بهبود کیفیت زندگی در سایه سلول‌درمانی

در حوزه سلامت، بیماری‌هایی که به از بین رفتن و تخریب بافت‌های بدن انسان منجر می‌شود به یک مشکل اساسی تبدیل شده و جستجو برای یک منبع بافتی مناسب به منظور درمان این بیماری‌ها مورد توجه بسیاری از محققان حوزه علوم پزشکی قرار گرفته است. شناخت سلول‌های بنیادی به عنوان یک منبع سلولی با خواص و ویژگی‌های منحصربه‌فرد مسیر استفاده از این منبع سلولی در روند درمان این گروه از بیماری‌ها را هموار کرده است.

اکنون سلول درمانی و بافت درمانی در گستره وسیعی از بیماری ها از پیوند اعضا و بیماری های پوستی تا بیماری های غضروفی، خودایمنی، عصبی، سرطان ها و بیماری های قلبی مورد توجه قرار گرفته که به انقلاب بزرگی در زمینه سلول درمانی و پزشکی ترمیمی منجر شده است. سلول درمانی شاخه ای از پزشکی ترمیمی است. در این روش درمانی برای ترمیم بافت یا اعضای بدن، سلول های فرآوری شده در خارج از بدن به بافت یا عضو آسیب دیده تزریق می شود. در حقیقت این روش بظاهر جدید، قدمتی دیرینه دارد. در گذشته های دور از تزریق گلبول های قرمز برای ترمیم بافت خونی استفاده می شد. با کشف سلول های بنیادی، این روش به یک روش درمانی موثر برای درمان بسیاری از بیماری های سرطانی و نارسایی در زمینه تولید سلول های خونی در مغز استخوان تبدیل شده است. تحقیقات جدید در حوزه علم پزشکی نشان داده است بهره گیری از سلول درمانی فقط به بیماری های خونی محدود نمی شود و می توان در بسیاری از دیگر بیماری هایی که به علت از دست دادن بخشی از عملکرد بافتی ایجاد می شود نیز از این روش درمانی استفاده کرد.

سلول های بنیادی چشم ها را هدف قرار می دهد

سلول های بنیادی می تواند در درمان بیماری های چشمی اثرگذار باشد. در کشورهای پیشرو در زمینه بهره گیری از ویژگی های منحصربه فرد سلول های بنیادی در درمان بیماری های چشم تحقیقاتی انجام شده است. در کشور ما نیز در زمینه درمان بیماری های چشمی با استفاده از سلول های بنیادی تحقیقات متعددی انجام شده است.

به طور کلی روند مطالعات در زمینه بیماری های چشمی را می توان در دو گروه مجزا مورد بررسی قرار داد؛ گروهی از بیماران با مشکل شبکیه مواجه هستند که مطالعات انجام شده درباره این گروه از بیماران هنوز به مرحله بالینی نرسیده و در مرحله آزمایشگاهی است. گروهی دیگر از بیمارانی که می توان با استفاده از روش های درمانی مبتنی بر سلول های بنیادی تحت درمان قرار داد، بیماران مبتلا به بیماری های قرنیه هستند که مطالعات انجام شده در این زمینه هنوز به مرحله مطالعات بالینی نرسیده است. برای گروهی از بیماران که نتوانند پیوند قرنیه انجام دهند می توان از طریق بیوپسی از طریق کشت سلول های بنیادی یک قرنیه سالم ساخت و چنانچه بیماری دو چشم خود را از دست داده باشد، می توان از طریق سلول های مخاط دهان، برای او قرنیه ساخت و آن را به چشم فرد بیمار پیوند زد. اگرچه در زمینه بازسازی قرنیه و شبکیه و بازگشت بینایی کارهای تحقیقاتی در حال انجام است، اما نمی توان به طور قطع به درمان افراد نابینا یا کم بینا امیدوار بود. بدون تردید علم پزشکی در مسیر درمان این گروه از بیماران با استفاده از سلول های بنیادی پیش می رود و امیدواریم بتوان در آینده ای نزدیک دستاوردهای این تحقیقات را در زمینه درمان بیماری های چشمی بوضوح مشاهده کرد.

ترمیم قرنیه با استفاده از سلول های بنیادی

یکی از کاربردهای مطرح سلول های بنیادی در حوزه چشم پزشکی، ترمیم زخم ها و سوختگی های قرنیه، بویژه سوختگی با اسید است.

