به گزارش سیناپرس، رصدخانه؛ میعادگاه منجمان برای دیدن ستارگان که در آن برای شکاف آسمان و کشف دنیای کیهانی ما گرد یکدیگر جمع می آیند. در ایران نخستین بار از سوی دو اخترشناس برجسته به نام‌های فضل بن نوبخت اهوازی و محمد بن موسی خوارزمی در شهر بغداد برای کاوش اجرام سماوی تاسیس شد. گفتنی است؛ رصدخانه ها در ممالک اسلامی نه تنها مراکزی برای رصد ستارگان بودند بلکه به عنوان پایگاه های علمی و محل اجتماع دانشمندان شناخته می شدند.
و اما رصد خانه ملی ایران که از سال 1377 نخستین کلنگ آن در ارتفاعات شهرستان کاشان زده شد، روز گذشته خبر افتتاح آن با وجود نواقص زیاد، در رسانه ها منتشر شد. این افتتاحیه بیش از هر چیز تعجب جامعه رصدی و منجمان آماتوری و حرفه ای را در پی داشت؛ چراکه هنوز کارکرد رصدی خود را به دلیل اینکه فاقد آیینه است، ندارد و بنا بر نظر کارشناسان تا دو سال دیگر هم راه اندازی نخواهد شد.
بی شک رونمایی از یک رویداد یا مکان علمی آن هم در قد و قواره رصدخانه ملی در جامعه ای که منجمان آماتورش به لحاظ سابقه و اطلاعات علمی کم از منجمان حرفه ای ندارند و دارای برترین انجمن منجمان آماتوری در خاورمیانه که متشکل از صاحبنظران و دانشگاهیان بسیاری است، باید با دقت نظر بیشری صورت پذیرد؛ چراکه اقناع چنین مخاطبانی با شبهات و اطلاعات نادرست، امری محال است.
اکنون رصد خانه ملی هم به لیست اماکنی پیوست که بدون کارکرد افتتاح شدند. نواقص به جا مانده از رصد خانه ملی ایران از یک سو و ارائه اطلاعات نادرست از سوی سورنا ستاری، معاونت علمی ریاست جمهوری برای جلوه گری های سیاسی، از سوی دیگر باعث شد تا اغلب روزنامه نگاران علم و اهالی رسانه نسبت به آن واکنش نشان دهند؛ ستاری در ابتدای مراسم افتتاحیه در رسانه ملی ادعا کرد که تنها هشت رصدخانه در محدوده نیمکره شمالی زمین داریم و در محدوده اسپانیا تا هند هیچ رصد خانه دیگری وجود ندارد؛ این در حالی بود که محمد جواد ترابی روزنامه نگار علم و منجم آماتور در صفحه مجازی خود نسبت به این ادعا واکنش نشان داد و لیستی از رصد خانه های نیمکره شمالی از جمله هاوایی و جزایر قناری را نام برد که تعداد و موقعیت جغرافیایی این رصد خانه ها گزاره ستاری را نقض می کند.
از آن گذشته این رصد خانه در حالی افتتاح شد که آیینه تلسکوپ مرکزی آن هنوز جای گذاری نشده است. در واقع رصد خانه هست آیینه ای برای دید آسمان وجود ندارد.
تلسکوپی در کار نیست چه برسد به رصدخانه
کاظم کوکرم سردبیر سابق مجله نجوم هم در صفحه مجازی خود اینگونه نوشت؛ «کشتی تحقیقاتی کاوشگر خلیج فارس را در حالتی رونمایی می کنند که کشتی نمی تواند حرکت کند. در نمایش افتتاح خودرو تارا موتور خودرو استارت نمی خورد. رصدخانه ملی را هم امروز افتتاح کردند با تلسکوپی که آیینه ندارد. اعتبار محققان ایرانی و آرزوهای بزرگ ما دستمایه رقابت های سیاسی شده.»
رضا منصوری؛ کیهان شناس و استاد بازنشسته دانشگاه شریف هم در پاسخ نوشته است؛ «تلسکوپی در کار نیست چه رسد به رصدخانه.»
قلب سیستم در سیستم وجود ندارد
آریا صبوری روزنامه نگار علم در گفتگو با سیناپرس با اشاره به نواقض زیاد رصدخانه ملی می گوید؛ این رصدخانه در حالی افتتاح شده است که هنوز فاقد آیینه است و آیینه مرکزی در انباری در تهران نگهداری می شود. در واقع قلب سیستم در سیستم وجود ندارد.
صبوری می گوید؛ اطلاعی از پشت پرده این جریان ندارم اما به نظر می رسد ناشی از یک سری تصمیمات سیاسی در انتهای دولت فعلی بوده است. اینگونه افتتاحیه ها مانند این است که خودرو ساخته شود اما فاقد موتور باشد. گفتنی است؛ تا سال گذشته از این رصدخانه به عنوان پروژه در دست احداث بازدید می شده است و خبر افتتاحیه آن بیشتر شبیه یک جک خنده دار است.
به گفته صبوری؛ بنای اصلی ساختمان و تلسکوپ ساخته شده اما آیینه آن حتی لایه نشانی هم نشده است. نصب آیینه دارای یک پروسه فنی سختی است که زمان زیادی می برد.
صبوری با اشاره به دیگر نواقص رصدخانه ملی معتقد است؛ تلسکوپ تکان می خورد اما کار چرخش و موتور گذاری آن انجام نشده است؛ در واقع هنوز خود گنبد هم تکان نمی خورد. خیلی بخواهیم خوش بین باشیم این پروژه تا دو سال آینده هم به ثمر نمی نشیند چه برسد به آنکه نام افتتاحیه بر روی آن بگذاریم.
وی می گوید؛ در پروسه مهندسی ساخت یک تلسکوپ، گنبد باید همزمان با تلسکوپ حرکت کند و این نیازمند آن است که یک روند برنامه نویسی و مهندسی را پشت سر بگذارد؛ در رصدخانه ملی هنوز این فرایند آزمایش نشده است. یکی دیگر از بحث های، مهم لایه نشانی آیینه تلسکوپ است که لازم است ابتدا آیینه جا بخورد و نو سنجی اپتیکی انجام شود از این جا به بعد است که نصب آیینه ایرادات طراحی خود را نشان می دهد که باید رفع شود. معمولا در اغلب رصد خانه های دنیا بعد از نخستین خروجی مراسم افتتاحیه برگزار می کنند.
اینکه رصدخانه ای با ناقص یاد شده افتتاح می شود و یکی از بزرگترین مسوولان در سیاستگذاری علمی کشور اطلاعات نادرست فاحشی را در رسانه ملی درمقابل رییس جمهور ارائه می دهد، ناشی از این است که عموما علم در نگاه مسوولان حکومتی بیشتر شبیه ویترینی است که جای خالی کم کاری های دولت را در انظار عمومی پر می کند؛ نه صرفا یک روند مهم برای توسعه و پیشرفت کشور.
گزارش: مهتاب دمیرچی
No tags for this post.