روایت است که در دوره مغول و پس از سقوط کاشان و تصرف آن به دست مغولان آن ها باج و خراج سنگینی را از اهالی مطالبه می کنند و چون اهالی از پس این مبلغ بر نمی آیند آن ها چهل دختر زیبا روی باکره را جدا کرده و به غنیمت می برند . دختران از چنگ مغولان فرار کرده و دسته جمعی در این محل خود را از شرم و ننگ می کشند تا دست تعرض مهاجمان به آن ها نرسد. اهالی کاشان به عنوان یادبود آن ها در این محل قبر هایی می سازند که تا دوران معاصر وجود داشته و در حدود 30 سال پیش روی آن ها را با آجرفرش می پوشانند . علت نام گذاری این بنا به عنوان بقعه چهل دختران بر اساس این داستان است .
امروزه این بقعه جنب خانه بروجردی ها در خیابان علوی ، کوچه شهید محمد مقصودی نیای شهر کاشان قرار گرفته است . گنبد بیرونی این بقعه به شکل کلاهخود بوده ، دارای هیچ گونه تزئیناتی نیست و کلاً از آجر ساخته شده است . در قسمت بیرونی و دیواره های بنا نیز تزئین خاصی وجود ندارد و نمای فعلی آن کلاً از کاه و گل است. در قسمت چپ بقعه نیز مسجدی تازه ساخت دیده می شود .
در زیر گنبد و در نقطه مرکزی یک ترنج و شمسه بسیار زیبا با استفاده از کاشی معرق ظریف به رنگ های فیروزه ای ، لاجوردی و سفید وجود دارد . قسمت های دیگر زیر سقف گنبد با استفاده از کاشی های لاجوردی و فیروزه ای و با اشکال هندسی مربع و لوزی تزئین شده است . در قسمت ساقه گنبد که هشت ضلعی است، در هر ضلع یک پنجره نورگیر وجود دارد و هشت طاقچه نیز در میان آن ها دیده می شود . در بین طاقچه ها و پنجره ها تزئینات توپی آجری است که بیشتر بخش های آن آسیب دیده است . بنا از داخل حالت چلیپائی داشته و به جز در زیر گنبد هیچ جای دیگر آن تزئین نشده است . البته در حال حاضر دیواره ها از گچ پوشیده شده اند که هر گونه تزئینات احتمالی در زیر آن ها قرار دارند . کف بنا نیز کلاً با آجر پوشیده شده است .
ساقه این گنبد از داخل بنا بر پایه های ضخیمی استوار گشته که راس آن ها به هشت طاق کوچک جناغی منتهی می گردد و سقف مدور گنبد بر روی این قاعده کثیر الاضلاع قرار دارد . در گذشته پوشش خارجی گنبد آسیب دیده بود که امروزه مرمت شده است .
این بنا به شماره 758 و تاریخ 8/7/1346 به ثبت آثار ملی رسیده است .
گزارش و تحلیل فنی : فاطمه کردی – دانشجوی دکترا باستان شناسی
No tags for this post.