اهرام مصر به عنوان یکی از نمادهای تمدن بشری و یکی از عجایب هفتگانه دنیای باستان دارای شهرتی جهانی است و این بناهای تاریخی تنها و تنها با هدف حفظ جسد فراعنه مصر از زوال و نابودی ساخته شده اند . در این میان باید به این نکته اشاره کرد که تمامی مقابر کشف شده فراعنه مصر در طول تاریخ چند هزار ساله مورد دستبرد و آسیب قرار گرفته و تنها مقبره سالم کشف شده از فراعنه مصر باستان به فرعونی با نام توت عنخ آمون تعلق دارد .
فلسفه وجودی ساخت اهرام مصر را باید در نگرش و جهان بینی مردم این سرزمین در روزگار باستان جستجو کرد . در مصر باستان عقیده عمومی بر این بود که در صورت حفظ جسد پس از مرگ ، روح فرد مرده امکان زندگی مجدد را خواهد داشت و از این رو تمامی تلاش مردم در طول زندگی خود ، صرف ساختن مقبره ای در خور توجه و همچنین پرداخت هزینه مومیائی کردن اجسادشان بود . در واقع مصریان باستان برای انسان دو ماهیت فیزیکی و روحانی با نام را RA و کا KA متصور بودند و هدف اصلی مومیائی کردن اجساد نیز کمک به روح برای شناسائی جسم در زمان پس از مرگ بود و به باور این مردم اگر جسدی نابود می شد ، روح وی تا ابد در سرگردانی و عذاب قرار می گرفت .
مردم مصر باستان به مانند بسیاری از دیگر تمدن های باستانی اعتقاد داشتند که اگر در کنار جسد فرد متوفی در هنگام دفن ، ابزار و وسایل و پول و طلا و جواهر قرار داده شود ، این فرد پس از بازگشت به زندگی از آن ها استفاده می کند به همین دلیل در کنار هر جسد مومیائی و با توجه به توان مالی فرد فوت شده ، تجهیزات و وسایلی قرار می دادند .
طبیعتا فراعنه مصر که در روزگار خود داعیه خدائی داشته و دارای ثروتی بی انتها و قدرتی بسیار زیاد بودند ، برای مقابر خود تمامی وسایل و تجهیزات لازم را فراهم می کردند .
در حقیقت اصلی ترین وظیفه هرم ها نیز علاوه بر نمایش شکوه و اقتدار فراعنه ، محافظت از همین ثروت افسانه ای و جسد مومیائی شده فرعون بود .
در معماری اهرام مصر هدف اصلی سازندگان ، ساختن سدی مقاوم در برابر تخریب ها و جلوگیری از سرقت آثار داخل ان بود و به همین دلیل ساخت این بناها همراه با پیچیدگی ها و پنهان کاری های بسیاری است تا کسی پس از مرگ فرعون امکان دسترسی و دستبرد به این ثروت را نداشته باشد . تقریبا در تمامی هرم ها ده ها راه انحرافی و تله های مختلف برای جلوگیری از ورود دزدان تعبیه شده است و همچنین هیچ یک از ان ها در ورودی نداشتند .
تمامی تلاش فراعنه مصر و معماران سازنده این بناهای منحصر به فرد که با دستان صدها هزار برده ساخته شدند ، نتوانست در برابر وسوسه دستیابی به ثروت افسانه ای موجود در داخل هرم ها مقاومت کرده و طی هزارن سال پس از ساخته شدن اهرام ، دزدان مقابر موفق شدند تا به گنجینه های موجود در قبر پادشاهان دسترسی پیدا کنند و زمانی که باستان شناسان در روزگار معاصر به داخل این هرم های شگفت انگیز رسیدند تنها با دیواره های خالی و اتاق های غارت شده ای رو به رو شدند که هیچ نشانه ای از شکوه جلال فراعنه مصر در ان باقی نمانده بود .
به همین دلیل تا سال های متمادی هیچ کس نمی دانست داخل هرم یک فرعون به چه شکل است و تنها با استفاده از حدسیات و برخی اشارات متون تاریخی و بر اساس بقایای معماری باقی مانده نسبت به این موضوع اظهار نظر می شد .
