ایران از دیدگاه یکی از معتبرترین ناشران علمی جهان
سیناپرس: این گزارش در حالی روند افزایشی تولید مقالات علمی در ایران را می‌ستاید که هنوز دیدگاه جامعی در خصوص نسبت تولید علم با تولید مقاله در ایران به وجود نیامده است.انتشارات اشپرینگر در گزارش خود، پیشرفت ایران در افزایش میزان تولید مقالات علمی طی سالهای اخیر را به طور ویژه‌ای موثر خوانده است. هر چند بر اساس این گزارش مجموع عملکرد ایران در تولید مقالات علمی طی ۱۷ سال گذشته ایران را درجایگاه ۲۳ جهان و پس از کشور ترکیه قرار می‌دهد اما نرخ سریع رشد تولید مقاله در ایران که حدودا از سال ۲۰۰۰ آغاز شده است، موجب شده تا کشورمان با پشت سر گذاشتن کشورهای عربستان در سال ۲۰۰۱ و مصر در سال ۲۰۰۳ با شیب تندی در سال ۲۰۱۱ از ترکیه پیش افتد. بدین ترتیب ایران در سال ۲۰۱۳ همچون سالهای ۲۰۱۲ و ۲۰۱۱ مقام اول خاورمیانه و رتبه ۱۷ جهانی را در تولید مقالات علمی کسب کرده است. پس از ایران کشور ترکیه از خاورمیانه در مقام دوم قرار گرفته است. شایان ذکر است کشورهای آمریکا، چین و انگلیس به ترتیب مقام‌های اول تا سوم را در جدول جهانی تولید مقالات علمی از آن خود کرده‌اند.
با وجود آنکه شیب تولید مقالات علمی ایران در سال ۲۰۱۱ به اوج خود رسیده است اما ناگهان در سال ۲۰۱۲ این رشد به طور کامل متوقف شده و آمارها نشان می‌دهد که در این سال میزان تولید مقالات علمی نسبت به سال گذشته آن هیچ تغییری نکرده است. چنین توقفی تنها با توجه به مسئله تحریم علمی ایران قابل توجیه است که به موجب آن روند پذیرش مقالات دانشمندان ایرانی در نشریات علمی بین‌المللی تا حد زیادی دچار اشکال شد. علاوه بر این برخی کارشناسان معتقدند تغییر سیاست‌های کشور و کاهش اولویت تولید مقاله در بحث تولید علم، کاهش بودجه‌های تحقیقاتی، عدم فروش تجهیزات آزمایشگاهی به دلیل تحریم‌ها و افزایش قیمت دلار که به کاهش توان خرید مراکز تحقیقاتی برای تامین امکانات مورد نیازشان انجامید، دلایل دیگری هستند که شاید تاثیری حتی بیش از تحریم علمی ایران بر روند تولید مقالات علمی گذاشته اند.
بنا بر گزارش اخیر انتشارات اسپرینگر، ایران در سال ۲۰۱۳ بودجه‌ای معادل هشت دهم درصد از تولید ناخالص ملی خود را صرف تحقیق و توسعه کرده است که از این جهت مقام بیست و سوم را در جهان کسب کرده است. این میزان قابل مقایسه با کشورهای هلند، هند، ترکیه و اوکراین است. در میان کشورهای خاور میانه کشور قطر در این شاخص با فاصله بسیار زیادی جلوتر از ایران قرار گرفته است.
بررسی دیگری در این گزارش نشان می‌دهد سهم ایران در تعداد مقالات ارسالی به انتشارات اشپرینگر از سرتاسر جهان طی سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ به میزان یک و چهار دهم درصد افزایش داشته است که از این نظر ایران، پس از چین و هند در جایگاه سوم جهان قرار گرفته است. این شاخص می‌تواند این‌گونه تعبیر شود که حجم مقالات ارسال شده به انتشارات اشپرینگر از سوی ایران که برای داوری ارجاع می‌شوند در سال ۲۰۱۰ نسبت به میزان همین شاخص در سال ۲۰۰۵ به میزان زیادی رشد داشته است.
تولید مقالات علمی در کشور طی سالهای گذشته به شدت تحت تاثیر سیاست‌های وزارت علوم در خصوص تولیدعلم بوده است. این سیاست‌ها گاهی به حدی سختگیرانه بوده‌اند که برای دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی راهی به جز تولید مقاله برای فارغ التحصیل شدن نمی‌ماند. در این میان نگاه مقاله محور به تولید علم نیز نقش به سزایی در طراحی مسیر علمی کشور داشته است. نگاهی که پس از مدتی با انتقادات برخی کارشناسان مواجه شد و منتقدین توانستند تا حدی بر سیاست‌های کشور در این حوزه تاثیر بگذارند. دیدگاه جدید، تولید محصول و کسب فناوری را محور تولید علم قرار می‌دهد به همین دلیل تولید مقاله را به عنوان محصول جانبی و حاشیه‌ای کسب فناوری می‌داند. پس از گذشت بیش از یک دهه از حرکت جدید علمی کشور به نظر می‌رسد هنوز میان کارشناسان و مسئولین دیدگاه کاملا غالبی در این خصوص وجود ندارد و این بلاتکلیفی می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور اثرات مخربی بر روند توسعه علمی کشور بگذارد.
برای مشاهده متن کامل این گزارش اینجا را ببینید
No tags for this post.