دکتر علیرضا لاشیئی، عضو هیأت علمی گروه چشم پزشکی علوم پزشکی تهران در گفت وگو با جام جم درباره دستاوردهای جدید در زمینه بهره گیری از سلول های بنیادی در درمان بیماری های چشمی می گوید: با وجود پیشرفت های دانشمندان ایرانی در زمینه استفاده از سلول های بنیادی در درمان بیماری های چشم، این روش هنوز به عنوان یک روش درمانی جایگزین، کاربردی نشده است. اکنون کاربردی ترین نوع این روش های درمانی را می توان در حوزه قرنیه مشاهده کرد. در حقیقت در دیگر حوزه های پزشکی نیز استفاده از سلول های بنیادی هنوز به مرحله درمان قطعی نرسیده است. بیماری های چشمی در مقایسه با بیماری های بسیار دیگری، از پیچیدگی های بیشتری برخوردار است. ساختار چشم متشکل از لایه های مختلفی است که هر یک از آنها نیاز متفاوتی دارد.

بررسی های انجام شده حاکی از آن است که بهره گیری از سلول های بنیادی در درمان بیماری های چشم در حوزه بیماری های قرنیه از قدمت بیشتری برخوردار است و به همین دلیل نتایج موفقیت آمیز آن در روند درمان نمایان تر بوده است.

این محقق که بتازگی موفق به دریافت جایزه آکادمی چشم پزشکی آمریکا شده است، می افزاید: سیستم عصبی شبکیه چشم در مقایسه با مغز بسیار پیچیده تر است و به همین دلیل بهره گیری از سلول های بنیادی در درمان ناهنجاری های شبکیه از پیچیدگی بیشتری برخوردار است. اکنون آزمایش ها و بررسی هایی روی نمونه های حیوانی و انسانی انجام شده است و تا زمانی که بتوان از آن به عنوان یک روش درمانی استاندارد استفاده کرد، همچنان مسیری طولانی در پیش است.

یکی از ساده ترین روش ها در زمینه بهره گیری از سلول های بنیادی در درمان بیماری های قرنیه استفاده از سلول های چشم سالم فرد بیمار است. البته اگر فرد در هر دو چشم دچار مشکل شده باشد، می توان سلول های بنیادی را از منابع دیگری تهیه کرد.

دکتر لاشیئی درباره برنامه های آینده محققان حوزه چشم پزشکی می گوید: در پژوهشکده بینایی فارابی و بیمارستان فارابی از حدود سه سال پیش، فعالیت هایی در زمینه کاربرد سلول های بنیادی در درمان بیماری های قرنیه و شبکیه انجام شده است.

بتازگی استفاده از سلول های بنیادی پالپ دندان در درمان بیماری های شبکیه مورد توجه قرار گرفته که این پژوهش با دستاوردهای موفقیت آمیزی همراه بوده است. از این رو بیمارستان فارابی و موسسه رویان قصد دارند با همکاری هم در زمینه کشت سلول های رنگدانه دار در شبکیه تحقیقاتی انجام دهند.

درمان دیابت، از ایده تا واقعیت

بتازگی خبرهایی درباره موفقیت محققان کانادایی در زمینه پیوند سلول های بنیادی برای درمان دیابت نوع یک مطرح شده است. این گروه از دانشمندان موفق شده اند با استفاده از روش جدیدی، تبدیل سلول های بنیادی به سلول های تولیدکننده انسولین در بدن را تسریع کنند. به این ترتیب زمان تبدیل سلول های بنیادی به سلول های تولیدکننده انسولین در بدن از شش ماه به چهار هفته کاهش یافته است.

براساس تحقیقات انجام شده توسط محققان کانادایی، می توان سلول های انسولین ساز تولید شده در آزمایشگاه را در پوشش نانویی زیر پوست بدن بیمار مبتلا به دیابت قرار داد. وجود این پوشش مانع خروج سلول ها شده و همچنین در این شرایط سیستم ایمنی بدن نمی تواند این سلول ها را هدف قرار دهد. بنابراین نمی توان این روش را یک راهکار درمانی قطعی دانست و گرچه می تواند تا حد زیادی در بهبود کیفیت زندگی بیماران تاثیر بگذارد، این دستاورد می تواند گام مهمی در مسیر درمان دیابت باشد. آنچه شنونده یا خواننده از این خبر استنباط می کند، این است که می تواند در آینده ای نزدیک به پزشک مراجعه کند و تحت درمان قرار گیرد، اما نباید به این خبرها خیلی زود دل خوش کرد.

اکنون پس از حدود پنج سال تحقیق در زمینه درمان آرتروز، درمان این بیماری با استفاده از سلول های بنیادی به مرحله ارائه خدمات درمانی در سطح محدود رسیده است که به نظر می رسد با راه اندازی کارخانه تولید سلول های بنیادی بتوان این خدمات درمانی را در سطح گسترده تری در اختیار بیماران قرار داد.

No tags for this post.