سرانجام با کشف مقبره یکی از فراعنه مصر که هنوز دست غارتگران به ان نرسیده بود ، کلید این معما گشوده شد . البته این فرعون در هرم مدفون نشده بود و مقبره ای کاملا عادی داشت. توت عنخ آمون یکی از فراعنه سلسله هجدهم مصر بود که در سال های 1341 تا 1323 پیش از میلاد زندگی می کرد می کرد و در هنگام مرگ بسیار جوان و در سن نوزده سالگی بود. مرگ وی مصادف با دوره زوال قدرت فراعنه سلسله هجدهم بوده و دوره کوتاه سلطنت وی همراه با هرج و مرج و بی ثباتی دینی و سیاسی در سرزمین مصر بود . این آرامگاه در سال 1922 میلادی توسط باستان شناسی به نام هوارد کارتر کشف شد . بر اساس آزمایش های دی ان ای انجام شده در سال 2010 بر روی مومیائی این فرعون ، مشخص شد که توت عنخ آمون فرزند فرعون توت عنخ آتون است . بر اساس مستندات تاریخی می دانیم که توت عنخ آتون با ارائه مذهبی جدید و ابداع سبکی نوین در هنر منجمد و ایستای مصر باستان و تغییر محل پایتخت و اعلام تغییر خدای اصلی از آمون به آتون ، تحولی بزرگ در تاریخ این کشور به وجود اورد ولی در نهایت قدرت طبقه سنتی کاهنان بر این تغییرات غلبه کرده و این دوران مصادف با سلطنت فرعون جوان توت عنخ آمون است که در حقیقت فاقد قدرت کافی بوده و دست پرورده کاهنان و روسای معابد بود .
اگر چه این فرعون جوانمرگ در طول زندگی خود نسبت به سایر پادشاهان مصر قدرت بسیار کمی داشته و پس از مرگش نیز فراموش شد ولی امروزه وی را به عنوان مشهورترین فرعون مصر می شناسند زیرا آرامگاه وی تنها نمونه دست نخورده ای است که وضعیت زندگی و فرهنگ مردم مصر باستان است . وجود حجم زیاد و شگفت انگیز وسایل قیمتی و تزئینی در این آرامگاه این سوال را درهر ذهنی ایجاد می کند که وقتی این مقدار تشریفات برای یک فرعون جوان و کم اهمیت قرار داده شده ، وضعیت آرامگاه فراعنه بزرگ مصر چگونه بوده است .
شاید بتوان مهمترین دلیل باقی ماندن این آرامگاه را در دو موضوع دانست : اول اینکه اصولا توت عنخ آمون فرعون کم اهمیتی بود و چند سال پس از مرگ وی به کلی از یادها رفت و دلیل دوم اینکه بر خلاف بیشتر فراعنه ، مقبره وی به صورت آشکار بر روی زمین نبود بلکه آرامگاه این فرعون جوان عبارت بود اتاق هایی در زیر زمین که روی آن با قلوه سنگ پوشیده شده بود .
آرامگاه توت عنخ آمون در نزدیکی مجسمه وی در نزدیکی دره پادشاهان قرار دارد و وضعیت مقبره وی نشان می دهد که احتمالا مرگ وی ناگهانی و پیش از تکمیل ساختمان آرامگاه اتفاق افتاده است . تابوت وی و نقاب طلائی هفده کیلویی قرار گرفته بر روی صورت جسد را می توان اصلی ترین دیدنی این آرامگاه دانست . امروزه مومیائی این فرعون را همچنان در محل اصلی مقبره اش نگهداری می کنند . تا سال ها پس از کشف این مقبره افراد عادی و گردشگران اجازه ورود به آن را نداشتند و تنها می توانستند به دیدن آثار باقی مانده در موزه ها و گزارش ها و تصاویر موجود قناعت کنند ولی در سال 2007 با آماده شدن شرایط امنیتی ، درهای این آرامگاه بر روی مردم باز شد .
پیش از نمایش عمومی این مقبره ، باستان شناسان ابتدا مومیائی این فرعون را از تابوت و باندهای اطراف جسد جدا کرده و پس از بررسی و مطالعات لازم و همچنین فراهم کردن شرایط مناسب برای نگهداری طولانی مدت ، مجددا آن را به حالت اول در آرامگاه قرار دادند .
گزارش : احسان محمد حسینی دانشجوی دکترا باستان شناسی
No tags for this post.