در سند چشمانداز کشور، ایران باید در افق ۱۴۰۴ کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه باشد از اینرو طی چند دهه اخیر دانش های استراتژیکی مانند فناوری هسته ای، نانو تکنولوژی، سلول های بنیادی، زیست فناوری، فناوری اطلاعات در اولویت ایران قرار گرفته است اما متاسفانه طی چند سال گذشته شاهد کاهش چشمگیر میزان بودجه علمی و پژوهشی هستیم.
این روزها با داغ شدن اخبار انتخابات ریاست جمهوری و برنامه کاندیداها این سوال مطرح می شود که سیاست های کلی و برنامه های راهبردی کاندیدای ریاست جمهوری اسلامی 1400در زمینه دانش و فناوری، بودجه های علمی و پژوهشی چیست؟ آیا موضعی شفاف و روشنی پیرامون این مساله دارند؟ رئیس جمهور آینده باید چقدر به طرح های علمی و پژوهشی و پژوهش های کاربردی اهمیت و بها دهد؟ برنامه های راهبردی او چه تاثیری می تواند در پیشرفت و بالندگی علمی کشور داشته باشد؟
علم و سیاست شریک یا رقبای عجیبی هستند
دکتر مهدی زارع، استاد و عضو هیئت علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در این خصوص به خبرنگار سیناپرس گفت: علم و سیاست شریک یا رقبای عجیبی هستند، اما به هر حال بهم مربوط اند از اینرو نظرات نامزدها در مورد موضوع های مختلف از قبیل تحقیقات در مورد واکسن و همه گیری کرونا، انرژی، خشکسالی، سوانح طبیعی و زلزله، سلول های بنیادی ، گرم شدن زمین ، آزمایشات دارویی و توسعه فناوری ، پژهش های سرطان، بیماری های خاص و توسعه متناسب صنعتی ایران مهم است.
وی افزود: روند انتخابات به خودی خود شامل انواع تکنیک های علمی از جمله تصمیم گیری و نظرسنجی های انتخاباتی است و مشاوران کاندیداها در تعیین اولویت های مصرف کردن بودجه در انتخابات ریاست جمهوری اثر می گذارد.
زارع خاطرنشان کرد: تجزیه و تحلیل نقش علم در کارزار ریاست جمهوری بر تفاوت های برنامه های کاندیداها می تواند نشان دهد که اولویت های رقابت کاندیداها برای وزارت علوم، وزارت بهداشت، معاونت علمی و بنیاد ملی نخبگان چیست؟ مثلا در مساله مهار همه گیری کرونا، واردات و تولید واکسن و ارتباط های بین المللی در علوم و فناوری های جدید چه تاکیدی دارند؟
وی تاکید کرد: بودجه تحقیقاتی بخشی از مساله بوده و از اهمیت بسیاری برای بسیاری از دانشگاهیان و مدیران آموزش عالی برخوردار است اما بسیاری از دانشمندان معتقدند که یک مساله اساسی تر « احترام به علم در دولت » در این انتخابات باید خودش را نشان دهد. باید دیدکاندیدها بر اساس منش و روش ها در برنامه هایشان تا چه حد به علم و نهادهای علمی احترام گذاشته و حاضرند حریم علم را محترم بدارند و نقش حمایت مادی و معنوی خود را در توسعه علمی و نهاد های بنیادی علمی نظیر فرهنگستان های علوم بپذیرند و به آن اصرار ورزند؟
به گفته وی، تلاش هایی از سوی برخی مسئولان در جریان همه گیری کرونا منجر به توسعه همه گیری شد. تمسخر و عدم موفقیت در الگوسازی هنگام صحبت از دستاوردهای علمی بین المللی یا نحوه به کار گیری پروتکل ها و بعضا دخالت در تصمیم گیری علمی مسئولان بهداشتی- که در مواقعی از سوی مدیران نظام سلامت نیز چنین شد (!) -باعث هشدار دانشمندان در مورد نحوه رویکرد دولت و رئیس جمهوری بعدی در این موارد شده است. دانشمندان از گروهی از سیاسیون به دلیل رد تخصص و نادیده گرفتن بسیاری از کمیته های مشورتی متشکل از متخصصان دولتی و بیرون دولتی ، طی سال های اخیر دلگیرند.
