عباس خاراباف/ کارشناس هوافضا
سیناپرس: اکنون که 57 سال از ارسال نخستین فضاپیما به مدار زمین می‌گذرد، تقریبا هیچ حوزه‌ای از فعالیت‌های انسان را نمی‌توان یافت که فناوری فضایی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در آن تاثیر گذار نباشد. اگر از پروازهای سرنشین‌دار پژوهشی به مقصد مدار زمین و ایستگاه بین‌المللی فضایی و تلاش‌های پیشگامانه برای فتح ماه و مریخ بگذریم، امروزه فضا میزبان دو نوع اصلی از فعالیت‌هاست. نخست فعالیت‌هایی که به واسطه آن درک میدان دید ما از سیاره زمین بیشتر می‌شود و به موجب آن امکان زندگی راحت‌تر برای انسان فراهم می‌شود. به عنوان مثال می‌توان فعالیت در زمینه ماهواره‌های مخابراتی و ارتباطی، سنجش از دور، هواشناسی و موقعیت‌یابی را ذکر کرد که هرکدام از آنها کیفیت زندگی بشر را به نوعی افزایش داده‌اند. فعالیت نوع دوم نیز در حوزه کاوش و پژوهش علمی در مورد فضای خارج از زمین است. در حال حاضر این دو نوع اصلی از فعالیت‌های فضایی (نگاه به زمین؛ نگاه به فضا) گستره وسیعی را شامل می‌شوند و تاکنون با سرعت قابل‌قبولی رشد کرده‌اند. اما اکنون مدتی است جوامع مهندسی و علمی علاقه‌مند شده‌اند تا موضوع مهم و پر سود دیگری به نام توریسم فضایی را مورد توجه قرار دهند. اما چرا باید یک تفریح گرانقیمت و لوکس به این میزان مورد توجه جامعه علمی قرار گیرد؟ برای پاسخ این پرسش، مهندسان شاغل در صنعت گردشگری فضایی شش دلیل قانع کننده دارند.
جاه طلبی فضایی در برابر موانع سنتی
طرح بلندپروازانه و بی پروای سفر انسان به ماه از سوی سیاست‌مداران حمایت شد و برای آن میلیاردها دلار پول خرج شد تا انسان روی ماه قدم بگذارد. در همه برنامه‌های فضایی دنیا، جاه طلبی، پول و حمایت سیاسی وجود دارد. اگر هر کدام از این حلقه‌ها ضعیف یا قطع شوند، به واقعیت پیوستن رویای بشریت دچار وقفه خواهد شد.
اما اگر شرکتی بتواند سرمایه لازم برای ساخت فضاپیما را تامین کند، هیچ قانونی برای کشف و بهره‌برداری از فضا مانع آن نخواهد بود. در عوض این بازار آزاد به نفع کسانی خواهد بود که ثروت زیادی دارند.
جف گریسون مدیر عامل شرکت ایکس کور می‌گوید: «ما چند مولتی میلیاردر که بودجه کافی به ما بدهند در اختیار نداریم. ما طی آزمایشی به دنبال آن بودیم تا بدانیم یک سیستم مداری قابل استفاده مجدد چگونه است و متوجه شدیم نیاز به توسعه نسخه‌های اولیه و ابتدایی داریم تا بیاموزیم چگونه چنین سیستم‌هایی را به صورت کارآمد تولید کنیم. حال به این درک رسیده ایم که نسخه‌های اولیه آن هم باید پولساز باشد.»
شکست یک گزینه است
ناسا همواره جمله شکست یک گزینه نیست را جزو شعارهای خود می‌داند. اما شرکت‌های خصوصی چنین محدودیت‌هایی را تا زمانی که سرمایه شان به اتمام نرسیده ، ندارند. اتفاقات اخیر حوزه فضایی بخش خصوصی همواره این موضوع را خاطرنشان میکند که تمام پروژه‌های فضایی این بخش موفق نبوده است. پس شکست هم یکی از گزینه‌هاست.
