به گزارش سیناپرس، اندازه اسپرم یا سلول جنسی نر به طور چشمگیری در بین گونه‌های مختلف جانوری متفاوت است. اما چرا با وجود انجام کاری یکسان یعنی بارورسازی تخمک ها، تا این اندازه تنوع در اندازه اسپرم‌ها وجود دارد.
محققانی از دانشگاه استکهلم سوئد در تلاش برای یافتن پاسخ این سؤال، متوجه شده‌اند که سیستم های طبیعت، تکامل اسپرم را تنها در جانورانی سرعت بخشیده‌اند که اسپرم آن‌ها در داخل بدن جانور ماده، حرکت و شنا می‌کند.
اسپرم متغیرترین نوع سلول شناخته شده است که اندازه آن از 0.002 میلی متر در یک روتیفر آب شیرین تا نزدیک به 6 سانتی متر در مگس میوه متفاوت است!
در 100 سال گذشته، توضیح این که چرا اسپرم دارای چنین دامنه ای از تغییرات در اندازه است، همواره یکی از محورهای اصلی زیست شناسی تکاملی بوده است.به گزارش سیناپرس، چراکه اسپرم‌ها بدون توجه به آن که از چه جانوری باشند، همیشه عملکرد یکسانی دارند و آن باروری تخمک‌ها برای تولید نسل بعد است.
بررسی‌های دانشمندان دانشگاه استکهلم در این راستا، نشان داده است مکانی که اسپرم و تخمک با هم ملاقات می‌کنند نیز می‌تواند بر اندازه اسپرم تأثیر بگذارد. آن‌ها در این بررسی‌ها، اطلاعات مربوط به اندازه اسپرم بیش از 3200 گونه جانوری – از مرجان تا پستانداران از جمله انسان – را جمع آوری کرده و هر گونه را بر اساس محل تلاقی اسپرم و تخمک طبقه بندی کردند.
به گفته آن‌ها، «در گونه‌های دارای لقاح داخلی – مانند پستانداران، پرندگان و حشرات – اسپرم، تخمک‌ها را در داخل بدن ماده بارور می‌کند، در حالی که در گونه‌های دارای لقاح خارجی – مانند خارپشت دریایی و بسیاری از گونه‌های ماهی – اسپرم و تخمک در آب آزاد می‌شود و لقاح در خارج از بدن ماده اتفاق می‌افتد».
آن‌ها می گویند: «مطالعات ما نشان داد در حیواناتی که از لقاح داخلی استفاده می‌کنند، اسپرم‌ها به طور متوسط شش برابر بلندتر بوده و همچنین با سرعت بیشتری نیز تغییر اندازه می‌دهند».
طبق این نتایج، در جانورانی که اسپرم را در خارج از بدن ماده آزاد می‌کنند، اندازه اسپرم به صورت تکاملی کوچک مانده و از این طریق باعث می‌شود که نرها بتوانند مقدار زیادی اسپرم تولید کنند. اما در جانوران با لقاح داخلی، اسپرم‌های بزرگ تر احتمالاً رقابت بهتری داشته و تخمک ماده‌ها نیز به گونه ای تکامل یافته که با چنین اسپرم‌هایی بارور شوند.
به اعتقاد محققان سوئدی، «نتایج به وضوح نشان می‌دهند که فعل و انفعالات بین اسپرم و بدن ماده به ایجاد تنوع فوق العاده ای در اندازه اسپرم‌ها که امروزه در حیوانات مشاهده می‌کنیم، منجر شده است. درواقع، هرچه پتانسیل تعامل بین اسپرم و جنس ماده بیشتر باشد، اسپرم سریع تر تکامل می‌یابد».
به گزارش سیناپرس،این یافته‌ها که در نشریه پیشرو و قدیمی Nature Ecology and Evolution منتشر شده‌اند، گامی نوین در عرصه شناخت زیست شناسی جانوران از دید تکاملی به حساب می‌آیند.
نویسنده: محمدرضا دلفیه