کدام نامزد انتخابات حاضر است به حرف دانشمندان گوش دهد؟
زارع با اشاره به کاهش چشمگیر و قابل توجه بودجه علمی کشور در سال های اخیر اظهارداشت: هم اکنون بعضی پژوهش های بنیادی و کاربردی با مدیریت ضعیف پژوهشی متوقف یا بسیار کند شده است، بنابراین باید در برنامه نامزد های انتخابات ریاست جمهوری به شفافیت راه های عملی و ملموس برون رفت از این موقعیت ارایه شود و اعلام کنند چه درصدی از تولید ناخالص داخلی را به پژوهش اختصصاص می دهند؟
وی ادامه داد: در حال حاضر ایران 0.1 درصد از تولید ناخالص داخلی خود (حدود 635 میلیارد دلار در سال 2019 ) را به پژوهش اختصاص داده است در حالی که رژیم صهیونیستی 4.9% (از تولید ناخالص 336 میلیارد) ،کره جنوبی 4.6% (با 1700 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی) و تایوان 3.6% (از تولید ناخالص داخلی 635 میلیار دلاری) را صرف پژوهش کرده اند. در نتیجه می بینیم که در این زمینه ما راه درازی برای پیمودن داریم. درنتیجه نامزد ریاست جمهوری باید موضع خود را در این زمینه مشخص کند.
این استاد و عضو هیئت علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله عنوان کرد: باید ببینیم کدام نامزد انتخابات حاضر است به دانشمندان گوش دهد تا بیماری ویروس کرونا را کنترل کند. ضمنا در مورد توسعه نظام نوآوری باید بررسی کنیم و ببینیم چه تاکیدی روی توسعه نوآوری برای فناوری های پیشرفته دارند. منتظریم تا کاندیدهای ریاست جمهوری 1400 برنامه های خود پیرامون چگونگی تشویق، تحقیق و توسعه، احیای اكتشافات و اختراعات و زمینه های پیشرفت علوم برنامه را اعلام کنند.
تعیین جایگاه علم و فناوری در چشم انداز چهار ساله نامزدها
وی در ادامه به سیناپرس گفت: یک ملاک مهم این است که آیا آنها برنامه راهبردی برای دوره چهارساله شان دارند یا خیر؟و اگر دارند جایگاه علم و فناوری در چشم انداز چهارساله خود و ماموریت هایی که برای دولت خود در نظر دارند چیست؟
زارع عنوان کرد: در برنامه عملیاتی آنها باید مسایلی مانند برنامه درازمدت در مورد بهره برداری بهینه از منابع آب و نحوه مقابله و سازگاری با خشکسالی، خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها (مثل دریاچه ارومیه)، اهمیت حرکت به سمت انرژی پاک و تجدید پذیر و نحوه سرمایه گذاری در تحقیقات و نوآوری انرژی پاک، کاهش ریسک سوانح طبیعی(در امروز و آینده ایران) ، توسعه اقتصاد دانش بنیان و حمایت از شرکت های دانش بنیان بنیان (که دانشمندان و فارغ التحصیلان جوان دانشگاه ها تشکیل می دهند) در اولویت قرار داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: همچنین اولویت تامین بودجه برای ادامه تحقیقات پس از اختلالات ناشی از تعطیلی گسترده مراکز پژوهشی پس از شروع شیوع ویروس کرونا بسیار مهم است. مراکزی که در دوره تعطیلات به دانشجویان تحصیلات تکمیلی و دانشجویان دکترا پرداختهایی داشتند ، حالابرای نگهداری آنها در لیست حقوق ، به بودجه بیشتری نیاز دارند، اما سوال اینجاست که آیا نامزدها برنامه ای برای حمایت از این سرمایه های اصلی ایران دارند؟
گفتگو: فرزانه صدقی
No tags for this post.