موشک مخروطی شکل عجیب و غریب با لقب گردنده محصول یک شرکت خصوصی است. این موشک یکی از عجیب‌ترین وسایل پرنده به حساب می‌آید که تاکنون ساخته شده است. اگر بی‌رحمانه قضاوت کنیم شاید بهترین لقب این طرح مفهومی، یک اختراع خام و ناقص باشد. این موشک در سال 1999، یکی از نخستین فضاپیماهای توسعه یافته در موهاوی بود که برخی از آزمون‌های پروازی جوی کوتاه مدت را از سر گذراند. مهندسی این طرح خود را به اثبات رساند، اما مشکلات مالی باعث شکست و پایان کار شرکت سازنده شد. امروزه این موشک در یک باغ یادبود کوچک گرد و غبار بیابان را به خود گرفته است.
کوین مایکی، رئیس یک شرکت تولیدکننده محصولات صنایع هوافضایی تجاری در آمریکا، یکی از کسانی بود که روی این موشک کار کرد. در حال حاضر شرکت او در حال ساخت فضاپیمای ویرجین است. او می‌گوید: «هر وقت به این فضاپیمای مخروطی سفید نگاه می‌کنم احساس افتخار نسبت به چنین اختراعی به من دست می‌دهد.»
یکی از موانع پیشرفت جوامع امروزی نداشتن قدرت ریسک و تحمل شکست است. اگر شما واقعا در مسیر خلق یک نوآوری هستید باید بدانید ممکن است گاهی اوقات در مسیر یک شکست باشید. فناوری مواد کامپوزیت کربنی به کار گرفته شده در موشک چرخنده اکنون در هواپیماها و فضاپیماهای ساخت شرکت جدید به کار گرفته شده است. پس نمی‌توان گفت تمام آن تجربه از بین رفته و به مشتی خاک تبدیل شده است.
پرورش نسل جدیدی از مهندسان
پایگاه فضایی موهاوی (پایگاه فعالیت بخش خصوصی در زمینه گردشگری فضایی) با وجود افرادی همچون جرمی وویجت، مهندس بیست و شش ساله شرکت ایکس‌کور، بیشتر شبیه محیط‌های دانشگاهی به نظر می‌رسد تا یک مرکز فضایی. وقتی جرمی با افتخار از یکی از موتورهای موشکی (که به کمک او توسعه یافتند) صحبت میکند، آن را به توده‌ای از سیم‌ها و لوله ها تشبیه میکند. او می‌گوید: «این شغل رویایی یک مهندس است. اکثر مهندسان در تمام روز پشت یک میز می‌نشینند، اما من نه. من از پشت میز به کارگاه می‌آیم و آچار به دست گرفته و موتورهای موشک را آزمایش و بررسی می‌کنم.
محیط کار او شبیه آشیانه شلوغی است که از موتورهای کهنه موشکی و برخی فضاپیماهای نیم ساخته انباشته است. وویجت می‌گوید: «اگر من در ناسا بودم شاید عضوی از یک تیم بزرگ مهندسی بودم که روی موضوع خاصی کار می‌کرد، اما اینجا مسوول آزمایش کردن موشک ها هستم و می‌توانم به‌راحتی دکمه آتش آخرین موتوری را که ساخته ام بدون کاغذبازی و کسب اجازه از این و آن، فشار دهم.»
روش کار تیم‌های کوچک با منابع محدود در موهاوی کاملا با روش کار آژانس‌های بزرگ فضایی فرق میکند. بسیاری از افراد شرایط فعلی موهاوی را با روزهای اول سیلیکون‌وَلی مقایسه می‌کنند و براحتی می توان تصویری موازی بین گاراژی که استیو جابز و استیو وزنیاک در آن نخستین کامپیوتر اپل را ساختند و کارگاه ایکس‌کور ترسیم کرد. شاید مهندسان جوان اینجا بتوانند به اندازه مهندسان اپل در جهان تغییراتی ایجاد کنند.
کاهش هزینه سفر به فضا
در حاضر برای پرتاب یک ماهواره معمولی در دنیا بعضا تا 30 الی 40 میلیون دلار هزینه می‌شود. همچنین موشک‌های معمولی امروزی فقط یک بار استفاده می‌شوند و هزینه آنها بسیار گران است. حال این مبلغ را با هزینه پرواز فضاپیمای قابل استفاده مجدد ویرجین مقایسه کنید. نهادهای علمی در حال حاضر برای انجام پرواز آزمایشی روی این پروازهای زیر مداری ثبت نام کرده‌اند. اگر نسل بعدی هواپیماهای فضایی بتوانند به مدار زمین برسند هزینه وارد شدن به فضا تا حد بسیار زیادی کاهش خواهد یافت. به این صورت که پرتاب ماهواره‌ها، سفینه‌های فضایی و انجام ماموریت‌های فضایی با کسری از هزینه‌های کنونی قابل انجام خواهد بود و در نهایت مرزهای کنونی فضا به لحاظ اقتصادی برای بسیاری از مردم قابل دسترس خواهد شد.
