به سرعت رو به گسترش است وچشم انداز بسیار وسیعی را در پیش رو ترسیم می کند . پیش بینی این است که در آینده نه چندان دور هیچ صنعتی بدون استفاده از لیزر توسعه پیدا نمی کند و مراکز پزشکی نیز بدون لیزر چندان کارآمد و برای درمان بیماران مناسب نیستند بنابراین همانطور که دنیا به سرعت در راه گسترش فناوری های لیزر و کاربردهای آن تلاش می کند ما نیز در ایران می باید در این عرصه فعالیت های خود را گسترش دهیم و با تکیه بر توانمندی های داخلی زمینه را برای خود اتکایی کشور فراهم کنیم.
در حال حاضر بیش از ده هزار کاربرد برای لیزر به نتیجه رسیده و بعضی از این کاربرد ها برای لیزر کاملا انحصاری است و هم چنان این فناوری رو به رشد و توسعه است. در بعضی دیگر از کاربرد ها هم اگر چه راه حل هایی غیر از فرآیند های لیزری وجود دارد اما کاری که لیزر انجام می دهد بسیار با کیفیت تر و محصول بدست آمده از مشخصات بهتری برخوردار است . علاوه بر این معمولا سرعت عملیات صنعتی با لیزر از زمان کوتاهتری نسبت به ماشین های غیر لیزری بیشتر است و دقت کار بالاتر و این برتری ها قابل اغماض نیست.
No tags for this post.