این چیزی است که جورج وایتسایدز، مدیر عامل شرکت ویرجین گلکتیک و کارمند سابق ناسا را به هیجان می‌آورد. او می‌گوید: «با کاهش هزینه دسترسی به فضا ما قادر به انجام کارهایی مانند ارسال نانو‌ماهواره‌ها به سراسر منظومه شمسی و انجام تمام این اکتشاف علمی باور نکردنی خواهیم بود که در حال حاضر بسیار گران تمام می‌شود. اگر ما بتوانیم با نشان دادن دستیابی به فناوری‌های فضایی از عهده برخی از این چالش‌ها برآییم فکر می‌کنم فناوری گردشگری فضایی عمیق‌تر و پرمحتواتر شود.»
سفرهای مافوق صوت ممکن می‌شود
در آینده می‌توان در یک ساعت یا کمی بیشتر از فرودگاهی در تهران به فضا پرواز کرده و سپس در فرودگاه سانفرانسیسکو در آن سوی سیاره زمین فرود آمد. قبلا چنین آرزوهایی مورد بحث بودند و فناوری محقق کننده آنها به دنیا وعده داده شدند، اما هرگز به صورت کامل ارائه نگردیدند و تنها کاندیدای بازمانده از آن ایام، ماشین‌های پرنده و سیستمی موسوم به سفر زیرمداری نقطه به نقطه است. آیا شرکت‌های گردشگری فضایی مستقر در موهاوی می‌توانند در نهایت این رویا را به واقعیت نزدیک کنند. مهندس جورج وایتسایدز فکر میکند این کار شدنی است و اساسا چنین کاری تحولی برای بشریت محسوب می‌شود.
او می‌گوید: «من فکر می‌کنم مشتریان ما به عنوان پیشگامان، این مرزهای جدید را بگشایند. اول به دلیل این که همه می‌خواهند سریع‌تر به فضا برسند و دوم این که سیستم حمل و نقل با چنین سرعتی کمتر آلایندگی ایجاد میکند و مزایای زیست محیطی دارد.
با این وجود تعداد کمی برای سفر فضایی از نوع گردشگری با هزینه 250 هزار دلار یا حتی 95 هزار دلار ثبت نام کرده‌اند. شرکت‌های گردشگری فضایی معتقدند همزمان با تکامل فناوری‌ها در این زمینه، هزینه ها کاهش می‌یابد و البته تاریخچه حمل و نقل هوایی نشان می‌دهد این قضیه براستی صحت دارد. در حال حاضر شرکت‌های فضایی تنها نسل اول هواپیماهای موشکی خود را در اختیار دارند. شاید در نسل دهم سفر فضایی نقطه به نقطه با سرعت مافوق صوت به واقعیت بپیوندد.
تغییر دیدگاه نسبت به جهان هستی
تقریبا همه موافقند یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای برنامه فضایی آپولو دیدن سیاره زمین از فضا بود. بیل اندرس، فضانورد آپولو 8 به طور خلاصه از تاثیری که ماموریتش بر او گذاشته چنین می‌گوید: «ما تمام این مسیر را برای اکتشاف ماه طی کردیم و مهمترین چیزی که موفق به کشف آن شدیم سیاره زمین بود. تصاویر به دست آمده از این ماموریت ما را در جایگاه خودمان قرار داد و به هیچ بودن خودمان پی بردیم. اکثر فضانوردانی که از فضا زمین را نگریسته‌اند، اقرار کرده‌اند دیدگاهشان نسبت به جهان تغییر کرده است.» بسیاری از فضانوردان معروف نیز پس از بازگشت از فضا با تغییر دیدگاه مواجه شده و وجود خداوند را بهتر درک کرده‌اند. تاریخ نشان داده آنها در یک تحول ناگهانی به انسان‌های بسیار مثبت و لطیفی تبدیل شده‌اند. این یعنی گردشگری فضایی به راحتی می تواند دیدگاه بسیاری را نسبت به جهان هستی تغییر دهد.
No tags for this post.